بافت‌های فرسوده چشم‌انتظار نوسازی

گروه مسکن- بافت‌های فرسوده شهری با وجود اینکه از نظر کالبدی، زیرساختی و اجتماعی با مشکلات گوناگونی روبه‌رو هستند، به عنوان عرصه و بستری مناسب برای تولید مسکن به شمار می‌روند، چرا‌که دارای زیرساخت‌های لازم و کافی برای توسعه ساخت‌وساز هستند.
اهمیت نوسازی و احیای بافت‌های فرسوده شهری را می‌توان از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. از جمله این جنبه‌ها می‌توان به ایمن‌سازی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر حوادث طبیعی، ارتقای کیفیت زندگی ساکنان، بازگرداندن ارزش اقتصادی بافت‌ها و جلوگیری از گسترش ناهنجاری‌های اجتماعی اشاره کرد.
بافت‌های فرسوده به دلیل استفاده از مصالح غیراستاندارد، طراحی غیراصولی و عدم رعایت ضوابط ایمنی، در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله، سیل و آتش‌سوزی آسیب‌پذیر هستند. نوسازی و احیای این بافت‌ها می‌تواند تا حد زیادی از میزان خسارات و تلفات ناشی از این حوادث بکاهد. این محلات فرسوده شهری به دلیل مشکلات کالبدی و زیرساختی، کیفیت زندگی ساکنان آنها را به شدت کاهش می‌دهند. نوسازی و احیای این بافت‌ها می‌تواند با رفع مشکلات موجود، زمینه را برای بهبود کیفیت زندگی ساکنان فراهم کند. بافت‌های فرسوده به دلیل مشکلات موجود، ارزش اقتصادی خود را از دست می‌دهند. نوسازی و احیای این بافت‌ها می‌تواند با رفع مشکلات موجود، ارزش اقتصادی آنها را افزایش دهد. از سویی بافت‌های فرسوده به دلیل مشکلات اجتماعی و فرهنگی، زمینه را برای گسترش ناهنجاری‌های اجتماعی فراهم می‌کنند. نوسازی و احیای این بافت‌ها می‌تواند با رفع مشکلات موجود، از گسترش ناهنجاری‌های اجتماعی جلوگیری کند.
در ایران، طرح جامع بازآفرینی شهری با هدف نوسازی و احیای بافت‌های فرسوده شهری در سال ۱۳۹۲ به تصویب رسید. این طرح شامل اقداماتی مانند بهسازی و مقاوم‌سازی ابنیه، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود کیفیت محیط‌زیست و تقویت مشارکت مردم است. با توجه به اهمیت نوسازی و احیای بافت‌های فرسوده شهری، ضروری است که این امر با برنامه‌ریزی دقیق و جامع و با مشارکت همه دستگاه‌های ذی‌ربط انجام شود.
تبعات عدم رسیدگی و توجه نکردن به بافت‌های فرسوده شهری می‌تواند بسیار گسترده و متنوع باشد. از جمله این تبعات می‌توان به افزایش خطرات ناشی از حوادث طبیعی و کاهش کیفیت زندگی ساکنان اشاره کرد.
در خصوص خطرات ناشی از فرسودگی ساختمان‌ها و ابنیه می‌توان به فقدان یا فرسودگی زیرساخت‌های شهری مانند آب، برق، گاز، فاضلاب، حمل‌و‌نقل و آلودگی محیط‌زیست اشاره کرد. عدم رسیدگی و توجه نکردن به بافت‌های فرسوده می‌تواند منجر به تشدید این مشکلات و کاهش کیفیت زندگی ساکنان شود.
در مجموع، عدم رسیدگی و توجه نکردن به بافت‌های فرسوده شهری می‌تواند تبعات منفی گسترده‌ای برای شهر و شهروندان داشته باشد.
ادعای رکوردشکنی تا پایان سال
به گفته محمد آیینی، معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی گفت: تاکنون بیش از ۱۸۸ هزار پروانه ساخت در بافت فرسوده صادر شده است و پیش‌بینی می‌شود رکورد ۲۰ ساله صدور پروانه ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده تا پایان سال شکسته شود.
آیینی بیان کرد: تا پایان سال مالی ۱۴۰۱ در مجموع ۵۸۵ پروژه با میانگین پیشرفت فیزیکی ۵۳ درصد در دست ساخت بوده که از این تعداد ۲۸۸ پروژه تکمیل شده است.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران گفت: در این بازه زمانی ۲۹۷ پروژه در دست ساخت است که به ‌طور میانگین ۵۱ درصد پیشرفت فیزیکی دارند و در صورت تامین اعتبار تا پایان شهریور سال آینده به پایان می‌رسند. او نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده را یکی از اولویت‌های اصلی شرکت بازآفرینی شهری ایران برشمرد و گفت: ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار بنای ناپایدار در کشور وجود دارد.
آیینی با اشاره به تاکید وزیر راه‌و‌شهرسازی بر اهمیت نوسازی در بافت‌های فرسوده که «این کار به اندازه ساخت مسکن در طرح نهضت ملی مهم‌تر، زود‌بازده‌تر، اثربخش‌تر و مفیدتر است»، تصریح ‌کرد: ترویج نوسازی مسکن در بافت‌های فرسوده جزو برنامه‌های اصلی شرکت به شمار می‌رود و فعالیت‌های گوناگونی در این زمینه در حال انجام است. او توضیح‌ داد: یکی از موانع جدی در نوسازی بافت‌های فرسوده این است که ساکنان این بافت‌ها توانایی مالی، فنی و اجرایی لازم برای نوسازی را ندارند.
این مقام مسوول ادامه داد: سازندگان به دلیل اقتصادی نبودن سرمایه‌گذاری در این بافت‌ها از انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری و حضور در این مناطق برخوردار نیستند، به همین دلیل بسته‌های تشویقی مالی، اداری و شهرسازانه را تدوین کردیم و این امکان برای شهرها فراهم شد تا بتوانند بسته تشویقی متناسب با شرایط جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی خود را تدوین کنند و تاکنون ۱۵۰ شهر بسته تشویقی خاص خودشان را تدوین و تهیه کرده‌اند.
چالشی مهم در مسیر نوسازی مسکن
آیینی یکی از مهم‌ترین چالش‌های موجود سر راه نوسازی مسکن را عدم آگاهی مردم نسبت به تسهیلات مالی، اداری و شهرسازانه که در قانون برای آنها در نظر گرفته شده است، عنوان کرد و گفت: برای حل این چالش از ظرفیت رسانه‌ها استفاده می‌کنیم، اما بهترین راه، اطلاع‌رسانی چهره‌به‌چهره است که این امر با همکاری دفاتر تسهیلگری، حلقه‌های میانی، گروه‌های جهادی و داوطلب انجام می‌شود.
او اظهار کرد: علاوه بر این، شرکت بازآفرینی شهری ایران دوره‌های آموزشی را در محلات هدف برگزار می‌کند و سال مالی گذشته نیز ۱۷۱ دوره آموزشی با عناوین مرتبط با بازآفرینی شهری در محلات مختلف برگزار شد و پنج ‌هزار و ۵۷۵ نفر آموزش دیدند.
او افزود: برای تشکیل حلقه‌های میانی همکاری خوبی با شهرداری‌ها داشته‌ایم و تاکنون اداره‌های کل راه‌و‌شهرسازی استان‌ها بیش از ۱۹۰ تفاهمنامه با شهرداری‌ها در راستای همکاری‌های دو‌جانبه امضا کرده‌اند.
پیش‌بینی عبور از رکورد ۲۰ ساله صدور پروانه ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار گفت: نتیجه این اقدام‌ها این بود که با وجود رکود در بازار مسکن و رکود پروانه‌های ساختمانی، آمار صدور پروانه در بافت‌های فرسوده رشد داشته و تاکنون بیش از ۱۸۸ هزار پروانه ساخت در این بافت‌ها صادر شده است. او گفت: این آمار در سال ۱۴۰۰، ۶۳ هزار واحد و در سال گذشته ۷۲ هزار واحد بوده است. پیش‌بینی می‌شود در بهمن و اسفند نیز شاهد جهش دیگری در صدور پروانه‌ها باشیم و در این صورت می‌توان گفت رکورد ۲۰ ساله صدور پروانه ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده شکسته می‌شود. او با بیان اینکه وجود معابر خاکی بدترین چهره محرومیت است، عنوان ‌کرد: شرکت بازآفرینی شهری ایران تاکنون بیش از ۲ هزار و ۵۰ کیلومتر طول از معابر خاکی محلات هدف را با در اختیار دادن قیر رایگان به شهرداری‌ها بهسازی کرده است و چنانچه ۵/۷ هزار میلیارد تومان دیگر قیر رایگان توزیع کنیم در مدت دو سال آینده کار آسفالت معابر خاکی این محلات به پایان می‌رسد.
حال باید منتظر ماند و دید ادعای شکستن رکورد ۲۰ ساله در صدور پروانه ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده تا پایان سال شکسته می‌شود یا خیر. باید توجه داشت که ثبت رکورد و آمار در صورتی ارزشمند است که به ساماندهی وضعیت بازار مسکن و متقاضیان آن منجر شود.