۸۰‌ درصد مردم علیه فیلترینگ

گروه فناوری- اظهارات معاون وزیر ارتباطات مبنی بر استفاده بیش از ۸۰‌درصد کاربران ایرانی از ابزارهای ارتباطی (مانند فیلترشکن‌ها) واقعیتی تلخ را بازتاب می‌دهد؛ مردم از سیاست‌های فیلترینگ ناراضی‌اند و راهی جز دور زدن محدودیت‌ها برای دسترسی به اینترنت آزاد پیدا نکرده‌اند. این آمار نه‌تنها نشانه‌ای از ناکارآمدی سیاست‌های محدودسازی است، بلکه پرسشی جدی درباره پافشاری بر این سیاست‌ها در برابر خواست عمومی به وجود می‌آورد. رفع فیلتر واتساپ به‌ عنوان یکی از معدود اقدامات مثبت در این زمینه، نشان‌دهنده ظرفیت و امکان تغییر است اما چرا همچنان اپلیکیشن‌هایی که بخش عمده‌ای از نیاز ارتباطی و حرفه‌ای مردم را تامین می‌کنند، در محدودیت باقی مانده‌اند؟ آیا واقعا صدای اعتراض چند نفر به رفع فیلتر واتساپ می‌تواند سنگین‌تر از خواست میلیون‌ها کاربری باشد که هر روزه با چالش‌های فیلترینگ دست و پنجه نرم می‌کنند؟ پافشاری بر سیاستی که بیش از ۸۰درصد کاربران آن را نادیده می‌گیرند، چه منطقی دارد؟ در حالی که دسترسی آزاد به اطلاعات یکی از حقوق ابتدایی شهروندی است، محدود کردن آن نه‌تنها اعتماد عمومی را تضعیف می‌کند، بلکه فرصت‌های اقتصادی، اجتماعی و حتی علمی را از بین می‌برد. تجربه نشان داده که راه‌حل، در تغییر مسیر سیاستگذاری است، نه سرکوب نیازهای جامعه. بهتر است مسوولان به جای تکیه بر آمارهایی که بیش از هر چیز شکست سیاست‌ها را آشکار می‌کند، صدای مردم را بشنوند و به خواست عمومی برای دسترسی به اینترنت آزاد احترام بگذارند. این تنها راهی است که می‌تواند هم اعتماد از دست رفته را بازسازی کند و هم کشور را به سوی توسعه واقعی سوق دهد.
حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی ضمن اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مولفه‌های حکمرانی چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی توجه به نظر مردم و به خصوص در این فضای مجازی نظر کاربران است، گفت: «‌یعنی ما کجا این را اخذ کردیم و کجا این را شنیدیم. اگر به این مولفه مهم توجه نکنیم عملا به نتیجه لازم نخواهیم رسید و یک پدیده‌ای به وجود می‌آید که همه ذی‌نفعان از آن ناراضی هستند یعنی کاربران برای یک اتصال ساده برای یک ارتباط دچار مشکل خواهند شد و از طرف دیگر هم آن موضوعی که اسمش را گذاشته‌ایم حکمرانی عملا به دست نخواهد آمد.» او با اشاره به استفاده عموم جامعه از فیلترشکن‌ها گفت: «‌قبل از مسدود‌سازی پلتفرم تلگرام اگر والدینی روی گوشی فرزندشان ابزار وی‌پی‌ان و فیلترشکن می‌دیدند آنقدر این حرکت خارج از قاعده و قبیح بود برای پدر و مادری که روی گوشی فرزندشان یک ابزار فیلترشکن و وی‌پی‌ان می‌دیدند که دچار اضطراب و نگرانی می‌شدند، امروز چه اتفاقی می‌افتد؟ والدین می‌روند سراغ بچه‌ها و نوجوان‌ها و درخواست می‌کنند که این فیلترشکن من را به‌روز کن، این یعنی چه؟ یعنی اینکه نوجوان ما که اتفاقا باید بیشتر تمرکز کنیم رویش و در دنیا هم می‌بینیم قوانین سفت و سختی دارند و برای حوزه دسترسی نوجوانان و کودکان طراحی و پیاده‌سازی می‌کنند نه‌تنها به پلتفرم‌هایی که ما می‌گوییم با این همه آسیب است، دسترسی دارد، بلکه به همه محتوای فضای مجازی دسترسی دارد. پاسخ ما اینجا چیست؟ بنابراین اینها یک معادله یک‌مجهولی نیست که به راحتی یک جواب بگذاریم جلویش و اینگونه بیش از ۸۳ تا ۸۴درصد کاربران‌مان را در معرض خطرات قرار بدهیم.»
برای بازگشایی «واتساپ» و «گوگل‌پلی» مذاکره‌ای با این پلتفرم‌ها نداشتیم
معاون وزیر ارتباطات درباره مذاکره با پلتفرم‌ها گفت: «مذاکره در دوره‌های گذشته با خیلی از پلتفرم‌های بین‌المللی انجام شده و آنها هم سیاست‌هایی برای خودشان دارند که الان مدتی است به واسطه اینکه اینها در کشور مسدود شدند و البته به صورت مشخص به نظر می‌آید که راهی برای مذاکره با پلتفرم‌های آمریکایی وجود نداشته باشد اما سایر پلتفرم‌ها در چارچوب آن قواعد و سیاست‌هایی که دارند و همه دنیا و کشورهای دیگر دنیا هم آنها را پیاده‌سازی می‌کنند، امکان این موضوع به صورت مشخص وجود دارد، اما در مورد این دو پلتفرمی که به صورت مشخص الان بازگشایی شده، چنین اتفاقی نیفتاده است.»
بیش از ۸۰‌ درصد کاربران از این ابزار استفاده می‌کنند
فتاحی ادامه داد: «‌با روشی که اتخاذ کرده‌ایم، از طریق گسترش ابزار فیلترشکن و وی‌پی‌ان براساس آمار رسمی کاربران ارتباطی و هم پیمایش‌هایی که توسط مراکز علمی معتبر انجام داده شده است، بیش از ۸۰درصد از کاربران از این ابزار استفاده می‌کنند و این گزارش بارها در روزهای اخیر به صورت رسمی اعلام شده است.» معاون وزیر ارتباطات افزود: «‌این نشان می‌دهد علاوه بر دسترسی که صاحب پلتفرم ممکن است به اطلاعات کاربر داشته باشد، یک دسترسی جدید دیگر نیز از طریق فیلترشکن به اطلاعات کاربران ایجاد شده و مشخص نیست چه کسانی با چه اهدافی این ابزار را در اختیار کاربران ما قرار می‌دهند.» او افزود: «‌آلودگی‌هایی که برای گوشی به وجود می‌آید و حملات سایبری از سمت گوشی‌های موبایل کاربران از سمت خارج به دلیل همین فیلترشکن‌هاست و در همین رابطه شرکت ارتباطات زیرساخت اخیرا وب‌سایتی معرفی کرده که در آن میزان حملات داخل به خارج و خارج به داخل را مشخص کرده است.»
حکمرانی مصادف و معادل فیلترینگ نیست
فتاحی اضافه کرد: «‌آلودگی‌هایی که برای گوشی مردم پیش می‌آید یا حملات سایبری که ناخواسته از ایران انجام می‌شود که در حدود ۳۰‌درصد از درخواست‌های کاربران ما که نه تحریم هستند و نه فیلتر هستند دچار مشکل می‌شود و سرویس‌دهنده این آی‌پی‌ها را به عنوان آی‌پی‌های حمله‌کننده شناسایی می‌کند، اینها اثرات این گسترش است. بنابراین اینجا عملا شاید دو تا یا بیشتر داریم آسیب می‌بینیم، از قبل این اتفاقی که افتاده و این مدلی که تصمیم‌گیری کردیم و آن موضوع حکمرانی قانونمند زوایا و ابعاد مختلف دارد، ظرفیت‌های مختلفی است و حکمرانی مصادف و معادل فیلترینگ نیست.» در نهایت اصرار بر سیاست فیلترینگ در شرایطی که بیش از ۸۰‌درصد کاربران با استفاده از ابزارهای دور زدن محدودیت به اینترنت آزاد دسترسی پیدا می‌کنند، به وضوح نشان‌دهنده ناکارآمدی این رویکرد است. وقتی سیاستی نه‌تنها به هدف خود نمی‌رسد، بلکه زندگی روزمره، اقتصاد دیجیتال و ارتباطات علمی و اجتماعی را مختل می‌کند، تداوم آن معنایی جز پافشاری بر یک شکست آشکار ندارد. این آمار بیانگر یک واقعیت بنیادین است: مردم نیاز به دسترسی آزاد به اطلاعات دارند و سیاستگذاری‌های محدودکننده، نه‌تنها مانع تحقق این نیاز نمی‌شوند، بلکه باعث ایجاد بی‌اعتمادی و نارضایتی گسترده در جامعه می‌شوند. از سوی دیگر، رفع فیلتر جزئی برخی اپلیکیشن‌ها مانند واتساپ نمی‌تواند به تنهایی گره از مشکلات باز کند چراکه بسیاری از ابزارهای اصلی مورد نیاز کاربران همچنان در محدودیت قرار دارند. جالب‌تر آنکه اعتراض چند نفر به رفع فیلتر یک اپلیکیشن، بیش از صدای میلیون‌ها نفر که خواهان اینترنت آزاد و بدون محدودیت هستند، مورد توجه قرار می‌گیرد. این تناقض در تصمیم‌گیری‌ها، نه‌تنها منطق سیاستگذاری را زیر سوال می‌برد، بلکه این پیام را به جامعه منتقل می‌کند که صدای اکثریت نادیده گرفته می‌شود. در این میان، خسارات ناشی از این رویکرد نادرست بر کسی پوشیده نیست. سیاست‌های فیلترینگ تاکنون هزینه‌های کلانی بر اقتصاد دیجیتال کشور تحمیل کرده و فرصت‌های شغلی، نوآوری و رشد در حوزه فناوری اطلاعات را به شدت محدود کرده است. بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط که به پلتفرم‌های جهانی وابسته بودند یا تعطیل شده یا مجبور به تغییر مسیرهای پرهزینه شدند. در عین حال، دسترسی آزاد به اینترنت، زیربنای اصلی رشد علمی، توسعه فرهنگی و تعاملات بین‌المللی است و هرگونه محدودیتی در این مسیر، جامعه را از رقابت جهانی بازمی‌دارد و کشور را در انزوا فرو می‌برد.
پرسش این است که چرا وقتی شواهد اینچنین روشن از شکست یک سیاست حکایت دارند، همچنان بر اجرای آن اصرار می‌شود؟ آیا این پافشاری چیزی جز نادیده گرفتن نیازها و خواسته‌های جامعه است؟ آیا وقت آن نرسیده که به جای جنگیدن با واقعیت، به خواست عمومی احترام گذاشته شود؟ واقعیت این است که اینترنت دیگر صرفا یک ابزار ارتباطی نیست بلکه بستری برای پیشرفت، آموزش، تعاملات اجتماعی و رشد اقتصادی است. هرگونه محدودیتی در این فضا، نه‌تنها به زیان کاربران، بلکه به زیان کلیت کشور است. اگر قرار است ایران در مسیر توسعه قرار گیرد، اولین گام، بازنگری در سیاست‌هایی است که تنها به تضعیف اعتماد عمومی و از دست رفتن فرصت‌های ملی منجر شده‌اند. پذیرش خواست مردم برای دسترسی آزاد به اینترنت، نه‌تنها نشانه‌ای از شجاعت در تصمیم‌گیری بوده بلکه گامی ضروری برای بازسازی اعتماد و همراهی جامعه در مسیر توسعه و پیشرفت است.