انقلاب اینترنت اشیا

در سال‌های اخیر پدیده نوظهوری به نام اینترنت اشیا تحولاتی نوین را در حوزه فناوری‌های اطلاعاتی به وجود آورده که برخی از کارشناسان را بر آن داشته است تا از آن با عنوان «انقلاب اینترنت اشیا» یاد کنند‌. دلیل این اهمیت در امکان کنترل از راه دور مکان است که پدیده‌ای بی‌سابقه محسوب می‌شود‌.
اهمیت اینترنت اشیا تنها در کنترل تجهیزات سبک منزل همچون روشن و خاموش کردن برق یا کولر یا یخچال نیست بلکه این اهمیت زمانی دوچندان می‌شود که این تکنولوژی وارد صنعت، تجارت جهانی و حمل و نقل و راهداری می‌شود‌. در اینجاست که اینترنت اشیا دیگر یک فناوری لوکس یا غیرضروری نیست بلکه به پدیده‌ای در اندازه عظمت واژه «انقلاب» تبدیل می‌شود که باید خودمان را از حالا برای وقوع آن در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، صنعت و اقتصاد آماده کنیم‌.
در راستای پیاده‌سازی این تکنولوژی در کشور طرح کلان اینترنت اشیا در ایران در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال تهیه و قرار است نقشه راه IOT در ایران باشد؛ در کارگروه طراحی اینترنت اشیا در کشور، علاوه بر نمایندگان بخش‌های مختلف کشور همانند وزارت نیرو، شرکت ملی گاز، شرکت‌های خودروسازی و صنایع، نمایندگان تمام دانشگاه‌های بزرگ کشور نیز حضور دارند‌. در این زمینه توسعه منابع انسانی و دادن آموزش‌های مرتبط با این تکنولوژی را می توان از زیرساخت‌های مهم مربوط به اینترنت اشیا عنوان کرد‌.
کاربرد فراگیر
دانشگاه‌های فنی و مخابراتی کشور همیشه با فناوری‌های جدیدتر جهانی آشنایی دارند و در اینجا نیز با پدیده اینترنت اشیا آشنایی کامل دارند‌. در این باره احمد اکبری، رییس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت با اشاره به کاربردهای مختلف اینترنت اشیا در جهان امروز بیان کرد: امروزه اینترنت اشیا در حوزه‌های مختلف صنعتی، پزشکی، شهری، کشاورزی، تجاری و‌.‌.‌. کاربرد دارد‌. در مباحث شهری اینترنت اشیا بحث شهر هوشمند را ممکن می‌کند که برای نمونه برای یافتن و رزرو پارکینگ‌های خالی از طریق سیستم‌های اینترنت اشیا می‌توان با صرف زمان و انرژی کمتری نسبت به یافتن جای پارک اقدام کرد‌. همچنین برای یکپارچه‌ سازی و کنترل واحد دوربین‌های سطح شهر می‌توان از اینترنت اشیا کمک گرفت‌.
وی در توضیح کاربردهای اینترنت اشیا به ایسنا گفت: اینترنت اشیا در واقع در خدمت استفاده از امکاناتی است که در حالت عادی به هدر می‌روند‌. گرمایش و سرمایش مجتمع‌های عظیم اگر کنترل شود انرژی و هزینه گزافی را ذخیره می‌شود‌. اینترنت اشیا از طریق یکپارچه‌سازی و هوشمندسازی کنترل سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی این قابلیت را ایجاد می‌کند که در ساعات یا روزهای تعطیل انرژی در ادارات به هدر نرود که این خود می‌تواند در کنترل آلودگی موثر باشد‌.
اینترنت اشیا همسنگ انقلاب صنعتی
همچنین سیامک غنیمی‌فر، عضو سابق هیات‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران‌، پروژه اینترنت اشیا در جهان را پدیده‌ای همسنگ انقلاب صنعتی و کشف نیروی بخار ارزیابی کرد و گفت: پیش‌بینی شده تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۵ میلیارد اشیا به این فناوری جدید مجهز باشند‌. از اینترنت اشیا امروزه در حوزه اتومبیل‌های خودران، ارتباط خودروها با یکدیگر و همین طور پیروی از علائم راهنمایی و رانندگی استفاده می‌شود که موجب صرفه‌جویی در مصرف سوخت به دلیل استفاده درست از زمان می‌شود‌.
در این باره دولت الکترونیکی باید در همه حوزه‌های مربوط به نهادهای دولتی، ادارات بیمه، تامین اجتماعی، بانک‌ها، شهرداری‌ها و حتی آموزش و پرورش محقق شود‌. دولت الکترونیک تنها نصب و راه‌اندازی خودپرداز بانک‌ها نیست‌. این تنها یک گوشه بسیار کوچک از دولت الکترونیک است‌.
عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر با تاکید بر لزوم افزایش دور کاری و تحقق دولت الکترونیک، در توصیف ضرورت حرکت به سمت استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی در دولت، افزایش استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی در دولت‌ها را موجب ایجاد شفافیت اقتصادی بیشتر دانست و گفت: یکی از عواملی که باعث شده برجام نتواند انتظارات ما را برآورده کند عدم شفافیت اطلاعاتی و استفاده از سیستم‌های قدیمی اداری است‌.
امروزه اگر سرمایه‌داری بخواهد به سرمایه‌گذاری در کشور اقدام کند، ابتدا از طریق سیستم‌های نوین اطلاعاتی در صدر کسب اطلاعات اقتصادی کشور بر می‌آید که متاسفانه در حال حاضر بسیار ضعیف است‌. ایران امروزه حتی از کارت‌های اعتباری بین‌المللی برای تسهیل روابط مالی خود استفاده نمی‌کند‌.
لزوم بسترسازی برای ارتقای سطح فناوری
سعادت پورمظفری در این باره اظهار کرد: امروزه چین این وضعیت را در حکومت‌داری خود رعایت کرده اما روسیه به دلیل عدم شفافیت اطلاعاتی کشوری ناامن برای سرمایه‌گذاران است چراکه سرمایه‌گذار قبل از سرمایه‌‌گذاری نیازمند اطلاعات گسترده اقتصادی است که اینها نیز تنها از طریق ایجاد سیستم منظم اطلاعاتی و ارتباطاتی بین دستگاه‌ها به دست می‌آید‌.
مساله مهم‌تر ایجاد بستر لازم برای تسهیل ورود و راه‌اندازی فناوری‌های نوین در کشور است‌. ورود فناوری‌های نوین به کشور بدون ایجاد زیرساخت‌های لازم امری بیهوده است، فرض کنید تلویزیون‌های هوشمند جدیدی را که امکان اتصال به اینترنت را دارند به کشور وارد کنیم و مردم نیز تحت تاثیر فضای مصرف‌‌‌گرایی آن را خریداری کنند اما وقتی ظرفیت اینترنت کشور در آن حد نباشد که بتواند این وسیله را حمایت کند، این ورود تکنولوژی جدید عملا امری بیهوده خواهد بود‌.
در عصر سرمایه‌داری و گسترش خصوصی‌سازی در همه حوزه‌ها بر خصوصی‌سازی در حوزه فناوری اطلاعات نیز تاکید می‌شود‌. با همه انتقاداتی که به این خصوصی‌سازی‌های گسترده در حوزه‌های مختلف اقتصادی وارد است، خصوصی‌سازی در عرصه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی جدید ضروری است‌ چراکه این حوزه از سرعت نوآوری و پیچیدگی بالایی برخوردار است و دستگاه‌های دولتی با بوروکراسی عریض و طویل مخصوص به خود نمی‌توانند قابلیت انطباق با این سرعت بالای پیشرفت تکنولوژیکی را داشته باشند‌.
اگر نگاهی به وضعیت جهانی این حوزه داشته باشیم متوجه خواهیم شد که تقریبا همه پیشرفت‌های عظیم در حوزه فناوری‌های نوین را شرکت‌های عظیم بخش خصوصی همچون مایکروسافت، اپل، سامسونگ، آی‌بی‌ام و دیگر شرکت‌های نامدار در این حوزه رقم زده‌اند‌.
مهدی رزمی، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات ورود بخش خصوصی را به عرصه فعالیت‌های حوزه فناوری اطلاعات برای رشد این حوزه بسیار مهم توصیف کرد و گفت: باید مدلی تعریف شود که این حوزه برای بخش خصوصی منفعت مالی داشته باشد تا جذاب شود‌. اینکه دولت در این حوزه همانند پروژه‌های عمرانی پروژه تعریف کند، کاری از پیش نمی‌برد. مثال شفاف این پروژه‌ها همین اپراتور نسل چهارم یا اینترنت ملی است که به صورت دولتی اجرا می‌شود و روند آن بسیار کند است‌.
صرفه‌جویی در زمان و هزینه
شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات علاوه بر بازار گسترده‌ای که از طریق فروش تولیدات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و همچنین فروش خدمات مرتبط با آنها در دنیا ایجاد کرده‌اند، در رشد اقتصاد کشورهای خود نیز توانسته‌اند تاثیرگذار باشند‌. علاوه بر این‌ رشد تولیدات حوزه فناوری اطلاعات می‌تواند موجب تسهیل در مبادلات ارزی و تجارت در بازار و در نهایت افزایش حجم مبادلات و رشد اقتصادی شود‌.
در این خصوص سیامک غنیمی‌فر از کارشناسان حوزه آی‌تی به اثرگذاری استفاده از اینترنت اشیا در ایجاد ارزش‌افزوده و رشد اقتصادی در کشورها اشاره کرد و گفت: اینترنت اشیا در وهله اول در استفاده از زمان موجب صرفه‌جویی می‌شود که به تبع آن در حوزه‌های مربوط به انرژی نیز صرفه‌جویی اتفاق می‌افتد‌. در حوزه هوشمندسازی منازل و ترموستات‌های حرارتی خودکار منازل اینترنت اشیا می‌تواند در تنظیم استفاده از سیستم‌های گرمایشی و حتی سرمایشی و در نتیجه ذخیره انرژی و هزینه‌ها موثر باشد‌.
اگر تولیدکننده نباشیم به مصرف‌کننده تبدیل می‌شویم
درخصوص درآمدزایی اقتصادی حوزه اینترنت اشیا حجت‌اله مدیریان از فعالان بین‌المللی حوزه جامعه اطلاعاتی تا آنجا پیش رفت که گفت که ما باید چاه‌های نفتمان را اینترنت حفر کنیم‌. وی تاکید کرد: اگر در این حوزه‌ها نتوانیم تولیدکننده باشیم قطعا مصرف‌کننده خواهیم بود‌. مدیریان حوزه اینترنت اشیا را در سال‌های آینده بسیار پررونق‌تر پیش‌بینی کرد و ادامه داد: در حوزه اینترنت اشیا صنعتی و کارخانجات امکان منسجم کردن مدیریت تولید وجود دارد‌. همچنین در حوزه‌های مربوطه به صنعت حمل‌ونقل، مدیریت ناوگان‌ها، امنیت جاده‌ها، پرداخت عوارض، ردیابی ترافیک، ارتباطات بین خودرویی و‌.‌.‌. اینترنت اشیا در سال‌های آینده نقش‌آفرین خواهد بود‌.
علاوه بر آسیب‌ها و چالش‌های امنیتی که در جای خود حیاتی می‌نمایند مسایل و آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی را که تکنولوژی می‌تواند باعث آن شود را نیز باید مورد توجه قرار دهیم‌. مصطفی پورعلی از کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات با بیان اینکه قبل از اینکه به فکر ورود فناوری‌های جدید به کشور باشیم باید به فکر فرهنگ‌سازی مناسب برای آن باشیم، گفت: برای استفاده درست از تکنولوژی‌های نوین باید به کاربران از قبل آموزش‌های عمومی داده شود تا به آسیب‌های کمتری در این حوزه برخورد کنیم‌. وی علاوه بر این بر فواید استفاده از فناوری‌های نوین و مخصوصا اینترنت اشیا در کشور تاکید کرد و گفت: اینترنت اشیا در ساختمان‌ها و مجتمع‌های بزرگ برای استفاده درست و تنظیم مصرف انرژی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد‌. این فناوری همچنین می‌تواند در کنترل سیستم‌های هوشمند، سلامت و بهداشت، ترافیک، کشاورزی، حمل‌ونقل و‌.‌.‌. مورد استفاده قرار گیرد‌.
اصطلاح «اینترنت اشیا» اولین بار توسط کوین اشتون در سال ۱۹۹۹ به کار رفت و برای نخستین‌بار توسط انتشارات موسسه MIT به دنیا معرفی شد‌. اینترنت اشیا به معنی یک شبکه جهانی از اشیا مرتبط است که هر یک دارای آدرس مختص به خود بوده و براساس قراردادهای استانداردشده‌ای با یکدیگر در ارتباط هستند‌. امروزه این سیستم جدید کنترل از راه دور و کنترل هوشمند اشیا و دستگاه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته در سیستم‌های اداری و همچنین وسایل منزل بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد اما هنوز در ایران مقدمات استفاده از آن به صورت تجاری فراهم نشده است‌.