به اسم پرستار، به کام دیگران

مهاجرت پرستاران یکی از مباحثی است که به ویژه در طول سال‌های اخیر در کشور مطرح شده و نگرانی‌های زیادی را در حوزه سلامت ایجاد کرده است. نداشتن امنیت شغلی و همچنین حجم کار زیاد در مقایسه با دستمزدی که به پرستاران پرداخت می‌شود از مهم‌ترین عواملی است که موجب شده پرستاران ایرانی اقدام به مهاجرت کنند. محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار آخرین وضعیت مهاجرت پرستاران ایرانی به دیگر کشورها را تشریح کرده است. متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است:
علت اصلی مهاجرت پرستاران ایرانی چیست؟
مهاجرت راهی است که دولتمردان در دولت‌های مختلف پیش روی پرستاران گذاشته‌اند. شغل پرستاری در تمام دنیا متفاوت از دیگر مشاغل بوده و رغبت به این شغل به خاطر پرخطر بودن آن کم است، چون پرستار با بیماران در حال جان دادن، بیماران بدحال، بیماران مبتلا با بیماری‌های پرخطر مثل ایدز، هپاتیت، کرونا، شیفت‌های غیرمتعارف، همراهان پرخاشگر بیمار و‌… مواجه بوده و همین موارد این حرفه را متفاوت و سخت کرده است.
مهم‌ترین علت مهاجرت پرستاران تفاوت حقوق دریافتی با سایر کشورهاست. دولت‌های دیگر دنیا در کشورهای توسعه‌یافته جذابیت‌هایی برای پرستاران ایجاد می‌کنند که افراد با انگیزه به سمت این شغل بروند و یکی از این موارد پرداخت حقوق مناسب به پرستاران در این قبیل کشورهاست.
پرستاران ایرانی در حال حاضر بیشتر به کدام کشور مهاجرت می‌کنند و چرا؟
دانمارک یکی از کشورهایی است که مقصد مهاجرت پرستاران ایرانی محسوب می‌شود. در حال حاضر در دانمارک به ازای هر ۱۰۰۰‌نفر بیش از ۱۰‌پرستار وجود دارد، این در حالی است که در کشور ما به ازای هر ۱۰۰۰‌نفر 7/‏1‌پرستار یعنی کمتر از دو پرستار وجود دارد.
میزان حقوق پرداختی به پرستاران ایرانی در دانمارک چگونه است؟
حقوق پرداختی به پرستاران ایرانی که به دانمارک مهاجرت می‌کنند ماهانه ۳۰۰۰‌یورو بوده، در آمریکا ۶۰۰۰‌هزار دلار، در استرالیا و کانادا نیز ۵ تا ۶‌هزار دلار است. درست است که هزینه زندگی در این کشورها زیاد است اما باز هم پرستار ایرانی بعد از مهاجرت با همین حقوق می‌تواند در سال اول یک ماشین خوب بخرد و خانه خوبی هم اجاره کند و زندگی خود را بچرخاند و حتی پس‌انداز هم داشته باشد.
قبلا متوسط معوقه پرستاران یک سال بود و در حال حاضر این زمان به شش ماه کاهش پیدا کرده و تنها کاری که انجام شد این بود که معدل معوقات پرستاران به شش ماه رسیده است. این دستمزد در کشور خودمان چه رقمی است؟
در کشور ما هم‌اکنون با احتساب دلار ۸۵‌هزار تومانی، به پرستاران ۲۰۰‌دلار حقوق می‌دهند و البته بعضی همکاران پرستار ما کمتر از این مبلغ هم حقوق می‌گیرند، خب منطق حکم می‌کند پرستار جایی برود که ۴۰۰۰‌هزار دلار به او حقوق داده می‌شود. حتی اگر از کشورهای اروپایی و آمریکایی مثال نزنیم، کشورهای حوزه خلیج فارس مثل عمان به هر پرستار حداقل ۲۰۰۰دلار یعنی ۱۰‌برابر ایران حقوق پرداخت می‌کنند البته این فقط دریافتی نهایی پرستاران است که سایر مزایا هم به آن اضافه می‌شود.
به جز حقوق، دیگر چه مواردی باعث مهاجرت پرستاران ایرانی شده است؟
شأن اجتماعی یکی دیگر از مواردی است که باعث شده پرستاران ایرانی به مهاجرت روی بیاورند. امتیازات جانبی، رفاهی، برخورد مناسب و محترمانه هم جزو عوامل تصمیم به مهاجرت است. در کشور ما اگر پرستار به حقوق کم اعتراض کند یا به او توجه نمی‌شود یا بعد از اعتراض دوباره و برگزاری تجمع سایر پرستاران برای کمی حقوق دریافتی، به جای اینکه بیایند و مشکل پرستار را حل و پرداخت حقوق به پرستاران را ترمیم کنند، با آنها برخورد می‌کنند.
برخورد نامناسب مدیران پرستاری، روسای بیمارستان‌ها، مسوولان وزارت بهداشت، احضار پرستاران به هیات‌های تخلفات، حراست و تهدید و فشار به دلیل اعتراض پرستاران هم از دیگر عواملی هستند که موجب مهاجرت پرستاران ایرانی به دیگر کشورها شده است.
پرستاران در شرایط سخت و بی‌پولی کشور مثل جنگ و‌… مانند دیگر گروه‌ها پای کار هستند و با شرایط بد اقتصادی کنار می‌آیند. در وزارت بهداشت، یکی علاوه بر حقوق ثابت، کارانه چند میلیونی هم در ماه می‌گیرد، یکی هم باید مثل پرستار کارانه و حقوق ناچیزی دریافت کند.
در انجام یک عمل جراحی که چهار الی پنج کارشناس پرستاری، کارشناس اتاق عمل، کارشناس هوش‌بری و‌… حضور دارند و یک جراح هم که ممکن است خودش اصلا در اتاق عمل حضور نداشته باشد، در پایان ماه کارانه پرستاران حاضر ۴‌میلیون تومان و کارانه جراح عمل مربوطه که خودش هم حضور نداشته است ۴۰۰‌میلیون تومان می‌شود. این پرداخت‌های ناعادلانه منجر به از دست رفتن انگیزه پرستاران برای کار در کشور و منتهی به مهاجرت آنها می‌شود.
آماری از ترک شغل پرستاران ایرانی داریم؟
بسیاری از پرستاران هم مهاجرت نمی‌کنند و تصمیم به ترک شغل می‌گیرند. متاسفانه در طول سال شاهد ترک شغل چند هزار پرستار هستیم. معاونت پرستاری اعلام کرده که ۱۸۰۰‌پرستار از پرسنل رسمی که کمتر از ۵۰‌درصد پرستاران را شامل می‌شوند، با وجود امنیت شغلی نسبی که در مقایسه با دیگر پرستاران داشته‌اند، شغل خود را ترک کرده‌اند.
تعدادی از پرستاران هم قرارداد رسمی نداشته‌ و با پایان قرارداد خود این شغل را ترک می‌کنند. اگر بخواهیم این آمار را هم به ترک شغل پرستاران رسمی اضافه کنیم، حداقل برابر همان ۱۸۰۰‌پرستار است که در نهایت حدود ۴۰۰۰ هزار پرستار در سال شغل خود را ترک می‌کنند. در حال حاضر تمایلی به شرکت در استخدام پرستاری وجود ندارد و با وجود اینکه ۵۰‌هزار پرستار خانه‌نشین داریم، ترجیح می‌دهند به دلیل حقوق کم و سختی این شغل در خانه بنشینند و سر کار نیایند.
مهم‌ترین درخواست پرستاران از دولت چیست؟
در نظر گرفتن حقوق ثابت به همراه پرداخت اضافه‌کاری عادلانه به پرستاران از مهم‌ترین مطالبات و درخواست آنان بوده و قانون هم این اجازه را داده که برای مشاغل خاصی چون پرستاری، تحت عنوان فوق‌العاده خاص شغل با ضریب مناسب که پیشنهاد ما ضریب دو بوده است، در نظر گرفته شود و مثلا به حقوق فعلی 12- ‌۱0میلیونی پرستاران ۵ تا ۶‌میلیون اضافه شود. جلسات اولیه پیگیری این موضوع را با دولت فعلی هم برگزار کردیم اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده که اثرات آن قابل مشاهده باشد. متاسفانه الان بیمارستان‌های ما خالی از پرستار است و مردم آن حداقل خدماتی که باید بگیرند را نمی‌گیرند و دچار خسارت و حتی مرگ و میر می‌شوند.
اجرای واقعی قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به صورت واقعی دیگر مطالبه پرستاران است؛ الان یک چیزی را دارند اجرا می‌کنند که از نظر ما به عنوان کارشناس جامعه پرستاری نه قانونی و نه کارشناسی است و به هیچ عنوان نه وزارت بهداشت قبلی و نه وزارت بهداشت فعلی زیر بار آن نرفته‌اند. خواسته جامعه پرستاری این بوده که خدمات جامعه پرستاری هم مثل سایر گروه‌های پزشکی تعریف و مشخص شود.
در کتاب ارزش نسبی، ۱۰‌هزار خدمت برای پزشکان و گروه‌های پزشکی و پیراپزشکی تعریف شده و ملاک پرداخت بیمه‌ها به پزشکان است که نهایتا با ارائه خدمات به کارانه تبدیل می‌شود و تنها گروهی که خدمات تعریف‌شده و کارشناسی‌شده‌ای ندارد، پرستاری است.
پیشنهادی هم به دولت داده‌اید؟
به دولت جدید پیشنهاد دادیم که اضافه کاری پرستاران را ساعتی ۱۵۰‌هزار تومان در نظر بگیرند اما در نهایت قرار شد بابت هر ساعت اضافه کاری ۵۰ تا ۸۰هزار تومان به پرستاران پرداخت کنند و هفته گذشته ابلاغ هم شد اما هنوز پرستاران پولی براساس این ابلاغیه جدید
دریافت نکرده‌اند.
قبلا به پرستاران اضافه کار اجباری تحمیل می‌کردند و بعد از شکایت پرستاران در دیوان عدالت، رای دیوان این بود که اضافه کار نمی‌تواند اجباری باشد و باید با توافق طرفیت باشد.
آیا پرستاران از استخدام رسمی استقبال می‌کنند؟
پرستاران دیگر با حقوق کم و متغیر حاضر به استخدام نیستند و آن تعداد کمی هم که مثلا در استان تهران برای استخدام می‌روند، مثل آبی است که در آبکش است. پرستاران با همین مبلغ ۵۰ تا ۸۰هزار تومان به ازای هر ساعت اضافه کاری هم نخواهند آمد و سیستم می‌خواهد با جذابیت‌های اینچنینی پرستاران را جذب کند.
متاسفانه الان بیمارستان‌های ما خالی از پرستار است و مردم آن حداقل خدماتی که باید بگیرند را نمی‌گیرند و دچار خسارت و حتی مرگ و میر می‌شوند.
سازمان بهداشت جهانی گفته به ازای هر ۱۰۰۰نفر باید سه پرستار داشته باشیم، از این میزان هر چقدر کمتر باشد، مستقیما به مردم خسارت می‌زند و مرگ و میرها را افزایش می‌دهد. کشورهایی مثل ارمنستان و گرجستان که خیلی از نظر حوزه پزشکی از کشور ما عقب‌ هستند به ازای هر ۱۰۰۰نفر پنج ‌پرستار دارند. در حالی که آمار پرستار در ایران 7/‏1 (کمتر از دو پرستار) به ازای هر ۱۰۰۰نفر است. وزارت بهداشت متاسفانه به جای اینکه مشکل را حل کند می‌آید و تعداد دانشجوهای پرستاری را اضافه می‌کند.
پذیرش دانشجوی پرستاری در حال حاضر به چه میزان رسیده است؟
چند سال پیش ۷ تا ۸‌هزار دانشجوی پرستاری در سال پذیرش می‌شد و الان وزارت بهداشت این آمار را به ۱۵‌هزار پرستار رسانده، در حالی که بستر مناسب فراهم نیست و این افزایش ظرفیت مشکلی را حل نمی‌کند و غیرقانونی است و متاسفانه سیستم حاکم اصلا پرستاری را هیچ حساب نمی‌کند.
اقدام دولت فعلی برای پرستاران چه بوده است؟
قبلا متوسط معوقه پرستاران یک سال بود و در حال حاضر این زمان به شش ماه کاهش پیدا کرده و تنها کاری که انجام شد این بود که معدل معوقات پرستاران به شش ماه رسیده است اما همچنان معوقات ۱۲ یا ۱۴ماهه هم داریم. متاسفانه هر جا که می‌خواهند بودجه‌ای بگیرند، اسم پرستاری را مطرح می‌کنند، گفتند با اجازه رهبری از صندوق توسعه ملی پول برداشتند که به پرستار بدهند ولی این پول به جاهای دیگری که نباید رفت. همان چندرغازی که باید به پرستاران می‌دادند و ندادند را هم در بوق و کرنا می‌کنند و همکاران پرستار ما می‌گویند آش نخورده و دهن سوخته. همه فکر می‌کنند پرستاران ماهانه ۵۰‌میلیون تومان حقوق می‌گیرند، در حالی که اینطور نیست و حقوق پرستاران خیلی کمتر از این رقم است.