30 - 12 - 2024
اتصال ریلی ایران به عراق؛ شاید ۱۴۰۶
بازار- اتصال محورهای ارتباط حمل‌ونقلی ایران به عراق آن‌هم در بخش ریلی اگرچه جزو مطالبات دو کشور محسوب می‌شود اما با وجود گذشت نزدیک به دو دهه از شروع مذاکرات و طرح‌های اجرای اتصال راه‌آهن ایران به عراق، مشکلات متعددی در دو کشور مانع تکمیل این پروژه شده است.
اتصال ریلی ایران به عراق از دو مرز خسروی در کرمانشاه و شلمچه در خوزستان موردنظر است. خط ریلی سراسری تا شلمچه متصل است و برای اتصال به بصره در عراق ریل‌گذاری مسیر ۳۲ کیلومتری باید انجام شود، در عراق نیز از شهر بصره تا شهرهایی از جمله کربلا و بغداد خطوط ریلی متصل هستند و در صورت اتصال مابین شلمچه تا بصره که طولی حدود ۳۲ کیلومتر دارد، شبکه ریلی دو کشور به یکدیگر متصل خواهد شد.
در این پروژه ۱۶کیلومتر ابتدایی مقدار زیادی میادین مین پاکسازی‌نشده وجود دارد که مقرر شده است طرف ایرانی مین‌روبی را انجام دهد. پس از آن حدود ۱۶کیلومتر خط ریلی عادی توسط طرف عراقی کشیده خواهد شد و نقطه انتهایی پروژه یک پل حدودا هزار متری با دهانه متحرک روی اروندرود خواهد بود که مقرر شده مطالعه و اجرا شود.
مهرداد بذرپاش، وزیر پیشین راه‌وشهرسازی در دیدار با وزیر حمل‌ونقل عراق بر تکمیل هرچه سریع‌تر راه‌آهن بصره- شلمچه تاکید کرد و گفته بود: این کلان‌پروژه شامل چند بخش از جمله عملیات مین‌روبی، عملیات احداث پل و احداث مسیر ریلی می‌شود که البته بخش اصلی این پروژه یعنی آغاز ساخت راه‌آهن شلمچه- بصره شهریورماه سال گذشته در نقطه صفر مرزی آغاز شده است.
بذرپاش با بیان اینکه سال گذشته توافقی در این خصوص انجام شد و در ایام اربعین ۱۴۰۲، با حضور نخست‌وزیر عراق و معاون اول رییس‌جمهوری در منطقه صفر مرزی، عملیات اجرایی خط ریلی شلمچه- بصره آغاز شد گفته بود: در این مدت جلسات متعددی برای ارزیابی پیشرفت این پروژه از جمله عملیات مین‌روبی برگزار شد و تاکنون عملیات مین‌روبی بیش از ۲کیلومتر در خاک عراق و یک‌ونیم کیلومتر در خاک ایران پیشرفت داشته است.
اما از تفاهم احداث خط ریلی شلمچه- بصره حدود ۱۳ سال می‌گذرد. در اوایل دهه ۹۰ بود که تفاهمنامه احداث خط ریلی شلمچه- بصره به امضا رسید و مقرر شد تا راه‌آهن شلمچه- بصره به‌عنوان سنگ‌بنای همکاری‌های اقتصادی با همسایگان به ارتقای روابط تجاری و غیرتجاری با عراق و دسترسی ریلی به دریای مدیترانه و برقراری ارتباط کشورهای آسیای مرکزی با کشورهای حاشیه دریای مدیترانه و شمال آفریقا کمک کند.
طبق گفته کارشناسان و حتی مقامات مسوول وزارت راه‌وشهرسازی، اتصال ریلی ایران به عراق علاوه‌بر ارتقای ژئوپلیتیک ایران، بستر پویای تجارت در غرب آسیا را فراهم می‌کند که نیاز به تمرکز مسوولان به‌ویژه متولیان وزارت راه‌وشهرسازی دارد.
اتصال خط‌آهن شلمچه- بصره به‌منظور اتصال ریلی دو کشور ایران و عراق، به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی برمی‌گردد و مقامات دو کشور بسیار امیدوار هستند که انتظار ۵۰ساله دو کشور برای اتصال ریلی به واقعیت تبدیل شود.
ساخت خط‌آهن شلمچه-بصره از ۱۸ فروردین۱۴۰۳ آغاز شده است و این خط بخشی از طرح اتصال دو حرم مقدس برای شیعیان است که خط مستقیم انتقال زائران از نجف تا مشهد و بالعکس را فراهم میسازد.
تفاهمنامه ساخت خط‌آهن شلمچه-بصره ۱۷فروردین سال گذشته و در دوران مهرداد بذرپاش وزیر سابق راه‌وشهرسازی در دیدار با وزیر حمل‌ونقل عراق صورت گرفت و طبق اظهارات یونس الکعبی، مدیرکل راه‌آهن عراق، انتقال سالانه بیش از ۳میلیون زائر به عتبات عالیات از مسیر این خط ریلی در اهداف اولیه برنامه‌ریزی شده است.
هرچند در سال‌های اخیر حجم تجارت ایران و عراق به بیش از ۱۰میلیارد دلار و تبادل زائر و گردشگر نیز به حدود سالانه ۹میلیون نفر رسیده است اما به نظر می‌رسد با اتمام این خط ریلی هم تبادل زائر افزایش می‌یابد و هم اینکه حجم تجارت ایران و عراق به بیش از این اعداد خواهد رسید.
براساس آمارهای منتشرشده، صادرات ایران به عراق از ۱۴۵میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ طی چند موج جهش به 8/9میلیارد در سال ۱۴۰۲ رسیده است.
لازم به ذکر است که ایران و عراق تجربه ۱۴میلیارد دلار تجارت با یکدیگر را دارند و هدف تجارت ۳۰میلیارد یورویی بین دو کشور با تکمیل زیرساختهای موردنیاز از جمله خط ریلی شلمچه-بصره، به ثمر خواهد نشست.
جبار علی ذاکری، مدیرعامل راه‌آهن ایران نیز یکم آذرماه امسال در نشست مشترک با جبار علوی لحیس، مدیرعامل راه‌آهن عراق گفته بود که در دوماه گذشته، اقدامات خوبی در پروژه مسیر ریلی شلمچه- بصره انجام شده و به‌دلیل توانایی مهندسان ایرانی در طراحی و احداث پل و سازه‌های فنی، مراحل احداث پل در این مسیر با سرعت بیشتری در حال انجام است.
جبار علوی لحیس، مدیرعامل راه‌آهن عراق نیز با اشاره به عملکرد راه‌آهن ایران در مین‌روبی و پیشبرد پروژه مهم ریلی شلمچه- بصره گفته است که نخست‌وزیر عراق بر لزوم اتمام پروژه طی سه‌سال آینده تاکید دارد.
به نظر می‌رسد تیم جدید وزارت راه‌وشهرسازی و در راس آنها فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی به شدت به دنبال اتمام هرچه سریع‌تر این پروژه ریلی مهم هستند.
فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی درخصوص پروژه راه‌آهن بصره- شلمچه گفته است که رایزنی و مذاکراتی با مقامات عراق برای تکمیل پروژه ریلی شلمچه- بصره و تقویت مسیر جاده‌ای در دستور کار قرار خواهد گرفت.
او همچنین در این خصوص معتقد است که در بخش جاده و ریل موضوعات بسیار مهم از جمله راه‌آهن شلمچه- بصره و بصره به مرز خسروی مورد تاکید قرار خواهد گرفت و تفاهمنامه‌هایی را در این زمینه منعقد خواهیم کرد.
به هر سوی برخی کارشناسان معتقدند با اینکه تفاهم احداث خط ریلی شلمچه- بصره از اوایل دهه۹۰ شمسی صورت گرفته و با روند پرفراز و نشیب در سال‌های پس از آن روبه‌رو بوده، اکنون انتظار می‌رود فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه‌وشهرسازی، برنامه اجرایی منظم تکمیل خط ریلی شلمچه- بصره را ارائه دهد.
حال به نظر می‌رسد با توجه به مین‌روبی پروژه ریلی شلمچه- بصره در عمق 3کیلومتری داخل عراق که گفته می‌شود تاکنون و در مجموع بیش از ۶هزار انواع مهمات جنگی مانند مین و خمپاره در مسیر این پروژه کشف و به تدریج خنثی یا منهدم شده است باید منابع مالی کافی و بودجه مشخص از سوی دولت برای افتتاح هرچه سریع‌تر این پروژه ریلی در نظر گرفته شود تا این پروژه بیشتر از این به تاخیر نیفتد.
کارشناسان بر این باور هستند که کاهش بار ترافیکی جاده‌ها (هر قطار معادل ۶۰ تا اتوبوس است)، صرفه‌جویی در سوخت و کاهش تصادفات جاده‌ای، امکان جابه‌جایی سالانه بیش از ۲۰میلیون تن کالا و پویایی تجارت در منطقه و فرامنطقه، از جمله آثار راهبردی راه‌اندازی راه‌آهن شلمچه- بصره خواهند بود.
سرمایه مورد نیاز کل این پروژه ۱۷۰میلیون دلار برآورد شده است. تعهد ۵میلیون دلاری ایران برای رفع موانع و هزینه ۲۱۵میلیارد دینار عراق در کنار سایر تعهدات طرف عراقی مانند تامین و آزادسازی اراضی به تفاهم طرفین رسیده است.
اما آنچه بسیار حائز اهمیت است این است که این پروژه مهم ریلی می‌تواند علاوه‌بر افزایش تعداد زائران و جابه‌جایی مردم به افزایش صادرات ایران به عراق و گذر از مرز ۱۴میلیارد دلار که سابقه آن را داشته‌ایم کمک کند و حتی به تجارت ۳۰میلیارد یورویی بین دو کشور نیز
گوشه چشمی داشته باشیم.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد