بازی دوگانه اردوغان در سیاست ترکیه

گروه بین‌الملل – مژده کلهر- با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در اردیبهشت‌ماه سال آینده و نیز انتشار نتایج یک نظرسنجی جدید که نشان می‌دهد همچنان حزب حاکم عدالت و توسعه در این کشور با اقبال عمومی گسترده‌ای روبه‌رو است، اما سوال مهم این است که با توجه به واقعیت‌های میدانی ترکیه در این روزها آیا تاریخ انقضای حکمرانی حزب عدالت و توسعه در این کشور فرا رسیده است؟ هر چند که پاسخ دقیق به این سوال دشوار است اما مروری بر اخبار چند روز اخیر می‌تواند زوایایی از این پرسش مهم را مشخص کند.
اخیرا وزیر دارایی عربستان سعودی اعلام کرده که کشورهایی مانند ترکیه، پاکستان و مصر باید از نظر مالی حمایت شوند. وی همچنین بر لزوم تضمین ثبات در این کشورها تاکید کرده است. وزیر خارجه روسیه نیز اعلام کرده که به درخواست اردوغان، با اسد دیدار خواهد کرد.
از سوی دیگر پرونده Halkbank (پرونده ‌هالک‌بانک شکایتی است که در سال ۲۰۱۹ توسط دادگاه منطقه‌ای ایالات‌متحده امریکا در مورد نقض تحریم‌ها علیه ایران در نیویورک تنظیم شده است) در ایالات‌متحده همچنان مانند شمشیر داموکلس بر سر دولت اردوغان باقی است. ایالات‌متحده به جای پیگیری قانون در این مورد، قصد دارد اردوغان را تحت کنترل خود نگه دارد.
تصاویر بالا روزهایی را به ذهنمان می‌آورد که دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه در آغاز راه بود. اردوغان بدون هیچ مسوولیت رسمی دولتی با بوش رییس‌جمهوری وقت آمریکا دیدار کرد. در واقع ایالات‌متحده به یک دولتی در ترکیه نیاز داشت که بدون قید و شرط در حمله به عراق در کنارش بایستد. این اتفاق خیلی دردناکی بود ولی افتاد.
علاوه بر این عدم تصویب تفاهمنامه معروف ۱ مارس‌ ۲۰۰۳ در مجلس بزرگ ملی ترکیه مشکل جدی ایجاد کرد (قطعنامه ۱ مارس در ۲۵ فوریه ۲۰۰۳ توسط دولت در مورد بحران عراق به مجلس بزرگ ملی ترکیه ارائه شد و در مجمع عمومی رد شد. این قطعنامه مبنی بر اختیار دولت برای اعزام نیروهای مسلح ترکیه به کشورهای خارجی و حضور نیروهای خارجی در ترکیه بود). در این رابطه نظر اعضای حزب عدالت و توسعه که مسوول پیگیری روابط با آمریکا بودند این بود که باید به اصطلاح به جای جارو کردن به سوراخ، از قدرت حزب عدالت و توسعه استفاده کرد. همین امر در مورد اتحادیه اروپا نیز صادق است. اتحادیه اروپا می‌خواست ترکیه را در فاصله‌ای دور نگه دارد تا در صورت لزوم با آن مقابله کرده و در صورت نیاز نیز با آن همکاری کند. این اتفاق هم برای ترکیه دردناک بود ولی شاهد بودیم که اتفاق افتاد.
اتحادیه اروپا حزب عدالت و توسعه را وادار کرد تا آنچه را که از ترکیه می‌خواهد، انجام دهد. عدالت و توسعه نیز تا سال ۲۰۰۸ از اتحادیه اروپا به عنوان دستکش و نردبان استفاده کرد. در واقع وقتی بسیاری از نهادهای دولتی آماده تخلیه داخلی بودند، منطق آنها آماده بود: اتحادیه اروپا چنین می‌خواهد!
علاوه بر این ساختار اقتصاد جهانی به‌طور کلی آنچه را که از حزب عدالت و توسعه می‌خواست دریافت کرد. کارخانه‌های داروسازی دولتی تعطیل شدند و شرکت‌های چند‌ملیتی بر کل بازار تسلط پیدا کردند.
کارخانه‌های کاغذ بسته و فروخته شد. به همین خاطر امروز ترکیه از نظر کاغذ به خارج وابسته است. همچنین در طول ۲۱ سال حکمرانی اردوغان و حزب عدالت و توسعه یک تریلیون دلار از خارج وارد ترکیه شد؛ اما در عوض ۳ تریلیون دلار به نفع خارجی‌ها عمل شد.
بنابراین اگر قرار باشد در مورد وضعیت امروز ترکیه صحبت کنیم، می‌توان گفت: به نظر می‌رسد ساختار بین‌المللی، تصمیم خود را برای همراهی با حزب عدالت و توسعه اتخاذ کرده است. چرا که می‌گوید: ما هنوز هم می‌توانیم آنچه که را می‌خواهیم به بهترین شکل از دولت اردوغان و حزبش به دست آوریم.
در این میان حمایت خارجی برای یک دولت ترکیه مهم است؛ دولتی که به بهترین شکل از آن استفاده کرده است. مساله اصلی این است که علیرغم تمامی صحبت‌های اردوغان و اعضای دولت، آنچه در پشت صحنه و آنچه جلوی پرده گفته می‌شد بسیار متفاوت است.
به همین دلیل هم هست که می‌توان به صراحت گفت، هر زمان منافع ملی و منافع حزبی برای عدالت و توسعه در تضاد قرار گرفته، اردوغان و حزبش همیشه دومی را به اولی ترجیح داده‌اند.