اتحادیه «دلوس» بر ضد امپراتوری ایران

۲۳ آوریل سال ۴۷۸ پیش از میلاد سران کشور- شهرها و جزایر یونانی که اتحادیه دلوس«Delos League» را به منظور مقابله گروهی با تهدیدهای ایران- تنها ابرقدرت وقت جهان- تشکیل داده بودند اعلامیه‌ای را امضا کردند که در آن آمده بود: وجود یک ابر‌قدرت در جهان‌ مغایر نظم گیتی، منطق و عقل سلیم و منافع ملل است و آنان این اتحادیه را تشکیل داده اند تا در برابر هرگونه زورگویی بایستند و بدون دغدغه از خطر تجاوز نظامی و تنها ماندن در برابر تعرض، به زندگانی خود ادامه دهند.
مورخان یونانی و بعدا رومی، بخش‌هایی از این اعلامیه را در تالیفات خود آورده‌اند. «دلوس» نخستین اتحادیه ملل کوچک در برابر یک دولت بزرگ در طول تاریخ به شمار می‌رود. نام این اتحادیه از جزیره «دلوس» گرفته شده است، زیرا طلا و نقره جمع‌آوری شده از اعضای اتحادیه (خزائن) در این جزیره نگهداری می‌شد. اتحادیه «دلوس» که بی‌شباهت به کنفدراسیون‌های امروز نبود به ابتکار آریستیدس آتنی (متوفی در ۴۶۸ پیش از میلاد) تاسیس شده بود.
پس از دو حمله سنگین ایران به یونان و سقوط آتن، بیشتر یونانیان انتظار حمله دیگری را می‌کشیدند. در حمله دوم ایران، آتنی‌ها مجبور به انتقال خانواده‌های خود به کشتی و انتقال آنان به جزایر شده بودند و پس از بازگشت ایرانیان تصمیم به کشیدن دیوار به گرد شهر آتن گرفتند که اسپارتی‌ها مخالفت کردند و استدلال‌شان این بود که ایرانیان شهر را تصرف و چون دارای دیوار است آنجا را تبدیل به یک دژ دائمی در قلب جهان یونانیان خواهند کرد. آتنی‌ها به این مخالفت توجه نکردند و دیوار را کشیدند و اسپارت نیز از شرکت در اتحادیه «دلوس» خودداری کرد و به سوی ایران متمایل شد، مخصوصا که پائوسانیاس (پوزانیاس) ژنرال اسپارتی به ایران نزدیک شده بود و پولی را که منظما ایران برای او ارسال می‌داشت می‌پذیرفت.