اوکراین؛ مکانی برای بحران‌آفرینی

مسعود سلیمی

بحران کنونی اوکراین را می‌توان شدیدترین و خطرناک‌ترین دوره زمانی از پایان جنگ سرد در سال‌های واپسین دهه ۶۰ میلادی تا به امروز دانست که در اروپا پیش آمده است.
اوکراین از نظر ژتوپلتیکی، پلی است میان شرق و غرب اروپا، به عبارت بهتر هر اتفاقی که در این کشور رخ بدهد نه‌تنها اروپا- به ویژه همسایگان اوکراین- بلکه ناتو و به طور خاص آمریکا را رودرروی روسیه قرار می‌دهد.بحران اوکراین درست مانند اعتراض‌های چند سال گذشته در خاورمیانه- بهار عربی- ابتدا به‌گونه‌ای مسالمت‌آمیز ابراز شد و بعد طبق رسم متداول به خشونت و جنگ کشید با این تفاوت که در بحران خاورمیانه و به طور خاص سوریه، اروپا دستی از دور بر آتش داشت در حالی که اینک و در دهه دوم از هزاره سوم میلادی خطر جنگ قلب اروپا را تهدید می‌کند.جدا از کی‌یف که مرکز اعتراض‌های اخیر نامیده می‌شود، شرایط جغرافیایی اوکراین، شرق و شمال این کشور را به انبار باروت بدل کرده است. مناطق روس‌زبان و روس‌نشین به ویژه در شبه‌جزیره استراتژیک کریمه در دریای سیاه، اینک به برگ بازی کرملین با غرب بدل شده است.کریمه از منظر تاریخی همواره موردنظر و تاخت و تاز امپراتوری بیزانس و عثمانی بوده و روسیه در قرن ۱۸ میلادی، نخستین پایگاه دریایی خود را در این شبه‌جزیره برپا کرد.در کنار تمام دلایل نظامی و استراتژیکی ریشه‌دار که روسیه- قبل و بعد از اتحاد جماهیر شوروی- را به اوکراین و به طور خاص کریمه وابسته می‌کند در روسیه زمان پوتین که در رویای بازگشت به اقتدار تزارها به سر می‌برد، بحث رقابت با غرب به‌گونه‌ای حیثیتی هم نهادینه شده است. کرملین تحت رهبری پوتین ضمن نیازی که از نظر اقتصادی به غرب دارد برای به دست آوردن مقام «ابرقدرتی» تا به خطر انداختن صلح جهان هم پیش می‌رود.با وجود مشکلات زیادی که غرب را از رویارویی مستقیم با روسیه بازمی‌دارد، اقتصاد به شدت آسیب‌دیده روسیه هم به‌عنوان پاشنه آشیل کرملین می‌تواند در خواباندن آتش بحران اوج‌گرفته اوکراین نقش مهمی بازی کند.و آخر اینکه از دست رفتن اوکراین برای مسکو، خطر ریزش اروپای شرقی و کشیده شدن هرچه بیشتر اقمار سابق اتحاد جماهیر شوروی را به سوی غرب دربردارد؛ واقعیتی که باعث می‌شود تا کرملین خطر بحران‌آفرینی را به جان بخرد.