اختلافات ارضی در دریای چین جنوبی

نخستین کنفرانس مطبوعاتی سخنگوی کاخ سفید آمریکا، در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ با هشدار به دولت چین در مورد فعالیت‌هایش در دریای جنوب چین و لزوم دسترسی بازرگانان آمریکایی به گستره بیشتری از بازار داخلی آن، همراه بود.
شان اسپایسر، دوشنبه گذشته به یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد اختلاف میان متحدان عمده آمریکا در شرق و جنوب‌شرقی آسیا و چین پرداخته است؛ اراضی دریایی مورد اختلاف که کشورهای مختلفی بر سر آن ادعای مالکیتی دارند. چین برخی از این اراضی دریایی را- متشکل از تپه‌‌های آبی یا جزایر کوچک- به کنترل خود درآورده و در آنها ساخت‌وسازهای نظامی نیز انجام داده است.
اسپایسر گفت: آن جزایر در آب‌های بین‌المللی هستند و نه بخشی از خاک چین، ایالات متحده از منافع بین‌المللی دفاع کرده و اجازه نمی‌دهد یک کشور آن را در کنترل خود بگیرد. پیش از او رکس تیلرسون، وزیر خارجه فعلی، گفته بود به چین اجازه دسترسی به این جزایر داده نخواهد شد.
ادعاهای مالکیتی کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا به مناطقی برمی‌گردد که در مورد وضعیت آنها به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم و شکل‌گیری اطلس سیاسی سده بیستم، اختلاف‌نظر وجود دارد. ادعای چین در مورد شماری از این مناطق، به یک مرزبندی بازمی‌گردد که در زمان حکومت جمهوری چین- امروزه تایوان- ایجاد شد و جمهوری خلق چین هم آن را به رسمیت می‌شناسد.
دولت آمریکا در زمان باراک اوباما، هرچند در مورد مسایل حقوقی این جریان اعلام سیاست بی‌طرفانه کرده بود اما وقتی حکم دیوان لاهه اعلام شد، گشت دریایی به منطقه فرستاد.
پیشتر دیوان داوری بین‌المللی در لاهه با صدور حکمی که تاریخی توصیف می‌شد، ادعای دولت چین در مورد مالکیت بخشی از دریای چین جنوبی و منابع موجود در آن را رد کرد و در واقع حق را به فیلیپین که شکایت را به لاهه برده بود، داد. چین رای لاهه را رد کرده است.
اما وضعیت منطقه تغییر دیگری هم کرده است؛ دولت تازه‌ در فیلیپین به ریاست‌جمهوری رودریگو دوترته طی ماه‌های گذشته از آمریکا فاصله گرفته و به پکن نزدیک شده است. برای نمونه ساعاتی پیش از کنفرانس خبری شان اسپایسر، دولت فیلیپین از قراردادهای تازه‌ای به ارزش میلیاردها دلار با چین خبر داده بود. البته اختلافات در منطقه تنها محدود به فیلیپین نیست و شماری از دیگر کشورها از ویتنام تا کره‌جنوبی یا ژاپن بر سر این موضوع با پکن یا میان خود، اختلافاتی دارند.
شان اسپایسر در کنفرانس خبری خود به موضوع بازرگانی و قراردادهای تجاری واشنگتن و پکن هم اشاره کرد؛ موضوعی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا از منتقدان سرسخت آن است و شماری از معترضان به سیاست‌های اقتصادی چین را نیز در کابینه خود چیده است. اسپایسر دوشنبه گذشته گفت روابط اقتصادی دو کشور «جاده‌ای دوطرفه نیست». به گفته اسپایسر بسیاری از بازرگانان چینی دسترسی آسانی به بازار آمریکا دارند در حالی‌که بازرگانان آمریکایی با محدودیت‌های بانکی و مالی روبه‌رو هستند.
سخنگوی وزارت خارجه چین دوشنبه گذشته اعلام کرد: دولت آمریکا نباید در مسایل مربوط به تمامیت ارضی چین دخالت کند. او در عین حال افزود: تاریخ و واقعیت ثابت کرده که مناسبات خوب بین آمریکا و چین برای کل منطقه آسیا-اقیانوسیه مثبت است.
در هفته‌های گذشته شماری از رسانه‌های دولتی چین، به‌ویژه روزنامه انگلیسی‌زبان گلوبال‌تایمز که در کنترل حکومت است، در واکنش به سیاست‌های اعلام‌شده از سوی ترامپ، مواضع تندتری در پیش گرفتند. آمریکا و چین گسترده‌ترین اقتصادهای جهان هستند. آغاز روابط معمول تجاری میان دو کشور به سال‌های آغازین دهه ۷۰ قرن بیستم و عادی‌سازی روابط، بازمی‌گردد.