FATF شاید راهی برای احیای اقتصاد ایران در شرایط تحریم

دکتر حسین سلاح‌ورزی*
گروه ویژه اقدام مالی (FATF)، نهادی بین‌المللی است که برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم ایجاد شده و استانداردهای جهانی در حوزه‌های مالی را تعیین می‌کند. پذیرش و اجرای دستورالعمل‌های FATF می‌تواند نقش مهمی در بهبود اقتصاد کشورها داشته باشد، به‌ویژه برای کشورهایی مانند ایران که تحت تحریم‌های شدید بین‌المللی قرار دارند.آیا پیوستن به FATF می‌تواند از منظر اقتصادی به کاهش تورم، رشد تولید، افزایش صادرات و بهبود وضعیت اشتغال و رفاه عمومی در ایران کمک کند؟در این نوشتار به برخی تاثیرات مثبت اقتصادی تصویب و پذیرش این دستورالعمل در ایران پرداخته شده که عبارتند از:
1- شفافیت مالی و کاهش ریسک‌های اقتصادی
یکی از اصلی‌ترین مزایای پیوستن به FATF، افزایش شفافیت مالی و کاهش ریسک‌های اقتصادی مرتبط با فساد و پولشویی است. شفافیت مالی منجر به بهبود رتبه اعتباری کشور می‌شود که این امر خود محرکی برای افزایش ورود سرمایه‌گذاری‌های خارجی خواهد بود. مطالعات نشان می‌دهند کشورهایی که به FATF پیوسته‌اند و استانداردهای آن را اجرا کرده‌اند، به‌طور میانگین شاهد کاهش 16‌درصدی در جریان‌های مالی غیرقانونی و افزایش قابل‌توجه در سرمایه‌گذاری‌های قانونی و مشروع بوده‌اند. در شرایط تحریم ایران، شفافیت بیشتر در نظام مالی می‌تواند باعث شود تا تعاملات بین‌المللی با ایران دست‌کم در برخی مجاری و کانال‌ها کمتر تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گیرد.
2- افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی
تحریم‌های مالی و محدودیت‌های FATF باعث شده‌اند که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در ایران به شدت کاهش یابد. براساس آمار، کشورهای قرارگرفته در لیست سیاه FATF به‌طور میانگین با کاهش جدی و بیش از 50‌درصدی در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی مواجه شده‌اند. ایران که تحت فشار تحریم‌ها قرار دارد، با اجرای کامل FATF می‌تواند موانع بانکی بین‌المللی را تا حدودی کاهش داده و بعضا شرایط برای ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور را فراهم کند. این اقدام به‌ویژه برای بخش‌هایی همچون نفت، گاز و پتروشیمی که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین دارند، ضروری است. تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد که هر یک‌‌درصد افزایش در جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌تواند تا 8/0‌درصد به رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور اضافه کند.
3- افزایش صادرات و بهبود تراز تجاری
یکی از اثرات مستقیم پیوستن به FATF برای ایران، تسهیل در فرآیندهای مالی و بانکی مرتبط با صادرات و واردات است. تحریم‌های بانکی باعث شده‌اند هزینه‌های مبادلات تجاری ایران افزایش یافته و در نتیجه قیمت کالاهای صادراتی ایران در بازارهای جهانی بالاتر رود. این افزایش هزینه‌ها، قدرت رقابتی ایران را کاهش داده است. با اجرایFATF، این موانع کاهش می‌یابند و نیز بعضی بانک‌های بین‌المللی مجددا تعاملات خود را با بانک‌های ایرانی آغاز خواهند کرد. این موضوع می‌تواند به افزایش صادرات و بهبود تراز تجاری کشور منجر شود. مطالعات نشان می‌دهند که کشورهای خارج‌شده از لیست سیاهFATF توانسته‌اند تا 10‌درصد افزایش در تراکنش‌های مالی بین‌المللی خود را تجربه کنند.
4- کاهش تورم و بهبود نرخ ارز
یکی از عوامل اصلی تورم در ایران، افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش ریال به دلیل محدودیت‌های مالی و ارزی است. این محدودیت‌ها منجر به کاهش توان بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز شده و هزینه‌های واردات کالاهای اساسی را به‌شدت افزایش داده است. با خروج ایران از لیست سیاه FATF و بهبود دسترسی به منابع مالی بین‌المللی، انتظار می‌رود نرخ ارز تثبیت شده و هزینه‌های انتقال ارز کاهش یابد. این امر به کاهش تورم کمک خواهد کرد. براساس تجربیات کشورهایی که از لیست سیاه FATF خارج شده‌اند، کاهش 2 تا 5‌درصدی در نرخ تورم در دوره‌های بعد از اجرای استانداردهای FATF گزارش
شده است.
5- کاهش نرخ بیکاری و افزایش تولید داخلی
تحریم‌های اقتصادی به‌ویژه در بخش‌های تولیدی و صنعتی ایران تاثیرات زیادی بر جای گذاشته است. اجرای FATF می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی در بخش تولید منجر شود که این امر مستقیما به افزایش تولید و ایجاد اشتغال کمک می‌کند. طبق برآوردهای انجام‌شده، هر یک‌درصد افزایش در رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) می‌تواند تا 5/0‌درصد از نرخ بیکاری را کاهش دهد. اجرای FATF و بازگشت سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند تا چندین‌هزار شغل جدید در بخش‌های تولیدی و صنعتی ایران ایجاد کند.
6- بهبود رفاه عمومی و کاهش شکاف طبقاتی
تمامی اثرات اقتصادی ذکرشده، از جمله کاهش تورم، افزایش تولید و اشتغال و نیز بهبود نرخ ارز، به‌طور مستقیم در بهبود رفاه عمومی مردم تاثیرگذار خواهد بود. کاهش هزینه‌های زندگی و افزایش دسترسی به منابع مالی بین‌المللی به معنای افزایش قدرت خرید مردم و کاهش شکاف طبقاتی است. تجربه کشورهایی که به FATF پیوسته‌اند نشان می‌دهد که در میان‌مدت، افزایش رفاه عمومی و کاهش نرخ فقر از نتایج اجرای این دستورالعمل‌ها بوده است.بنابراین واضح است که تصویب و اجرای کامل دستورالعمل‌های FATF می‌تواند به ایران کمک کند تا از برخی موانع مالی بین‌المللی عبور کرده و با کاهش تورم، افزایش تولید، بهبود صادرات و کاهش نرخ بیکاری، وضعیت اقتصادی خود را بهبود بخشد. در شرایط تحریم، پیوستن به FATF می‌تواند به عنوان ابزاری کلیدی برای رفع محدودیت‌های بانکی و بازگشت اعتماد به نظام مالی کشور عمل کند و در نهایت به بهبود رفاه عمومی و افزایش قدرت اقتصادی ایران منجر شود.
* رییس سازمان ملی کارآفرینی ایران