آمار تکان‌دهنده سفرهای نوروزی

نادر نینوایی- نگاهی به آمار سفرهای نوروزی گویای نکته‌های مهمی است؛ نخست آنکه از مجموع اقامت‌های مسافران نوروزی که بیش از ۵۴‌میلیون نفر بود برآورد شده است، فقط 8میلیون و ۹۰۰‌هزار نفر در مراکز اقامتی رسمی اسکان پیدا کردند؛ این یعنی پنج‌ششم اقامت‌های نوروزی مربوط به چادر خوابی، اقامت در خانه بستگان و آشنایان و البته ساکن شدن در اقامتگاه‌های فاقد مجوز و غیر‌رسمی است. آماری تکان‌دهنده که نشانی است از افول توان اقتصادی و هزینه‌کرد مردم در سفرها. کاهش توان اقتصادی مردم البته می‌تواند پیامدهای منفی نیز برای صاحبان اقامتگاه‌های رسمی نظیر هتل‌ها و بومگردی‌ها داشته باشد و موجب کاهش درآمدهای آنها و کاهش درآمدهای صنعت توریسم شود.
نکته دوم درخصوص آمار اولیه سفرهای نوروزی اما مربوط به تعداد بالای تصادفات جاده‌ای منجر به فوت و آسیب‌های جسمی جدی در جریان این تصادفات است. جان باختن بیش از ۷۰۰نفر در تصادف‌های ایام نوروز و وقوع ۱۵‌هزار و ۱۷۶‌فقره تصادف جرحی، گواه وجود مجموعه‌ای از ضعف‌های زیرساختی، فرهنگی و نظارتی است. همین شرایط نامطمئن حمل‌و‌نقل موجب شده که سفرهای نوروزی به جای آنکه فرصتی برای احیای گردشگری باشد، تبدیل به کابوسی از وقوع
مرگ و میر، قطع عضو و جرح شود که آسیب آنها تا مدت‌ها گریبانگیر خانواده‌های ایرانی خواهد بود.
سهم اندک اقامتگاه‌های رسمی
از سفرهای نوروزی
با وجود تعداد بالای سفرهای نوروزی اما نگاهی به آمار گویای سهم اندک اقامتگاه‌های رسمی است. سید مصطفی فاطمی، مدیر کل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی گفت: «طبق آمار مراکز اقامتی رسمی، نیمه رسمی و اضطراری تا ۱۲‌فروردین، مجموع آمار اقامتی مسافران نوروزی بیش از ۵۴‌میلیون نفر بود که از این تعداد، حدودا 8میلیون و ۹۰۰‌هزار نفر در مراکز اقامتی رسمی اسکان پیدا کردند.»
به این ترتیب باید گفت مسافران نوروزی بیشتر در خانه بستگان مستقر شده، رو به چادرخوابی آورده و یا راهی خانه‌ مسافرهای فاقد مجوز شده‌اند.
یاور عبیری، رییس جامعه بومگردی ایران ضمن بر شمردن مشکلاتی که فعالیت خانه‌مسافرهای غیرمجاز ایجاد کرده است، گفت: مطمئنا رشد قارچ‌گونه اقامتگاه‌های غیرمجاز به صنعت گردشگری کشور آسیب می‌زند. چنانچه فکری برای حل این معضل نکنند متاسفانه بسیاری از مراکز اقامتی مجاز از بین می‌رود. آسیب این موضوع می‌تواند هم به جامعه هتلدار و هم به جامعه بومگردی وارد شود و البته بومگردی‌ها به سبب آنکه کوچک هستند، زودتر آسیب می‌بینند. امروز در برخی روستاهای کشور می‌بینیم که اگر یک خانه بومگردی دارای مجوز فعالیت دارد، در مقابل ۱۰ اقامتگاه غیر‌مجاز و فاقد مجوز نیز فعالیت دارند.
وی افزود: روی این اقامتگاه‌های غیرمجاز نظارت مربوطه نیز وجود ندارد و آنجا هر اتفاقی بیفتد با محدودیتی رو‌به‌رو نیستند و این مساله به اقامتگاه‌های دارای مجوز آسیب زده و وجهه بومگردی‌های دارای مجوز را نیز خراب می‌کند چراکه فعالیت غیرمجازها نیز به اسم مجازها تمام می‌شود و مردم فکر می‌کنند که هر دو از یک جنس بوده و اقامتگاه بومگردی هستند.
آمار بالای تصادفات جاده‌ای
یکی از مشکلات ریشه‌ای کشور تعداد بالای تصادفات جاده‌ای است؛ موضوعی که در ایام پیک سفر مثل نوروز بیشتر بروز و ظهور می‌یابد. وضعیت نه‌چندان مناسب زیرساخت‌های جاده‌ای، ضعف حمل‌ونقل عمومی، ناایمن بودن خودروها و مجموعه‌ای از عوامل دیگر باعث شده که آمار تصادفات جاده‌ای و مرگ‌و‌میرها و جرح‌های ناشی از آن بسیار بالا باشد. سردار سید‌تیمور حسینی، رییس پلیس راهور فراجا درخصوص تعداد سفرهای نوروزی و آمار تصادفات گفت: از ۲۵ اسفند۱۴۰۳ تا ۱۱فروردین۱۴۰۴، بیش از ۴۰۰‌میلیون تردد وسایل نقلیه در کشور ثبت شده است. متاسفانه در این مدت، ۵۸۲ فقره تصادف فوتی رخ داده که منجر به جان باختن ۷۰۴نفر شد، همچنین ۱۲‌هزار و ۹۱۸فقره تصادف جرحی گزارش شده که ۱۶‌هزار و ۹۴ نفر در آنها مجروح شده‌اند. علاوه بر این ۷۱هزار و ۴۱۰‌فقره تصادف خسارتی به وقوع پیوسته و در مجموع، تعداد کل تصادفات درون‌شهری و برون‌شهری در این بازه زمانی به ۸۴‌هزار و ۹۱۱‌فقره رسیده است.
وی افزود: استان کرمان با ۶۵‌نفر فوتی، بیشترین آمار تلفات ناشی از تصادفات را داشته است. پس از آن، استان فارس با ۵۸‌نفر فوتی، خراسان رضوی با ۵۲‌نفر فوتی، خوزستان با ۴۷‌نفر فوتی و سیستان‌و‌بلوچستان با ۴۳‌نفر فوتی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
رییس پلیس راهور فراجا درباره علل این تصادفات ادامه داد: عدم توجه به جلو با ۴۶درصد، تغییر مسیر ناگهانی با ۱۵‌درصد و ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه با ۱۵‌درصد از مهم‌ترین عوامل وقوع این حوادث در ۱۷‌روز گذشته بوده این آمار نشان می‌دهد که ۲۷‌درصد از کل تصادفات فوتی در این بازه زمانی به این سه عامل مرتبط بوده است.
وی افزود: متاسفانه در حادثه‌ای که در کرمان برای یک اتوبوس رخ داد ۱۵نفر از هموطنان (از جمله راننده و کمک راننده آن) جان خود را از دست دادند و ۴۵‌نفر نیز مجروح شدند. بررسی‌های اولیه کارشناسان پلیس راه نشان داد که این سانحه به دلیل چندین تخلف و قصور از جمله حمل مسافر بیش از حد مجاز، نقص فنی در سیستم ترمز، سرعت غیرمجاز و بی‌توجهی راننده به هشدارهای مسافران رخ داده است.
رییس پلیس راهور فراجا همچنین با اشاره به فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و نبود تجهیزات و قطعات مناسب از برنامه‌های پلیس راهور برای اتصال تمامی اتوبوس‌ها به سامانه سپهتن در سال جدید خبر داد.
افزایش سفرها به نقاط
کمتر شناخته‌شده
جدای از نقدهای مورد اشاره اما نگاهی به آمار سفرهای نوروزی امسال گویای نکات مثبتی نیز بوده است. در تعطیلات نوروز۱۴۰۴ میل به سفر به مناطق کمترشناخته‌شده افزایش یافته است و این موضوع می‌تواند پیام مثبتی برای گردشگری کشور باشد. سید‌مصطفی فاطمی‌، مدیر کل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی در این خصوص گفت: شهر‌هایی که همیشه پرمخاطب بودند نسبتا آمار کاهشی داشتند و شهر‌هایی که کمتر دیده می‌شدند مخصوصا در غرب کشور، با افزایش سفر مواجه بودند که نشان می‌دهد مردم به نقاط کمتر دیده شده و ناشناخته، بیشتر سفر کرده‌اند.
دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر افزود: در مجموع ۳۴‌میلیون و ۹۶۵‌هزار نفر به سفر رفتند که از این تعداد، مازندران با ۴‌میلیون و ۶۹۹‌هزار نفر رتبه اول را در تعداد سفر‌ها دارد و در واقع ۱۰‌درصد سفر‌ها، به استان مازندران انجام شده است و بعد از آن، استان گیلان، خراسان‌رضوی، تهران، اصفهان، فارس، خوزستان، هرمزگان، بوشهر و آذربایجان شرقی رتبه‌های بعدی تعداد سفر‌ها را دارند. مدیر کل دفتر توسعه گردشگری داخلی همچنین گفت: در بحث بیشترین سفر به شهر‌ها، شهر مشهد رتبه اول را دارد و بعد از آن شیراز و اصفهان هستند. سید‌مصطفی فاطمی افزود: طبق آمار اقامت رسمی نیز استان خراسان رضوی رتبه اول را دارد و مازندران، گیلان، فارس، هرمزگان، اصفهان، یزد، خوزستان، اردبیل و بوشهر در رتبه بعدی هستند.
وی درخصوص آمار رشد سفر‌های نوروزی به استان‌ها نیز گفت: «بیشترین سفر‌ها، به سمت منطقه غرب کشور انجام شده و ایلام با ۲۷/‏۸درصد، بیشترین رشد را در سفر‌ها داشته است و استان البرز با ۲۰‌درصد، خوزستان، لرستان و گیلان با ۱۵‌درصد رشد، استان چهارمحال‌وبختیاری با ۷/‏۸‌درصد، کهگیلویه و بویر احمد با ۶‌درصد، استان کردستان با ۵‌درصد، زنجان و اردبیل با 3درصد، آذربایجان شرقی با ۲درصد بیشترین آمار سفر‌های نوروزی را ثبت کرده‌اند که نشان می‌دهد رشد سفر‌ها در استان‌های غربی قابل توجه بوده است به‌طوری که آمار راهداری و پلیس هم رشد سفر به منطقه غرب را نشان می‌دهد.»در نهایت باید اذعان داشت بررسی دقیق و کارشناسی آمار رسمی اعلامی درخصوص وضعیت سفرهای نوروزی می‌تواند بسیار راهگشا باشد و در صورتی که مسوولان مربوطه به انجام پژوهش‌های دقیق علمی جهت تحلیل این آمار همت گمارند، انتظار می‌رود که بتوان با ارائه راهکارهای عملی زمینه برطرف شدن چالش‌ها و استفاده بهینه از فرصت‌های ایجاد شده در تعطیلات نوروز را فراهم کرد.