استقبال صنف نشر از موضع محمدعلی نجفی

گروه فرهنگ و هنر- «اگر شهرداری می‌‌خواهد کتاب چاپ کند، چرا به ناشران بخش‌خصوصی نمی‌دهد؟ چه نیازی دارد که با رانت امکانات شهرداری انتشارات، کتابفروشی و شهرکتاب راه بیندازد و بخش‌خصوصی که با سیلی صورت خودشان را سرخ نگه داشته‌اند را تحت فشار گذاشته‌ و به ورشکستگی بکشاند.» محمدعلی نجفی در نشست تشریح برنامه‌های خود برای تصدی پست شهرداری تهران در بخشی از سخنانش گریزی به فعالیت‌های شهرداری در حوزه کتاب و نشر زد و اینها را گفت. حرف‌هایی که با استقبال اهالی نشر رو‌به‌رو شده و بسیاری از جمله رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران معتقدند او مواضع درستی را در پیش گرفته است و می‌گوید: «‌آقای نجفی درمورد فعالیت‌های شهرداری در این حوزه روی نکات درستی تاکید داشته‌اند.»
محمود آموزگار (رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران) در واکنش به سخنان شهردار پیشنهادی برای تهران، در گفت‌وگو با ایلنا گفت: «این مواضع به نظرم مواضع درستی است و به طور کلی اگر سیاست‌های دولت و نظام در اصل ۴۴ را دنبال می‌کند یعنی سپردن امور به بخش‌خصوصی. طبیعی هم هست که دستگاه‌های دولتی و عمومی که مسلما از امکانات و امتیازات ویژه‌ای برخوردار هستند و بخش‌خصوصی به آن‌ها دسترسی ندارد؛ نباید از ابزار خود در فعالیت‌هایی استفاده کنند که بخش‌خصوصی در آن حوزه مشغول است. در غیر این صورت یک رقابت نابرابر به وجود می‌آید و در نتیجه بحث واسپاری‌ها به بخش‌خصوصی را هم باید منتفی شده دانست.»
او مشخصا درباره نوع فعالیت باغ کتاب بیان کرد: «آقای نجفی درمورد مشخص فعالیت‌های شهرداری در حوزه روی نکات درستی انگشت گذاشته‌اند. نهادها و ارگان‌های عمومی وظیفه دارند زیرساخت‌های لازم را برای فعالیت‌های فرهنگی آماده کنند و برای بهره‌برداری آن‌ها را در اختیار بخش‌خصوصی قرار بدهد و در عین حال در واگذاری به بخش‌خصوصی نباید انحصار ایجاد کند. ممکن است بگویند شهرکتاب‌ها یا باغ کتاب به بخش‌خصوصی واگذار شده و دیگر این انتقاد جایی ندارد اما معتقدم باید موضوع دیگری را به این ماجرا اضافه کرد آن هم اینکه ما به نحوی سیاستگذاری کنیم که مجموعه افراد حوزه مذکور منتفع بشوند. مثلا به طور مشخص در مورد باغ کتاب ما صحبت‌های آقای اشعری را داریم که سال‌ها در پروژه باغ کتاب مسوولیت برعهده داشته‌ و گفت‌وگوها و مذاکرات با بخش‌های مختلف حوزه برای اینکه درباره چگونگی بهره‌برداری از باغ کتاب تصمیم‌گیری شود را دنبال می‌کرد تا منفعت پروژه به تمام جامعه بازگردد.»
کارایی فروشگاهی که در گینس ثبت شده چیست؟
آموزگار ادامه داد: «یک فروشگاه ۱۵هزار متری که می‌گویند در گینس هم ثبت شده آیا واقعا متناسب با ظرفیت تقاضای کتاب افزایش پیدا کرده است؟ آیا اصولا تقاضا فقط در تهران افزایش پیدا کرده؟ آیا در شهرستان‌ها و دیگر استان‌ها چنین تقاضاهایی نیست؟ اینها پرسش‌هایی است که یافتن پاسخ دقیق برای آنها می‌تواند در سیاستگذاری درست و خدمت به نشر کمک کند.»
رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان همچنین با اشاره به مشکلاتی که کتابفروشی‌‌ها با آن مواجه هستند، یادآور شد: «صنف نشر به ویژه در حوزه کتابفروشی‌ها مشکلات و مسائل زیادی دارد. اگر دقت کنید می‌بینید که در فضای مجازی کتابفروشی‌های شهرستانی با چه رغبتی از این طرح‌های فصلی فروش کتاب صحبت می‌کنند و چگونه یک یارانه مختصر از مجموعه یارانه‌های نشر توانسته این کتابفروشی‌ها را به ادامه راه و بقا در صحنه امیدوار کند.
پرداخت‌هایی که کتابفروشی‌ها باید به موسسات پخش انجام بدهند، وعده‌ است و دریافتی‌شان از مشتری و خریدار کتاب نقد. این پول‌های نقد هم صرف دخل و خرج و مصرف روزانه‌شان می‌شوند و در موعد سررسید برای پرداخت تعهداتشان دچار کسری بودجه و نقدینگی می‌شوند. اینگونه است که مدام تعهدات مالی بیشتری را می‌پذیرند و به یکباره با وضعیتی روبه‌رو می‌شوند که حتی تمام دارایی‌هاشان کفاف پرداخت تعهدات‌شان را نمی‌کند. این وضعیت دشوار مالی و اقتصادی کتابفروشی‌های ماست و در چنین وضعیتی یک نهاد عمومی نباید به اتکای بودجه عمومی وارد گود رقابت با کتابفروشی‌های مستقل شود. رویکرد و موضع‌گیری آقای نجفی در رابطه با فعالیت‌های شهرداری در حوزه کتاب و نشر در همین راستاست».
او در پاسخ به این پرسش که یکی از وظایف شهرداری فعالیت‌های فرهنگی و مثلا کمک به افزایش ویترین کتاب در شهر است، در این صورت نحوه صحیح ورود شهرداری به عنوان یک نهاد عمومی به حوزه کتاب و نشر چیست، گفت: «ویترین کتاب مستلزم افزایش تقاضا برای خرید کتاب و کتابخوانی است. یعنی در وهله اول باید بکوشیم تا تقاضا برای کتاب و کتابخوانی را افرایش بدهیم و شهروندان و هموطنان ما پی ببرند که به کتاب و مطالعه نیاز دارند.
وقتی به این نقطه رسیدیم باید برای ایجاد دسترسی به کتاب‌، کتابفروشی و کتابخانه‌های عمومی را برای شهروندان مهیا کنیم که از وظایف دولت و نهادهای عمومی مثل شهرداری به شمار می‌رود. اساسا ایجاد دسترسی به کتاب برای شهروندان محدود به راه‌اندازی کتابفروشی زنجیره‌ای و ویترین‌های دیگر نیست و باید به توسعه و تجهیز کتابخانه‌های‌ عمومی هم فکر کرد. در همه‌جای دنیا کتابخانه‌های عمومی نقش پررنگی در رفع نیازهای شهروندان به کتاب دارند. بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی ما این امکان را به این نهاد نمی‌دهد که دستش برای تجهیز کتابخانه‌ها و به روز کردن منابع آنها باز باشد. کتابخانه‌ها با روزآمد بودن می‌توانند نقش اساسی در رفع نیازهای مطالعاتی جامعه ایفا کنند.»
این فعال نشر تاکید کرد: «فکر می‌کنم شهرداری‌ها با توجه به نمونه فعالیت‌هایی که در جاهای مختلف انجام شده مثل بازارچه‌های کتاب در شهرهای کوچک و می‌توانند در چنین اتفاق‌هایی مشارکت داشته باشند. در زمان آقای قالیباف مذاکرات مفیدی در معاونت فرهنگی شهرداری با آقای ایازی آغاز شد و قرار بود در اطراف دانشگاه‌های بزرگ مثل شهید بهشتی، علم و صنعت، شریف و‌… زمین‌ توسط شهرداری اختصاص دهند و با همکاری شرکت‌های شهرداری در امور عمرانی و سرمایه‌گذاری اعضای صنف مبادرت به تاسیس مجتمع‌های کتابفروشی شود اما متاسفانه این پروژه متوقف شد. فکر می‌کنم چنین برنامه‌هایی از سوی شهرداری اصولی‌تر و درست‌تر خواهد بود.»
ارگان‌های دولتی رقیب بخش‌خصوصی نشوند
محمدرضا توکل‌صدیق، نایب رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران‌ نیز با اشاره به اینکه دولت و نهادهای عمومی هیچ‌یک نباید تصدی‌گری کنند، گفت: «این نگرش درست است. وظیفه دولت و نهادهای عمومی تنها سیاستگذاری، حمایت و نظارت و تقویت بخش‌های دیگر است. اگر قرار باشد نهادهای عمومی یا دولت خودش مجری باشد از وظایف و مسوولیت‌های اصلی خود دور می‌شوند. واگذاری امور به بخش‌خصوصی باعث تقویت آن حوزه می‌شود و افراد جامعه هم در فعالیت‌های مربوط به آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. به نظر این نگرش نه فقط در مورد شهرداری بلکه در مورد همه نهادهای دولتی و عمومی و حتی وزارتخانه‌ها هم می‌تواند و باید لحاظ شود. هر ارگان و نهادی که از بودجه‌های عمومی استفاده می‌کند نباید رقیب بخش‌خصوصی باشد بلکه باید حامی حوزه مذکور باشد.»
قابل ذکر است که نجفی درباره روزنامه «همشهری» ارگان رسمی شهرداری هم اظهار نظرهایی داشته است. او همشهری را روزنامه سیاسی در اختیار شهرداری دانست و گفت: «چه ضرورتی دارد‌ شهرداری یک روزنامه سیاسی داشته باشد؟ در کجای دنیا این را می‌بینید. البته این به آن معنا نیست که همین فردا همشهری را تعطیل کنیم. اتفاقا اگر دنبال کار سیاسی بودیم مثل برخی‌ها، این روزنامه ابزار خوبی است.»