بورس تهران در ارتفاع ۳۰ هزار پایی

دکتر ابوالفضل شهرآبادی*

دیروز شاهد پرواز شاخص بورس تهران تا ارتفاع بیش از ۳۰ هزار‌پایی بودیم. در تاریخ ۴۵ ساله این بورس یا دقیق‌تر بگوییم از فروردین‌ماه سال ۶۹ که شاخص بورس تهران، طراحی و محاسبه شد این رقم مشاهده نشده بود. ریسکی بودن و به نوعی حبابی شدن بازارهای رقیب بورس که در حال حاضر به طور عمده ارز و طلا هستند و همچنین تاثیر مثبت افزایش نرخ ارز بر درآمد شرکت‌های صادراتی شاید از علل اصلی این رشد شیرین باشد. از بین ۴۰ صنعت موجود در بورس، می‌توان گفت عمده اقبال رشد به سمت صنایع شیمیایی و معدنی بوده است. شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌هایی هم که این صنایع را در پورتفوی خود دارند از این رشد بهره‌مند بوده‌اند. با این وصف شاید بتوان گفت این رشد شیرین تا زمانی که شرایط گفته شده بالا برقرار باشد قابل انتظار است، یعنی همچنان نرخ دلار بالا باشد و دولت در کاهش آن ناتوان بوده و سودآوری بورس از بازارهای رقیبش بالاتر باشد.
از دید برخی کارشناسان بازار سرمایه، این افزایش قیمت سهام شرکت‌های بورسی در واقع به نوعی انعکاس افزایش تورم در ارزش جایگزینی شرکت‌هاست. به این معنا که اگر افزایش بیش از ۵۰ درصدی برخی کالاها و دارایی‌ها را به این شرکت‌ها تسری دهیم قاعدتا باید قیمت دارایی‌های آنها و به تبع آن قیمت سهامشان نیز رشدی به همین میزان را تجربه کند و این مساله لزوما به معنای افزایش سودآوری شرکت‌ها نیست بلکه همان حجم تولید با مشکلات خاص صادراتی فروخته می‌شود ولی با نرخی دو برابر چند ماه قبل و درآمد ارزی آن به ریال تبدیل می‌شود. شاید برای ایجاد شفافیت بیشتر بهتر باشد این درآمدها را خارج از عنوان درآمدهای عملیاتی و در قالب درآمدهای ناشی از تسعیر ارز نمایش داد. اغلب سهامداران حقوقی و حقیقی بازار نیز این مساله را دانسته و با علم به آن اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.
از این رو احساس می‌شود که رویکرد کلی بیشتر سهامداران‌ در حال حاضر‌ استفاده از رویکرد سفته‌بازی و نوسان‌گیری است و سعی می‌کنند در کوتاه مدت بر امواج زیبای سودآوری بورس سوار شده و با احتیاط پیش بروند. اصولا وقتی که شاخص بازار‌ رشد زیادی را تجربه می‌کند و به حد بالای خود می‌رسد سرمایه‌گذاران محتاط‌تر شده و آماده و گوش به زنگ اولین نشانه‌های بازگشت شاخص خواهند بود و به محض تشخیص آن شروع به فروختن سهام خود خواهند کرد‌، از این رو لازم است تا مسوولان بازار سرمایه با تاکتیک‌های مناسب و توجه به اصول مالیه رفتاری‌ جلوی هیجانی شدن بازار را گرفته و سرعت رشد آن را معقول و آرام سازند‌ چرا‌که اثرات روانی ریزش‌های شدید‌ بر سهامداران بازار کوچک ما قابل تامل است.
ذکر این نکته هم لازم است که در صورت ثبات نرخ ارز در حدود قیمت‌های فعلی، یعنی ۲۵۰۰ تومان و با توجه به وجود مشکلات پیش‌روی صادرات‌ نمی‌توان افزایش سودهای فعلی را در آینده نیز خیلی انتظار داشت مگر آنکه شرایط موجود سیاسی و اقتصادی تغییر کند. یک چنین روزهایی شاید فرصت بسیار مناسبی برای انجام عرضه‌های اولیه و ورود شرکت‌های جدید به بورس نیز باشد. با این کار هم جلوی رشد بی‌رویه سهام برخی شرکت‌ها را می‌توان گرفت و هم اهداف خصوصی‌سازی را برآورده ساخت. هرچند بورس ما در چند سال اخیر در این زمینه معمولا کند عمل کرده و هیچ‌گاه شرکت‌های آماده عرضه در آستین خود نداشته است تا از فرصت‌های پیش آمده استفاده مطلوب را ببرد.
*عضو هیات علمی دانشگاه