استقلال را به بانک مرکزی برگردانید

گروه اقتصاد- مدت‌هاست که خبری ازطرح استقلال بانک مرکزی نیست، طرحی که پس از برکناری دومین رییس کل اخراجی بانک مرکزی در دولت نهم در دستور کار نمایندگان مجلس قرار گرفت اما به سرانجام نرسید.اگرچه هنگام بررسی لایحه برنامه پنجم توسعه نمایندگان مجلس شورای اسلامی، ‌رییس‌جمهور را از عضویت در مجمع عمومی بانک مرکزی خارج کردند اما با وجود اصرار نمایندگان بر خواسته خود در نهایت مجمع تشخیص مصلحت نظام نظر دولت را تامین کرد. به این ترتیب رویایی که گمان می‌رفت با انتخاب رییس کل بانک مرکزی، استقلال این بانک تامین خواهد شد از میان رفت و انتخاب همچنان در اختیار دولت قرار گرفت، شاید این آخرین تیر در کمان مدافعان استقلال بانک مرکزی بود. این روزها و به دنبال طرح «اختلاس بزرگ» بار دیگر کارشناسان و طرفداران استقلال بانک مرکزی این موضوع را مطرح می‌کنند. به گفته آنان ضعف نظارت در سیستم بانکی که چنین اختلاس‌هایی را در پی دارد‌ به این دلیل است که بانک مرکزی در ایران تابع تمام و کمال دولت است‌ از همین رو نمی‌تواند ابزارهای کنترلی خود را به خوبی اجرا کند.ولی‌اله سیف، مدیر‌عامل بانک کارآفرین می‌گوید:‌ در همه دنیا بانک مرکزی از جایگاه خاصی برخوردار است و باید بتواند از حدود و دامنه اختیارات خود استفاده کند و ابزارهای کنترلی را چه در تدوین سیاست‌ها و چه در پیاده‌سازی آنها به‌کار گیرد.
به گفته وی از اعطای مجوز برای فعالیت بانکداری تا تعیین صلاحیت مدیران بانکی همه اینها جزو ابعاد مختلفی است که باید در بانک مرکزی به آن توجه شود.
این کارشناس مسایل بانکی با تاکید بر استقلال بانک مرکزی معتقد است:‌ بانک مرکزی جایگاه ویژه و خاصی دارد که می‌تواند در امنیت بخشیدن به نظام بانکی اثرگذار باشد‌ به مقتضای آن باید ابزارهایی در اختیار داشته باشد و به هیچ وجه استثنایی قائل نشود تا بتواند حرف خود را بیان کند.‌
براساس گفته‌های دکتر سیف باید نهادی وجود داشته باشد که وظایف روشنی داشته باشد و متناسب با وظایفش، اختیاراتی نیز داشته باشد که متاسفانه باید گفت که به بانک مرکزی ما این فضا داده نشده است.
وی می‌گوید: ‌هم‌اکنون وضعیت به گونه‌ای است که نمی‌توان در این فضا بانک‌ها را کنترل و مجبور به حرکت در مسیر صحیح کرد.‌
مدیر‌عامل بانک کارآفرین با بیان اینکه، توقعاتی از نظام بانکی ما دارند که در هیچ جای دنیا این توقعات را از نظام بانکی ندارند، تصریح می‌کند:‌ تسهیلات تکلیفی و نرخ‌های دستوری و غیراقتصادی عواملی است که موجب می‌شود نظام بانکی نتواند به کارایی مطلوب برسد، درحالی که نظام بانکی ما این قابلیت را دارد که بتواند با پیشرفته‌ترین نظامات بانکی رقابت کند.‌
بانک مرکزی ابزار سیاسی
احمد حاتمی‌یزد، مدیر‌عامل اسبق بانک صادرات ایران نیز در این رابطه به موج گفته است متاسفانه باید گفت که دولت با بانک مرکزی بازی می‌کند و به سلامت بانک نیز هیچ توجهی ندارد.
وی اعطای تسهیلات به بنگاه‌های زودبازده را یک نمونه روشن عنوان می‌کند و می‌گوید: از بانک به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده می‌شود تا فضایی را به نفع دولت ایجاد کند.
به گفته حاتمی‌یزد، انتصاب افرادی بی‌هیچ سابقه و دانش بانکی در راس بزرگ‌ترین بانک‌های کشور، تغییرات پی‌در‌پی مدیران بانک مرکزی به دلایل سیاسی و اعطای نرخ‌های دستوری همگی نشان می‌دهد که بانک مرکزی مسلوب‌الاختیار است.
مدیرعامل اسبق بانک صادرات ایران معتقد است بانک مرکزی فقط قاصر نیست بلکه باید گفت که قادر نیست کاری انجام بدهد، بانک مرکزی برای نظارت صحیح بر شبکه بانکی کشور تجهیز نشده است.
استقلالی فراموش شده
حمید تهرانفر، مدیر‌کل سابق اداره نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری بانک مرکزی هم معتقد است: کشور ما از کشورهایی است که استقلال بانک مرکزی در آن هم در حوزه حفاظت از پول ملی و هم در حوزه نظارت فراموش شده است.
به گفته وی، بانک مرکزی نتوانسته است، نظارت خود را بدون فشارهای بیرونی به نحو مناسب و اصولی و البته با اهداف مشخص به‌کار گیرد، نمونه بارز عدم اعمال نظارت قوی بانک مرکزی را می‌توان در ساماندهی صندوق‌های قرض‌الحسنه دید.
تهرانفر اضافه کرده پس از گذشت چندین سال از فعالیت صندوق‌های قرض‌الحسنه، هنوز مشخص نیست این صندوق‌ها باید تحت نظارت بانک مرکزی باشند یا خیر، چراکه هیات وزیران از سال ۶۲ چندین بار مصوبه‌های مختلف در این خصوص داشته است.
وی می‌گوید:‌ چرا ما باید نقش بانک‌ها را در اقتصاد حذف کنیم و بگوییم بانک‌ها باید در خدمت صنایع کشور باشند! اگر بانک‌های یک کشور قوی باشند، اتفاقاتی همچون اختلاس رخ نخواهد داد.‌
به گفته وی، نگرشی که اکنون در مورد بانک‌ها و مدیریت بر آنها وجود دارد آن است که در واقع بانک‌ها هیچ شخصیتی ندارند و تنها مجری دستورات هستند.