برق هسته‌ای ضروری یا آلوده؟

هستی عبادی- برق هسته‌ای با وجود هزینه‌های بسیاری که بر دوش اقتصاد ایران تحمیل کرد، حالا با چرخش جهان به سوی تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید کربن صفر، به تدریج باید از گردونه تولید ایران خارج شود، این در حالی است که در برنامه هفتم توسعه، افزایش ۲‌هزار مگاواتی توان تولید برق از نیروگاه هسته‌ای، جزو اولویت‌ها تعریف شده است. همچنین تا افق۱۴۲۰ نیز دستیابی به ظرفیت ۲۰‌هزار مگاوات تولید برق هسته‌ای هدف‌گذاری شده است.
تغییرات آب‌وهوایی و گرم شدن زمین بسیاری از کشورها را به سوی تولید برقی که کمترین آسیب‌های زیست‌محیطی برجای بگذارد، پیش برده است. در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان از جمله چین به سرعت در حال جایگزین کردن تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر مثل خورشید و باد به جای سوخت‌های فسیلی هستند. در منطقه خاورمیانه، عربستان با صرف میلیاردها دلار در حال حذف کربن از تولیدات خود است. در ترکیه 43‌درصد تولید برق این کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود. به این ترتیب بسیاری از کشورها در حال تغییر ریل‌گذاری تولید برق هستند.
هرچند در برنامه‌ریزی وزارت نیرو، تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر تا پایان برنامه هفتم 12‌هزارمگاوات پیش‌بینی شده است، با این حال در همان برنامه تولید برق هسته‌ای هم پیش‌بینی شده است.
طرح تولید برق هسته‌ای به سال 1355 برمی‌گردد اما قرارداد توسعه نیروگاه هسته‌ای بوشهر در سال1374میان ایران و روسیه به امضا رسید و تکمیل آن تا شهریور۱۳۹۰ طول کشید. در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد، نیروگاه بوشهر تولید برق را آغاز کرد و تولید آن به زحمت به ۱۰۰۰مگاوات می‌رسد؛ نیروگاهی که احداث آن هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد کشور تحمیل کرد.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور پیشین ایران زمانی گفته بود برای ساخت نیروگاه اتمی بوشهر حدود 5/8‌میلیارد دلار هزینه شده است. برفرض اینکه عدد عنوان‌شده از سوی این مقام دولت حسن روحانی درست باشد، هنوز هم گروهی براین باورند که باید تولید برق هسته‌ای را بیشتر کرد.
ایمان رمضانی، مدیر گروه برق و هسته‌ای مرکز پژوهش‌های مجلس گفته است: «با مبنا قرار دادن قیمت‌های جهانی گازطبیعی، به ازای تولید هر کیلووات ساعت برق هسته‌ای، بیش از ۳‌هزار تومان صرفه‌جویی در مصرف سوخت محقق می‌شود. همین رقم با مبنا قرار دادن قیمت‌های جهانی گازوئیل، به بیش از ۵‌هزار تومان می‌رسد. در صورت انتقال عواید حاصل از این صرفه‌جویی به سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های هسته‌ای، شاهد اقتصادی شدن احداث نیروگاه‌های هسته‌ای و جهش سرمایه‌گذاری در این نیروگاه‌ها خواهیم بود.» در مقابل این دیدگاه، گروهی از کارشناسان هم براین باورند که تولید برق هسته‌ای علاوه بر هزینه‌های سنگین مالی، آلودگی به دنبال خواهد داشت.
تولیدی گران و آلوده
حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته درباره موانع توسعه برق هسته‌ای به «جهان‌صنعت» گفت: ما از جمله کشورهایی بودیم که تولید برق هسته‌ای را از دهه ۵۰ شروع کردیم و یک تارگت و هدف ۲۰‌هزارمگاواتی داشتیم. درباره موانع سر راه این تولید باید بگویم که یکی از آنها بحث تکنولوژی است که قبلا از آلمان دریافت می‌کردیم و بعد دوره‌های بعد از روسیه تکنولوژی لازم را می‌گرفتیم.
او با بیان اینکه تولید برق هسته‌ای یکی از گران‌ترین برق‌های جهان است، افزود: طبق آخرین آمار‌ها ارزان‌ترین برق خورشیدی و گران‌ترین برق هسته‌ای است. لبته در برخی کشورهای اروپایی تولید برق هسته‌ای سهم بزرگی از تولید برق‌شان دارد. حتی برخی کشور‌ها هم به سوی تعطیل کردن و خاموش کردن برق‌های هسته‌ای پیش می‌روند. در بین کشورهای همسایه هم ترکیه تولید برق هسته‌ای را آغاز کرده که پیش‌بینی می‌شود تا یک الی دو سال آینده چیزی حدود 4500مگاوات به مدار بیاورد. همچنین پروژه امارات هم پیشرفت خوبی داشته و حتی چند واحد آن به بهره‌برداری رسیده است.
صالحی با بیان اینکه ایران هم به‌دنبال پیگیری این پروژه در منطقه است، یادآور شد: برای افزایش تولید برق هسته‌ای موانع پیش روی آن جدا از بحث تکنولوژی است؛ باید توجه داشت که مسائلی مثل سوخت و زباله‌های اتمی تولیدی نقش حائز اهمیتی در این تولید دارد. به‌هرحال زباله‌های اتمی دردسرساز هستند. هرچند قرار است تکنولوژی‌های جدیدی در این حوزه وارد شود که احتمالا در آینده مساله سوخت حل شود، ولی همین موضوع هم باعث شده که برخی کشورها تولید برق هسته‌ای را به دلیل بحث‌های اقتصادی و زیست‌محیطی در اولویت قرار ندهند.
نه سرمایه کافی داریم، نه تکنولوژی
هاشم اورعی، رییس انجمن علمی انرژی بادی ایران و استاد دانشگاه صنعتی شریف نیز در این باره به «جهان‌صنعت» می‌گوید: الزاما برق هسته‌ای برای همه کشورها بهترین روش نیست اما من معتقدم برای ایران می‌تواند بخشی از سبد باشد و میزان آن نباید قابل‌توجه باشد چراکه چند اشکال دارد؛ سرمایه‌گذاری اولیه آن در مقایسه با سایر روش‌های تولید انرژی بسیار سنگین است یعنی اگر برای حرارتی حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلار برای هر کیلووات ظرفیت سرمایه‌گذاری کنیم، این رقم برای هسته‌ای ۴ تا ۵‌هزار دلار می‌شود. وی افزود: حسن این کار این است که نیازی به نفت، گاز یا مازوت ندارد و ماده اولیه آن اورانیوم است که اگر آن کشور دارای اورانیوم باشد هزینه زیادی برنمی‌دارد. به عبارت دیگر کشورهایی که بخواهند سرمایه‌گذاری اولیه سنگین کنند و نخواهند ماده اولیه بدهند این روش می‌تواند روش خوبی باشد چراکه عمر مفید آن هم زیاد است که حدود ۵۰ سال است. منتها شرایط ایران درست برعکس است چون سرمایه اولیه آن را نداریم. در نتیجه برق هسته‌ای برای ایران مناسب‌ترین راه نیست. این کارشناس انرژی با تاکید براینکه تولید برق هسته‌ای نیازمند در اختیار داشتن تکنولوژی روز است، یادآور شد: به دلیل تحریم‌ها این شرایط برای ما مهیا نیست.
برفرض هم نیروگاه هسته‌ای توسعه یافت، بعد از راه انداختن آن باید اورانیوم مورد استفاده برای سال‌ها به طور خاصی نگهداری شود و پسماند‌های اتمی آن نیز حائز اهمیت است که در این موارد با مشکل مواجه هستیم.
اورعی گفت: نکته بعدی اینکه ما باید قبل از اینکه از هول حلیم در دیگ بیفتیم و به دنبال هسته‌ای برویم باید ببینیم چقدر در کشور اورانیوم داریم؛ من هنوز نتوانستم به طور دقیق و موثق آمار درستی به دست بیاورم. از آن طرف ما ظرفیت‌های قابل‌توجهی در انرژی‌های تجدیدپذیر داریم که آلاینده هم ندارد و نسبت به هسته‌ای سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد.
او افزود: «معتقدم برای انجام این روش باید کارشناسی دقیقی صورت بگیرد بنابراین پیشنهاد نمی‌کنم که سهم برق هسته‌ای در سبد تولید برق ایران بیشتر از ۱۰‌درصد باشد.»