انواع خیارات در قرارداد

خیار به معنای اختیار یا حق فسخ قرارداد در شرایط معین است که توسط قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران پیش‌بینی شده است. خیارات در قراردادها به طرفین کمک می‌کنند تا در صورت بروز مشکلات یا شرایط غیرقابل پیش‌بینی، قرارداد را تغییر داده یا به آن خاتمه دهند. در این مقاله، به بررسی انواع خیارات مطابق قانون مدنی ایران می‌پردازیم و هر یک را به تفصیل شرح می‌دهیم.

انواع خیارات مطابق قانون مدنی ایران

1. خیار شرط: خیار شرط به حقی گفته می‌شود که بر اساس توافق طرفین در قرارداد گنجانده می‌شود و به یکی از طرفین یا هر دو، امکان فسخ قرارداد در مدت معینی را می‌دهد. مدت خیار شرط باید مشخص باشد. در قرارداد باید به صراحت ذکر شود که یکی از طرفین چنین حقی دارد. در یک قرارداد فروش خودرو، ممکن است شرط شود که خریدار طی سه روز پس از امضای قرارداد، حق فسخ معامله را داشته باشد.
2. خیار غبن: خیار غبن زمانی مطرح می‌شود که یکی از طرفین قرارداد به دلیل عدم آگاهی یا سوءاستفاده طرف مقابل، دچار ضرر و زیان مالی فاحش شده باشد. ضرر باید فاحش و آشکار باشد. طرف مغبون باید فورا پس از آگاهی از غبن، اقدام به اعمال خیار کند. فروش یک ملک به قیمتی بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی آن، که فروشنده در زمان عقد قرارداد از ارزش واقعی ملک آگاه نبوده است.
3. خیار تدلیس: تدلیس به معنای فریب دادن یا ارائه اطلاعات نادرست به طرف مقابل برای ترغیب او به عقد قرارداد است. خیار تدلیس به طرف فریب‌خورده اجازه فسخ قرارداد را می‌دهد. تدلیس باید عمدی باشد. تدلیس باید تأثیر مستقیم بر تصمیم‌گیری طرف فریب‌خورده داشته باشد. فروش یک خودرو با ادعای کارکرد بسیار کم، در حالی که کارکرد واقعی آن چندین برابر بیشتر است.
4. خیار عیب: خیار عیب زمانی اعمال می‌شود که کالای مورد معامله دارای نقص یا عیبی باشد که ارزش یا کارکرد آن را کاهش دهد. عیب باید پیش از عقد قرارداد وجود داشته باشد. خریدار در زمان معامله از عیب کالا آگاه نبوده باشد. خرید یک تلفن همراه که بعدا مشخص شود صفحه‌نمایش آن به درستی کار نمی‌کند.
5. خیار تاخیر ثمن: خیار تاخیر ثمن به فروشنده اجازه می‌دهد که در صورت عدم پرداخت قیمت کالا در مدت معین، قرارداد را فسخ کند. خریدار باید در زمان معین مبلغ قرارداد را پرداخت کند. تأخیر در پرداخت نباید به دلیل موانع خارج از کنترل خریدار باشد. فروش یک آپارتمان که خریدار پس از سه ماه همچنان مبلغ توافق‌شده را پرداخت نکرده است.
6. خیار رؤیت و تخلف وصف: خیار رؤیت و تخلف وصف به خریدار اجازه می‌دهد که در صورت مشاهده کالای خریداری‌شده و تطابق نداشتن آن با شرایط توافق‌شده، قرارداد را فسخ کند. کالای مورد معامله باید با توصیف ارائه‌شده تطابق داشته باشد. خریدار باید به سرعت پس از مشاهده کالا، خیار را اعمال کند. خرید یک قطعه زمین با توصیف کاربری مسکونی، در حالی که زمین در واقع کاربری کشاورزی دارد.
7. خیار مجلس: خیار مجلس به حقی گفته می‌شود که به هر دو طرف قرارداد اجازه می‌دهد تا زمانی که مجلس عقد را ترک نکرده‌اند، قرارداد را فسخ کنند. خیار مجلس فقط در مدت حضور طرفین در محل عقد قرارداد قابل اعمال است. این خیار تنها در عقود لازم مانند خرید و فروش کالا کاربرد دارد. در یک فروش حضوری، هر یک از طرفین می‌توانند پیش از ترک محل معامله، قرارداد را فسخ کنند.
8. خیار حیوان: خیار حیوان به خریدار حیوان اجازه می‌دهد که تا سه روز پس از عقد قرارداد، معامله را فسخ کند. این خیار مختص قراردادهای خرید و فروش حیوان است. حیوان نباید در این مدت تغییرات غیرعادی (مانند بیماری) داشته باشد. خرید یک اسب که خریدار می‌تواند تا سه روز پس از خرید، در صورت نارضایتی معامله را فسخ کند.
9. خیار شرکت: خیار شرکت زمانی اعمال می‌شود که چند نفر به طور مشترک در معامله‌ای مشارکت داشته باشند و یکی از آن‌ها به دلایلی قصد خروج از معامله را داشته باشد. خیار شرکت باید به صورت توافقی تعیین شده باشد. خروج یکی از شرکا نباید منجر به ضرر سایر شرکا شود. مشارکت در خرید یک زمین که یکی از شرکا به دلیل نیاز مالی بخواهد سهم خود را بفروشد.
10. خیار تفلیس: خیار تفلیس زمانی اعمال می‌شود که یکی از طرفین قرارداد (عموما خریدار) ورشکسته شود و نتواند تعهدات مالی خود را انجام دهد. ورشکستگی باید توسط مراجع قانونی تأیید شده باشد. طرف مقابل می‌تواند قرارداد را فسخ کند یا به اجرای تعهدات ادامه دهد. فروش کالایی به یک شرکت که پس از مدتی اعلام ورشکستگی می‌کند و قادر به پرداخت مبلغ قرارداد نیست.
11. خیار شرط زمان: این خیار به طرفین اجازه می‌دهد تا در زمان معینی که در قرارداد مشخص شده است، قرارداد را فسخ کنند. مدت زمان خیار باید در قرارداد قید شده باشد. این خیار معمولا برای ایجاد انعطاف در قراردادها استفاده می‌شود. در قرارداد خرید یک ملک، ممکن است شرط شود که خریدار تا 10 روز فرصت دارد قرارداد را فسخ کند.
12. خیار تبعض صفقه: این خیار در شرایطی مطرح می‌شود که بخشی از قرارداد به دلیل عدم امکان اجرا یا نقص قانونی باطل شود و طرف مقابل بتواند قرارداد را فسخ کند. بخشی از قرارداد باید به طور قانونی یا عملی غیرقابل اجرا باشد. این خیار به حفظ حقوق طرفین در موارد خاص کمک می‌کند. فروش یک ملک که بخشی از آن متعلق به شخص دیگری است و فروشنده حق فروش آن را نداشته باشد.
13. خیار صلح: خیار صلح به طرفین امکان می‌دهد که با توافق، قرارداد را لغو یا اصلاح کنند. این خیار معمولا در شرایطی استفاده می‌شود که طرفین برای جلوگیری از اختلافات به توافقی می‌رسند. توافق باید در چهارچوب قرارداد و قوانین صورت گیرد. فسخ یا اصلاح باید مورد تأیید هر دو طرف باشد. در قرارداد اجاره، موجر و مستأجر با توافق، قرارداد را زودتر از موعد خاتمه می‌دهند.
14. خیار ضمان درک: این خیار به خریدار اجازه می‌دهد که در صورت باطل شدن قرارداد به دلیل عدم امکان تسلیم مال موضوع قرارداد، درخواست بازپرداخت وجه یا جبران خسارت کند. مال مورد معامله نباید قابل تحویل یا تصرف باشد. خریدار باید در زمان عقد قرارداد از این محدودیت بی‌اطلاع بوده باشد. خرید ملکی که بعدا مشخص شود سند مالکیت آن جعلی است.

اهمیت مشاوره رایگان حقوقی در خیارات قراردادها

خیارات یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم حقوقی در قراردادها هستند و عدم آگاهی از آن‌ها می‌تواند منجر به خسارت‌های مالی و حقوقی جدی شود. به همین دلیل، مشاوره رایگان حقوقی در زمینه خیارات می‌تواند به افراد کمک کند تا از حقوق خود در قراردادها مطلع شوند و در مواجهه با شرایط خاص، تصمیمات درستی بگیرند.

برای بهره‌مندی از مشاوره حقوقی رایگان در زمینه خیارات، می‌توانید با کارشناسان حقوقی متخصص تماس بگیرید و از تجربیات آن‌ها در تنظیم، اصلاح یا فسخ قراردادهای خود استفاده کنید.

این مطلب توسط جهان صنعت نوشته نشده و انتشار آن به منزله تایید محتوا نیست