پیشرفت گفت‌وگوهای تهران- واشنگتن در بستر مطمئن

نادر کریمی‌جونی
با اینکه دو دوره گذشته مذاکرات ایران و ایالات‌متحده بر سر پرونده هسته‌ای و حصول توافق در این‌باره به خوبی پیش رفته و روند امیدوارکننده‌ای داشته است اما همه ناظرانی که این گفت‌وگوها را از نزدیک دنبال می‌کنند، اذعان دارند که از این به بعد و حتی همین دور از گفت‌و‌گوهایی که دیروز در مسقط برگزار شد، مراحل خطرناک و حساسی از مذاکره است و به نسبت وجود همین خطرها و حساسیت‌ها، احتمال بروز اختلاف‌های عمیق و جدی و متعاقب آن، ایجاد زمینه توقف یا حتی شکست و فروپاشی گفت‌وگوها وجود دارد. حساسیت در این دوره‌ از گفت‌‌وگوهای میان ایران و ایالات‌متحده به ویژه از آن‌رو است که اکنون طرفین باید بر سر چیزهایی که می‌دهند و چیزهایی که در مقابل دریافت می‌کنند گفت‌وگو کرده و به توافق برسند. تا پیش از این گمان می‌رفت که معاونان سیاسی و حقوقی وزارت امور خارجه ایران با کارشناسان همکار ویتکاف در چهارشنبه گذشته کنار هم می‌نشینند و درباره آنچه قرار است تبادل شود به نتیجه خواهند رسید. اگر این نشست همانگونه که در رم پیش‌بینی شده بود، انجام می‌گرفت، حالا بستر و مسیر مشخص‌تر و روشن‌تری در مقابل مذاکره‌کنندگان وجود داشت و ارزیابی دقیق‌تری می‌شد از چشم‌‌انداز تداوم این روند ارائه کرد اما این مذاکرات کارشناسی برگزار نشد و گفته شد که مذاکرات کارشناسی هم در دل مذاکرات مقام‌های ارشد انجام می‌شود.
البته تا همین نقطه هم پیشرفت مذاکرات تهران- واشنگتن برای بسیاری از تحلیلگران، قابل ملاحظه و حتی‌ شگفت‌انگیز بوده است. تقریبا تمام سیاستمداران ایرانی‌الاصل اروپایی و آمریکایی که در کانادا، ایالات‌متحده یا اروپا به مقامات ارشد این کشورها دسترسی داشتند، چنین القا می‌کردند که هدف اصلی ایرانیان از وارد شدن به این گفت‌‌وگوها و تحمل مذاکره با ترامپ و همکارانش وقت‌کشی و خرید زمان است و به همین دلیل ایران سیاست مذاکره برای مذاکره را دنبال خواهد کرد. البته این سیاستمداران ایرانی‌الاصل که همگی از مخالفان جمهوری اسلامی ایران و از علاقه‌مندان به تغییر حکومت در ایران هستند، توضیح نمی‌دادند که چگونه و با چه ابزاری مقامات ایرانی می‌توانند چهار سال زمان بخرند تا حکومت ترامپ در ایالات‌متحده به پایان برسد و اگر حکومت ترامپ برای دور دوم هم تکرار شود آیا باز هم ایران می‌خواهد یا به عبارت بهتر می‌تواند برای چهار سال دوم ریاست‌جمهوری ترامپ به سیاست خرید زمان ادامه دهد؟تبلیغات مصرانه مخالفان جمهوری اسلامی ایران با استفاده از تجمع‌ها، رسانه‌ها، چهره‌های فعال سیاسی- اجتماعی و مقامات محلی هم‌سو، آنقدر پرحجم بود که نه فقط مقامات و شهروندان خارجی که حتی برخی شهروندان ایرانی ساکن ایران هم اعتقاد پیدا کردند که مذاکرات حتما در گام‌های نخست شکست خواهد خورد و چه بسا که حتی نخستین گفت‌وگو نیز میان مقامات جمهوری اسلامی و دولت ایالات‌متحده آمریکا برگزار نشود اما حالا نه فقط سومین دور گفت‌وگوها برگزار و درباره تداومش هم ابراز خوش‌بینی شده است بلکه گفته می‌شود که احتمال همگرایی ایران و آمریکا و اتخاذ نتیجه عملی از این مذاکرات حتما امکان‌پذیر است.
در واقع تا وقتی نخستین دور از این گفت‌وگوها در مسقط برگزار نشد، بازارهای مالی در ایران و کشورهای دیگر به این گفت‌وگوها توجه زیادی مبذول نکردند چراکه از همان ابتدای پیشنهاد، احتمال عملی شدن مذاکرات را چندان زیاد نمی‌دانستند و به آن اعتبار نمی‌دادند اما حالا در سه دور مذاکره‌ای که میان مقامات تهران- واشنگتن برگزار شده هیچ نقطه منفی و ناامید‌کننده وجود ندارد و برخی ناظران می‌پرسند که اگر میان تهران-واشنگتن تا این حد ظرفیت فهم مواضع دو طرف وجود داشت چرا این مفاهمه تا به امروز به تعویق افتاده است؟ به علاوه سیاستمداران اروپایی از اینکه گفت‌وگوهای ایران و آمریکا به سرعت مراحل ابتدایی و مبنایی را با موفقیت پشت سر گذاشته و اکنون وارد مرحله کارشناسی و فنی شده است ابراز شگفتی می‌کنند.
به باور این کارشناسان و دیپلمات‌ها، در حالی که گفت‌وگوهای پیونگ یانگ و واشنگتن با وجود دیدار رهبران دو کشور، به سرعت شکست خورد و تدابیر تنبیهی سخت‌تری از سوی آمریکا علیه کره‌شمالی اتخاذ شده، روند حاضر تا حد زیادی خوش‌بینی‌ها را در ایران و جهان برانگیخته و اعتمادساز شده است.
جالب است با وجود همه مخالفت‌ها و مواضع تندی که تل‌آویو علیه ایران گرفته و تهدیدهایی مبنی‌بر اینکه «با» یا «بی» ایالات‌متحده، اسرائیل به ایران حمله و تاسیسات اتمی آن را نابود خواهد کرد، تاکنون اسرائیل
هیچ اقدام عملی برای شکست مذاکرات فی‌مابین تهران- واشنگتن انجام نداده و به شدت محتاطانه عمل می‌کند چنانکه پس از وقوع انفجار در بندرعباس، دولت تل‌آویو بلافاصله بیانیه داد و هرگونه ارتباط داشتن با این انفجار را رد کرد. این عجله برای مبری دانستن خود از سوی اسرائیلی‌ها، در حالی که رویه مالوف آن باقی گذاشتن ابهام است، نشان می‌دهد که مقامات اسرائیلی
تا چه حد هشدارهای ترامپ را جدی گرفته‌اند و چگونه حاضرند از ادعاهای خود دست بکشند.
با اینکه دیروز و در پایان مذاکرات دور سوم در مسقط اظهار شد که دیپلمات‌ها و مذاکره‌کنندگان پس از انجام مذاکرات کارشناسی و دریافت دیدگاه‌های طرف مقابل، اکنون برای رایزنی و تصمیم‌گیری به پایتخت‌های خود مراجعه می‌کنند اما این امر نه از سوی بازارهای ایران و نه از سوی تحلیلگران منفی تلقی نشد بلکه مجموعه مخاطبان این تحولات اعم از دست‌اندرکاران و کارشناسان، این روند را مثبت تلقی کردند
و مایه امیدواری دانستند.
این امیدواری البته وقتی تقویت می‌شود که دونالد ترامپ نیز مجموعه و روند گفت‌وگوها را امیدوارکننده بداند و همانطور که تصریح کرده، به آن خوش‌بین باشد.