26 - 11 - 2022
اعتبارات پارس جنوبی در کام سفرهای استانی
مهدخت قویدل- پارس‌جنوبی قرار بود ایران را تا پایان برنامه پنجم توسعه تا حد زیادی از وابستگی به صادرات نفت خام بی‌نیاز کند اما بی‌مهری دولت احمدی‌نژاد به صنعت نفت و اختصاص بودجه پروژه‌های مهم نفتی به سفرهای استانی، سرنوشت پارس‌جنوبی را تغییر داد. در دولت نهم و دهم هیچ‌کدام از فازهای پارس‌جنوبی به بهره‌برداری نرسید. طرفداران دولت همه تقصیرها را به گردن تحریم‌ها می‌اندازند اما منتقدان، ضعف‌های مدیریتی را مهم‌ترین عامل خواب هشت ساله پارس‌جنوبی می‌دانند.
سعید حیدری‌طیب یکی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» به کم‌توجهی دولت نسبت به توسعه پارس‌جنوبی در سال‌های اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: ما که ندیدیم در دولت آقای احمدی‌نژاد هیچ فازی از پارس‌جنوبی افتتاح شده باشد. کارهای اصلی فاز ۵ تا ۱۰ هم در دولت قبل انجام شده بود و این دوره فقط افتتاحش کردند. این همه طرح‌های عمرانی در دوره ایشان افتتاح شد، اما اگر به اهمیت موضوع پارس‌جنوبی و منابع مشترک گازی آن پی می‌بردند و این مساله را در اولویت کاریشان قرار می‌دادند بهتر بود. ما در پارس‌جنوبی هشت سال را از دست دادیم.
حیدری در مورد نتیجه تحقیق کمیسیون انرژی مجلس از مدیران پارس‌جنوبی هم می‌گوید: چند روز قبل از مسوولان پارس‌جنوبی خواسته‌اند تا در مورد علت پیشرفت ضعیف فازهای آن توضح دهند اما مجلس دلایل آنها را قبول نکرده است. می‌خواستند سمبل کنند. باید دلایل قانع‌کننده‌ای برای این تاخیرها به مجلس ارایه کنند. گرچه عملا دولت تا به حال در این زمینه پاسخگو نبوده و عمر دولت هم رو به پایان است.
مدیران پارس‌جنوبی زیر سوال هستند
نادر فریدونی یکی دیگر از اعضای کمیسیون انرژی مجلس، تحریم‌ها را مانع اصلی پیشرفت پارس‌جنوبی می‌داند و معتقد است تا سال ۹۱ پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در پارس‌جنوبی وجود داشته است. وی به تاخیر چند ساله دولت در مورد افتتاح بعضی از فازها در سال ۹۱ هم اشاره می‌کند و آن را به موضوع تحریم‌ها و مشکلات سرمایه‌گذاری مربوط می‌داند. این درحالی است که طبق آمارهای اعلام شده، تنها در سه سال گذشته بیش از ۴۶ میلیارد دلار در پارس‌جنوبی سرمایه‌گذاری شده است.
این نماینده مجلس مشکلات پارس‌جنوبی را از سه بعد مدیریتی، سرمایه‌ای و تحریم‌ها و فضای آزاد مبادلات قابل بررسی می‌داند و می‌افزاید: سرمایه‌گذاری این طرح در سال‌های اخیر ضعیف شده است. در بحث مدیریت هم ما احتمالا در رده‌های اجرایی با مشکلاتی مواجه هستیم. مدیران اجرایی پارس‌جنوبی در سال‌های اخیر قابلیت‌های لازم و شرایط ایده‌آل برای مدیریت و توسعه پارس‌جنوبی را نداشتند و از این نظر از دید کمیسیون انرژی هم زیر سوال بودند و هستند، همه این مسایل دست به دست داده تا فازهای پارس‌جنوبی که قرار بود تا پایان برنامه پنجم به‌طور کامل به بهره‌برداری برسند طبق وعده‌های زمان‌بندی شده افتتاح نشوند.
فریدونی در مقام مقایسه، روند توسعه پارس‌جنوبی در زمان خاتمی را خوب می‌داند و سرعت توسعه در آن دوره را مطلوب توصیف می‌کند. استارت تمام این فازها در دوران دولت‌های قبلی، هم آقای هاشمی و هم آقای خاتمی زده شده و برنامه‌ریزی اولیه در آن دوره‌ها انجام شده است. «پارس‌جنوبی در دوران آقای خاتمی بیشترین پیشرفت‌ها را داشت.»
هر روز ۲۰۰ میلیون دلار ضرر می‌دهیم
با راه‌اندازی فازهای جدید پارس‌جنوبی در سال ۱۳۸۲، برای اولین بار ایران توانست به مقدار مساوی با قطر از این حوزه مشترک، گاز برداشت کند. مدتی بعد دولت نهم بر سر کار آمد درحالی که قطر مشغول افزایش سرمایه‌گذاری در بزرگ‌ترین میدان گازی جهان بود. مهم‌ترین پروژه نفتی دولت نهم، تعویض‌های پی‌درپی مدیران نفتی بود. امروز قطر به اندازه ۴ فاز در بهره‌برداری از این میدان مشترک جلو افتاده است. این عقب‌افتادگی در ۱۰ سال گذشته روزانه حدود ۲۰۰ میلیون دلار زیان به کشور وارد کرده است. قطر روزانه یکصد میلیون مترمکعب گاز بیشتر برداشت می‌کند و روزانه چیزی حدود ۲۰۰ میلیون دلار بیشتر از ما کسب درآمد می‌کند.
سیدحمید حسینی، عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن که از پارس‌جنوبی و عسلویه با عنوان بنا شدن یک تمدن جدید یاد می‌کند درباره دلایل توسعه ضعیف پارس‌جنوبی می‌گوید: از سال ۸۴ به بعد دیگر نتوانستیم هیچ‌کدام از فازهای پارس‌جنوبی را راه‌اندازی کنیم. فقط محدود شدیم به هشت فازی که از پارس‌جنوبی افتتاح شده بود و روزی حدود ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز برداشت می‌کنیم درحالی که قطر روزانه از این حوزه ۲۵۰ میلیون مترمکعب گاز برداشت می‌کند. قطر گاز بیشتری از این حوزه مشترک برداشت می‌کند اما حتی فازهایی که در دوره خاتمی شروع شده بود و پیش‌بینی می‌شد تا سال ۸۸ تمام شود هنوز هم به بهره‌برداری نرسیده است.
این فعال اقتصادی درباره علت تاخیرهای چند ساله در افتتاح فازهای پارس‌جنوبی بحث تحریم‌ها را در چند سال اخیر تاثیرگذار می‌داند و می‌گوید: بعد از سال ۸۴ تقریبا همه سرمایه‌گذاران و پیمانکاران خارجی به تدریج از پارس‌جنوبی خارج شدند تا سال ۸۶ معطل آمدن یا نیامدن خارجی‌ها بودیم. هرچند در این مدت مدیریت‌های شرکت نفت هم خیلی مدیریت‌های کارایی نبودند. قبول کنیم که سال ۸۴ تا ۸۹ وضعیت مناسبی در مدیریت‌های شرکت نفت نداشتیم و این مساله در مشکلات پیش آمده در پارس‌جنوبی موثر بود.
نگرانی از تکرار حادثه آبادان در پارس‌جنوبی
تاخیر در راه‌اندازی فازهای پارس‌جنوبی درحالی پیش آمده که روال معمول در اتمام پروژه‌های مشابه این است که در یک دوره ۶۰ ماهه به بهره‌برداری برسند. ادعای دولت مبنی بر اتمام ۳۵ ماهه این پروژه‌ها هم به سرانجام نرسید و پروژه‌هایی که از سال‌های ۸۴ و ۸۶ شروع شده بودند هنوز راه‌اندازی نشده‌اند البته در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر افتتاح بعضی از فازهای پارس‌جنوبی در روزهای پایانی عمر دولت دهم منتشر شده است. طبق این اخبار قرار است بالاخره فازهای ۱۵ و ۱۶ پارس‌جنوبی که کار ساختشان از سال ۸۴ شروع شده بود به بهره‌برداری برسند. طبق برنامه‌ریزی اولیه قرار بود این دو فاز در سال ۸۸ افتتاح شوند اما با وجود تاخیر چند ساله، تعدادی از کارشناسان نفتی این افتتاحیه دیرهنگام را یک «افتتاحیه نمایشی» خوانده‌اند و نگران تکرار حادثه پالایشگاه آبادان هستند. موسی سوری، مدیرعامل سابق شرکت نفت و گاز پارس در مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر هشدار داده است: قطعا شرایط پالایشگاه نفت آبادان در زمانی که حین افتتاح دچار حادثه شد، از نظر ایمنی و کیفیت کالا و تجهیزات از وضع فعلی پالایشگاه‌های فاز ۱۵ و ۱۶ پارس‌جنوبی بالاتر بود.
افزایش وحشتناک هزینه‌های پارس‌جنوبی
حمید حسینی، عملکرد مدیران نفتی خاتمی در پارس‌جنوبی را موفق‌تر از دولت نهم و دهم ارزیابی می‌کند و معتقد است: الان کار خیلی راحت‌تر شده است. دولت نهم وقتی کار را تحویل گرفت که چند فاز راه‌اندازی شده بود، مطالعات انجام شده بود و نقشه‌ها و طرح‌های پارس‌جنوبی آماده بود. قطعا کاری که آن موقع شد از نظر جذب سرمایه‌گذاری خارجی و از نظر راه‌اندازی و میزان پیشرفت بسیار کار ارزشمندی بود. وجود آقای زنگنه با تیمی از مدیرانی که توان مهندسی پروژه‌ها و نظارت و کنترل پروژه‌ها را داشتند خیلی مهم بود. افتخار است که در آن دوره هزینه هر فاز پارس‌جنوبی یک میلیارد دلار بود. الان این رقم برای هر فاز به چهار میلیارد دلار هم رسیده است. در سال‌های اخیر، میزان هزینه پروژه‌ها وحشتناک افزایش پیدا کرده است. در دوره خاتمی، پروژه‌ها هیچ بار مالی به کشور تحمیل نمی‌کرد و صرفه‌جویی اقتصادی آنها برای کشور خیلی مهم بود، هزینه پروژه بسیار پایین‌تر بود و خواب سرمایه هم نداشتیم.
با اینکه دولت دهم و موافقانش هنوز هم تحریم‌ها را مهم‌ترین عامل عقب‌افتادگی توسعه پارس‌جنوبی عنوان می‌کنند اما حسینی معتقد است درست است که فضا تغییر کرده و نمی‌توانیم شرایط این دولت را با دولت قبل مقایسه کنیم ولی فراموش نکنیم که دولت احمدی‌نژاد در ایجاد این شرایط جدید نقش داشته است. دولت خاتمی به دنبال خلق شرایطی بود که بتواند با دنیا تعامل کرده و سرمایه‌گذار جذب کند اما دولت احمدی‌نژاد این انگیزه را نداشت؛ یعنی خودش شرایطی ایجاد کرد که به اینجا رسیده و کسی این شرایط را به او تحمیل نکرده است. دولت نهم و دهم آگاهانه مسیری را انتخاب کرده که منجر به افزایش هزینه پروژه‌ها شده و امکان جذب سرمایه‌گذار و پیمانکار خارجی را از کشور گرفته است.
۶۵ میلیارد دلار کجا رفت؟
نقش دولت در توسعه ضعیف پارس‌جنوبی از دید حمید حسینی، عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی اهمیت زیادی دارد. وی می‌گوید: چهار سال اول دولت، یعنی ۸۴ تا ۸۸ شرکت نفت خوب مدیریت نشد. تغییر پی‌درپی چند وزیر نفت و اختصاص منابع شرکت نفت به پروژه‌های غیراقتصادی یکی از ایرادات اصلی رفتار دولت بود. اگر یادتان باشد در سفرهای استانی بسیاری از پروژه‌ها با هزینه‌های شرکت نفت انجام شد. همه این استادیوم‌ها و راه‌هایی که در کشور ساخته شده پولش را وزارت نفت داده است. وزارت نفت که خودش برای دریافت منابع توسعه‌ای از همه محتاج‌تر و لازم‌تر بود از این حق محروم شد و این ظلمی بود در حق پارس‌جنوبی.
وی می‌افزاید: دولت نهم اعلام کرد در طول چهار سال ۶۵ میلیارد دلار در نفت هزینه کرده است درحالی که هیچ پروژه مهمی در چهار سال اول دوره آقای احمدی‌نژاد در نفت انجام نشده است. برای خیلی از کارشناسان سوال بود که این ۶۵ میلیارد دلار در کجای صنعت نفت هزینه شده است. از دیدگاه ما بسیاری از این منابع خارج از صنعت نفت و در سفرهای استانی هزینه شده و این کار عاقلانه‌ای نبود. اولویت کشور این نبود که نفت را از منابع مالی محروم کنیم و با این پول کارهای غیر اقتصادی کنیم. اگر این منابع به پارس‌جنوبی اختصاص داده می‌شد می‌توانستیم از محل درآمدهای این پروژه، این کارها را هم انجام دهیم.
جذب سرمایه‌گذاری خارجی در دولت اصلاحات
حسینی همچنین یکی از مشکلات سال‌های اخیر پارس‌جنوبی را شروع همزمان کارهای تمام فازها با هم می‌داند و می‌گوید: این کار منطقی نیست. تحریم‌ها شدت گرفته و ما با مشکلات و کمبود منابع مالی و فنی مواجه شده‌ایم؛ شاید عاقلانه‌تر این بود که کار تعداد کمتری از فازها را شروع می‌کردیم و با تمرکز منابع مالی، آنها را به مرحله بهره‌برداری می‌رساندیم و بعد به سراغ بقیه فازها می‌رفتیم. ما الان هم از لحاظ نیروی انسانی و هم از لحاظ منابع مالی با کمبود مواجه هستیم. مناقصه فازهای ۲۷ و ۲۸ را شروع کرده‌ایم درحالی که هنوز کارهای فاز ۹ و ۱۰ هم تمام نشده است. با توجه به وضعیتی که داریم نباید منابع مالی را در پروژه‌هایی با پیشرفت ۲۰ تا ۳۰ درصد گیر می‌انداختیم هیچ کدام از فازهای پارس‌جنوبی که کار ساختشان در دولت نهم و دهم شروع شده به بهره‌برداری نرسیده است.
این کارشناس حوزه انرژی در پاسخ به این سوال که پارس‌جنوبی در دوره کدام یک از دولت‌ها وضع بهتری داشت، می‌گوید: افتخارش به نظر من برای آقای‌هاشمی بود که با آن منابع کم نفتی و به خاطر فکر توسعه‌ای که داشت، در بدترین شرایط کشور روی پارس‌جنوبی سرمایه‌گذاری کرده و این کار را شروع کرده است. افتخار دومش برای دولت اصلاحات است که این پروژه را جدی گرفت و ادامه داد و شرایطی فراهم کرد که توانست سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کند. ایرادش هم به دولت آقای احمدی‌نژاد است که نتوانست این کار بزرگ را انجام دهد. توسعه عسلویه می‌توانست ما را از درآمد نفت بی‌نیاز کند و می‌توانست یک تمدن بزرگی را در این منطقه بنا کند جدی نگرفت و سه چهار سال وقت را هدر داد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد