از سیاستگذاری تا سوداگری

علی حسینی- با افزایش فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی در ایران، بازار فروش فیلترشکن‌ها به یک صنعت پر رونق و سیاه تبدیل شده است. این بازار که از نیاز مبرم مردم به دسترسی آزاد به اینترنت سود می‌برد، مشکلات و معضلات بسیاری را به وجود آورده است. در حالی که دولت ادعا می‌کند فیلترینگ برای حفظ امنیت و ارزش‌های اجتماعی ضروری است، واقعیت نشان می‌دهد که این سیاست‌ها بیشتر به سود فروشندگان فیلترشکن تمام می‌شود. وضعیت کنونی اینترنت در ایران به طور گسترده‌ای فیلتر شده و دسترسی به بسیاری از وب‌سایت‌ها و خدمات بین‌المللی محدود شده است. این محدودیت‌ها نه تنها برای سرگرمی بلکه برای فعالیت‌های اقتصادی، آموزشی و اجتماعی نیز مشکلات زیادی ایجاد کرده‌اند.
در این میان، فروشندگان فیلترشکن‌ها با بهره‌گیری از این شرایط، بازار سیاهی را به وجود آورده‌اند که درآمد قابل توجهی را برای آنها به ارمغان آورده است. پیامدهای اقتصادی قیمت‌های بالای فیلترشکن‌ها بار سنگینی بر دوش مردم گذاشته است. در شرایط اقتصادی سخت کنونی، بسیاری از خانواده‌ها توانایی خرید فیلترشکن‌ها را ندارند و در نتیجه از دسترسی به اطلاعات و ارتباطات جهانی محروم می‌مانند. این وضعیت به نوعی تبعیض دیجیتالی منجر شده و فاصله اجتماعی را افزایش داده است. فشار اقتصادی بر خانواده‌های ایرانی در حال حاضر با چالش‌های اقتصادی فراوانی مواجه است. از افزایش نرخ تورم گرفته تا کاهش ارزش پول ملی، بسیاری از خانواده‌ها را در تامین نیازهای اساسی خود دچار مشکل کرده است. در این شرایط، هزینه اضافی برای خرید فیلترشکن به معنی کاهش بودجه خانوار برای نیازهای اساسی مانند غذا، مسکن و آموزش است. این مساله به ویژه برای خانواده‌های کم‌درآمد و متوسط جامعه بحرانی‌تر است.
از طرفی بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط برای ارتباط با مشتریان و تامین‌کنندگان خود نیازمند دسترسی به اینترنت آزاد هستند. محدودیت‌های اینترنتی و نیاز به استفاده از فیلترشکن‌ها، هزینه‌های اضافی را بر این کسب‌وکارها تحمیل کرده و کارایی و رقابت‌پذیری آنها را کاهش داده است. این مساله می‌تواند به تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها و افزایش نرخ بیکاری منجر شود. پیامدهای اجتماعی و فرهنگی محدودیت‌های اینترنتی و نیاز به خرید فیلترشکن‌ها، سبب بروز ناامیدی و نارضایتی گسترده‌ای در جامعه شده است. جوانان و دانشجویان که نیازمند دسترسی به منابع آموزشی و علمی بین‌المللی هستند، بیشترین آسیب را دیده‌اند. همچنین این محدودیت‌ها باعث افزایش احساس انزوا و بی‌اعتمادی نسبت به دولت و مسوولان شده است. محدودیت در دسترسی به اطلاعات دسترسی به اطلاعات آزاد و به‌روز یکی از حقوق اساسی بشر است که برای توسعه فردی و اجتماعی ضروری است. فیلترینگ گسترده، دسترسی به منابع معتبر علمی، فرهنگی و خبری را محدود کرده و مردم را از اطلاعات مهم جهانی محروم کرده است. این مساله به ویژه برای دانشجویان و پژوهشگران که نیازمند دسترسی به مقالات و منابع علمی هستند، بحرانی‌تر است.
گفته می‌شود بخشی از سود ناشی از فروش فیلترشکن‌ها، به طور مستقیم یا غیرمستقیم به جیب کسانی می‌رود که خود عامل ایجاد این محدودیت‌ها هستند. این تضاد منافع، سوالات جدی‌ای را درباره نیت و اهداف واقعی پشت سیاست‌های فیلترینگ اینترنت در ایران به وجود آورده است. این درآمدزایی غیرقانونی و غیراخلاقی، تضادی آشکار با ادعاهای دولت درباره حفظ امنیت و ارزش‌های اجتماعی دارد. در واقع، سیاست‌های فیلترینگ بیشتر به نفع گروه‌های خاصی از افراد است تا منافع عمومی جامعه.
در نهایت تقویت فساد و رانت‌خواری بازار سیاه فروش فیلترشکن‌ها نمونه‌ای از فساد و رانت‌خواری در جامعه است. این بازار، زمینه‌ساز سوءاستفاده و تقویت شبکه‌های مافیایی است که از نیاز و نارضایتی مردم بهره‌برداری می‌کنند.
این مساله نه تنها اعتماد عمومی را کاهش می‌دهد بلکه باعث افزایش فساد در سطوح مختلف جامعه می‌شود. در نتیجه لازم است که مسوولان با نگاهی واقع‌بینانه‌تر و انسانی‌تر به مساله دسترسی آزاد به اینترنت بپردازند. فیلترینگ گسترده و محدودیت‌های بی‌مورد، نه تنها مشکلات مردم را حل نمی‌کند بلکه زمینه‌ساز بروز بازارهای سیاه و فساد نیز می‌شود. دسترسی به اینترنت آزاد، یکی از نیازهای اساسی جامعه مدرن است که می‌تواند به رشد و توسعه همه‌جانبه کشور کمک کند. از این رو، بازنگری در سیاست‌های اینترنتی و تلاش برای ایجاد شرایطی که همه مردم بتوانند به اطلاعات و ارتباطات جهانی دسترسی داشته باشند، امری ضروری و حیاتی است.