20 - 04 - 2020
امپریالیسم نوین
محمدهادی موقعی
اقتصاد جهانی در حال ذوب شدن در درون قدرت برتر چند کسبوکار دیجیتال است به طوری که یک جهان برنده در حال ظهور بوده و مرکزیت اقتصاد جهان در حال تسخیر شدن توسط هابهای اقتصادی است. هاب اکونومیها جهان را میخورند. فناوریهایی که وعده دموکراتیک کردن اقتصاد را میدادند اکنون خود یک تهدید برای عدالت اقتصادی هستند. آنها پا را از دایره کسبوکار خود فراتر گذاشته و کنترل شبکهها را در دست گرفتهاند. یک مهندسی پیچیده و ابر دانش فنی در کار است؛ به طوری که نفوذ در سیستمها مثل آب خوردن شده است.
گوگل با اندروید به میلیونها نفر کاربر موبایل دسترسی دارد. دارندگان موبایل به میلیونها نفر دیگر در حوزههای مختلف در ارتباطند. آمازون و علی بابا از طریق فروش آنلاین به میلیونها مشتری دسترسی دارند. ویچت میلیونها نفر را با پیامک در سراسر جهان به هم پیوند داده و زمینه دسترسی آنان را به انواع خدمات فراهم کرده است.
مکانیسم عجیبی حاکم است. هرچه تعداد کاربران و مشتریان بالا میرود ارزش اقتصادی شبکه و پلتفرم دیجیتالیها نیز بالاتر میرود. روند پیوستن شرکتها، سازمانها، نهادها، اشخاص و کسبوکارها اعم از عرضهکننده، خریدار، تولیدکننده، خدماتدهنده و واسطه به این شبکههای جادویی رو به فزونی است. هرچه ارزشمندتر میشوند، مشتریان بیشتر میشوند و هرچه مشتریان بیشتر میشوند کاربران بیشتر میشوند و هرچه کاربران بیشتر میشوند فروش و روند نسبتهای سودآوری وحشتناک بالا میروند. حالا توان رقابتی هم بسیار بالا رفته است. ظهورهاب اکونومیهای توانمند در رقابت که هیچکس حریف آنها نیست.علت این عدم موازنه و برتری شگفتآور فقط یک چیز است؛ افزایش بازدهی ناشی از صرفه در مقیاس.دستاورد بازدهی و صرفه در مقیاس چیزی جز تسلط بر گلوگاههای رقابتی نیست. یک نابرابری هولآور ظهور کرده و کسبوکار سنتی در حال به زانو درآمدن است. ظهور ابرقدرتهای دیجیتال و پیامدهای آنان برای اقتصاد جهانی چه خواهد بود؟ کسبوکارهای دیجیتال یا هاب اکونومیها در مجاورت خود صنایع و کسبوکارهای دیگری را ایجاد میکنند تا یک گلوگاه رقابتی را دور بزنند.
برای مثال علی بابا با ایجاد سیستم خدمات مالی و اعتباری Ant و اتصال به سیستم خردهفروشی خود یک شبکه را خلق کرد. این شبکه نه تنها مشتریان و کاربران پلتفرم علی بابا را جواب داد بلکه به یک بخش خدمات مالی در کشور چین تبدیل شد. پلتفرمی که هنوز سه سال از عمر آن نگذشته بود تعداد کاربران آن از ۵۰۰ میلیون نفر فراتر رفت.
گوگل نیز همین کار را کرد. ایجاد یک پلتفرم خدمات خودرو در کنار شبکه جهانی گوگل فقط برای دسترسی به یک خودرو روز و مدرن نیست بلکه با استراتژی تغییر ساختار صنعت خودرو شکل گرفته است. دادههایی که از میلیاردها گوشی موبایل و میلیونها کاربر تبلیغاتی به دست آمده است آنچنان قدرتی را به گوگل در شبکهسازی داده است که خودروسازان یارای رقابت و رویارویی با این پدیده را ندارند.
باید به خوبی روی چگونگی شکلگیری هاب اقتصادی فکر کنید. برای آسان شدن کار به یک هاب در سیستم شبکه و سختافزار فکر کنید. هابها یک گذرگاه برای اتصال دستگاهها به یکدیگر و عامل تسهیلگر برای سیستم چندارتباطی هستند. تعداد زیادی رایانه با وجود هاب همزمان در شبکه با هم در ارتباطند.
این مکانیسم وارد اقتصاد شده است. چگونه؟ اگر تکنیک ایجاد یک پلتفرم را در فروشگاه اینترنتی یا اپلیکیشن خدمات در فضای مجازی داشته باشید یک قدم برای تبدیل شدن به هاب اقتصادی برداشتهاید. اگر پلتفرم خود را تبدیل به یک پلتفرم چندوجهی کنید یک قدم دیگر به هاب اقتصادی نزدیکتر شدهاید. اگر در کنار پلتفرم خود یک پلتفرم دیگر در یک رشته خدماتی یا صنعتی دیگر برپا کنید یک شبکه درست کردهاید. اکنون وقت اتصال پلتفرم جدید به پلتفرم قبلی است. اینجاست که شما به یک هاب اقتصادی تبدیل میشوید. اگر بتوانید سرعت پردازش و انتقال دادهها را طوری تنظیم کنید که کاربران و مشتریان همزمان و به صورت آنلاین در هر لحظه و هر جا با شما باشند، موتور پولسازی هاب را راه انداختهاید؛ هزینههای کمتر، کاربران بیشتر و افزایش بازده در مقیاس.هاب اکونومیها در حال تسخیر اقتصاد جهان هستند. خطری جدی و بحرانساز در راه است. راهحلهای مقابله کدامند؟ رویه رقابتی هاب اکونومیها یک رویه مدرن، بهبودیافته و بازمعماری شده با هزینههای کمتر و بازدهی بیشتر است. همان طور که اشاره شد آنها با یک ابزار مدرن به میدان آمدهاند. نام این ابزار «جایگزینی شبکهمحوری به جای کالامحوری» است.
هزاران نفر قصد ورود به اقتصاد دیجیتالی را داشتند. آنها با راهاندازی سایتهای تعاملی، اپلیکیشنهای خدماتی و تجاری، فروشگاه اینترنتی و سایر ابزارهای نوین فناورانه قصد تجارت در فضای مجازی را داشتند ولی بسیاری ناکام مانده و آن عده هم که باقی ماندهاند عمدتا نتوانستند به صرفه اقتصادی در مقیاس دست یابند.
یک تمرکز در اقتصاد جهانی در حال شکلگیری است؛ تمرکز قدرت برای اقتصادهای دیجیتال و هاب اکونومیها. فیسبوک، علیبابا، آمازون، گوگل، تنسنت، اوبر، مایکروسافت و تعدادی دیگر از شرکتهای فناوری، از سردمداران این تمرکز اقتصادی به شمار میروند. نابرابری درآمدها، تبعیض در رفتارهای اقتصادی و اجتماعی، به تحلیل رفتن سایر بخشهای اقتصادی و حتی احتمال عدم ثبات اقتصادی میتوانند از دستاوردهای تسلط امپراتوری جدید هاب اکونومیها باشند.
هنری فورد، وارن بافت و ثروتمندان کسبوکارهای سنتی جهان طی چه مدت زمان به ثروتهای میلیاردی رسیدند؟ مارک زاکربرگ، بیل گیتس و جف بزوس و مانند اینها ثروتمندان کسبوکارهای دیجیتال طی چه مدت به ثروتهای افسانهای رسیدند؟ در گروه اول بیش از ۵۰ سال سرمایهگذاری، تولید، فروش و توسعه فعالیتهای صنعتی و خدماتی و در دسته دوم کمتر از ده سال فعالیت نوآورانه و مبتنی بر فناوری و ابزارهای مدرن. جیب هاب اکونومیها به سرعت پر میشود و با همین سرعت جیب دیگران (غیرهابها و کسبوکار سنتی) خالی میشود.
همه کسبوکارهای فناوری تبدیل به هاب نخواهند شد. نکته جالب اینجاست که برای تبدیل شدن به یک هاب اقتصادی فقط دیجیتالسازی تجارت و کسبوکار کافی نیست، بلکه قابلیتهای عملیاتی و مهارت رقابت مدرن نیز از شروط اصلی تبدیل شدن به یک هاب اقتصادی است. هاب اکونومیها آمدهاند تا بمانند. مهمان یکشبه نیستند.پلتفرمهای پیامکی اولین ضربه را بر پیکر صنعت مخابرات وارد کردند. پلتفرمهای آنلاین خدمات مالی نیز شرکتهای سرمایهگذاری، بانکها و موسسات اعتباری را به گوشه رینگ میبرند. صنعت خودرو به شدت در تیررس هاباکونومیهاست. صنعت فروشگاههای زنجیرهای و خردهفروشی، خدمات حملونقل و صنعت رستوران و… همه یک ضربه مشت از رقیب دریافت کردهاند که گیجآور بوده و شاید با شمارش داور وسط رینگ از زمین بلند نشوند.
آیا باید همه با هم بیچاره شویم؟ کسی از تهاجم بیامان هاباکونومیها در امان نیست. تدابیری اندیشیده شده و راهکارهایی در حال تدوین است. مارک زوکربرگ در سال ۲۰۱۷ گفت: «ما نابرابری ثروت را برای جهانیان خواهیم آورد. این باعث آسیبهایی برای همه خواهد شد.»
در دوران انتخابات ریاست جمهوری اخیر در آمریکا شاهد نقش فیسبوک و توئیتر در ایجاد بحرانهایی در این انتخابات بودیم. تاثیرات اوبر بر رفتار مسافران و رانندگان و شکایتهایی که علیه اوبر در دادگاهها مطرح شد نیز شواهدی از اخلال در نظام اجتماعی است. اتهام سرقت اطلاعات خصوصی افراد و نشر آن با مقاصد سودجویانه و حتی احتمال استفاده در اهداف سیاسی حکومتها و بروز جنبههای اجتماعی یک فعالیت اقتصادی دیجیتال از نکاتی هستند که به عارضه نابرابری ثروت که زوکربرگ بدان اشاره کرد، اضافه میشود.
در تاریخ کسبوکار و فعالیتهای اقتصادی بعد از انقلاب صنعتی تا کنون تاثیرات اجتماعی بنگاههای اقتصادی به این حد نبوده است. این تاثیرات باعث میشوند سیطره امپراتوری هاباکونومیها بیشتر و نفوذی عمیقتر بر فعل و انفعالات اجتماعی و اقتصادی داشته باشند. این موضوع حتی دامنههای خطرناکتری را هم میتواند به خود گیرد. Airbnb متهم به رفتارهای تبعیضآمیز با رنگینپوستان در پذیرش مشتریان مراکز اقامتی شده است.
اکنون به منشأ خطر اصلی توجه کنید. وقتی چند هاباکونومی با هم تشکیل یک اکوسیستم میدهند در اصل یک اکوسیستم از اقتصادهای هاب شکل گرفته است. اقتصاد جهانی در معرض خطر امپراتوری یک اکوسیستم بزرگ اقتصادی شکل یافته توسط هاباکونومیهاست.
ظهور هابهای اقتصادی ریشه در سه اصل دیجیتالسازی و نظریه شبکه دارد.
اصل اول: بر اساس قانون مور توان پردازش دادهها و اطلاعات در سیستم هر دو سال دو برابر میشود. اثر فزاینده جایگزینی ابزارهای دیجیتال به جای نیروی انسانی روند بهبود عملکرد را چندین برابر بهبود عملکرد در کسبوکارهای سنتی کرده است. این روند بر کل صنایع و فعالیتهای تولیدی و خدماتی جهان تاثیر گذاشته و همگان وابسته به رایانه و ابزارهای دیجیتال شدهاند. پردازش ابری و یادگیری مبتنی بر ماشین بر سرعت این روند افزوده است.
اصل دوم: قابلیت اتصال دستگاههای زیادی و حتی اشیا به شبکه، عامل به صفر رسانیدن هزینهها در کسبوکارهای دیجیتال است. تصورش را کنید درآمدها منهای هزینههای در حد صفر. یعنی هرچه در میآورید سود است. بر این اساس هرچه تعداد کاربران و دستگاههای متصل بیشتر میشوند ارزش اقتصادی شبکه بیشتر میشود. این دستاورد شگرف و متحولکننده را «اثرات شبکهای» مینامند.
اصل سوم: این اصل بر اساس اتصال کسبوکارها به هاب قرار دارد. وقتی فعالیتها به هاب وصل میشوند، بازخوردهای مثبت ناشی از این اتصال بسیار زیاد و فزاینده است.حاصل این سه اصل این است که سرعت بیشتر و بیشتر مبادلات و تراکنشهای اقتصادی قدرت هاب را آن قدر بالا میبرد که صنایع، موسسات، مصرفکنندگان و خدماتدهندگان در سراسر جهان به هاب میپیوندند تا نیاز خود را رفع کنند. اینجاست که پدیده دومینوی دیجیتال خلق میشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد