بی‌نتیجه ماندن ابلاغیه خرید دولتی صنایع‌دستی

نادر نینوایی- در شرایط کنونی که هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی با کاهش فروش، افزایش قیمت مواد اولیه و چالش‌های متعدد دیگر رو‌به‌رو هستند، لازم است که از هر ظرفیتی برای کمک به فروش محصولات آنها استفاده شود؛ یکی از ظرفیت‌های موجود در این رابطه، خرید صنایع‌دستی از سوی ارگان‌های دولتی است.
اینطور مقرر شده که درصد مشخصی از هدایای نهادهای دولتی باید شامل صنایع‌دستی باشد. معاون صنایع‌دستی کشور هم در این خصوص پیش از این گفته است: «براساس ابلاغ رییس‌جمهور، دستگاه‌ها موظف به خرید صنایع‌دستی به ‌منظور ارائه هدایا هستند.» در عمل اما این اتفاق نمی‌افتد و شاهد آن هستیم که وزارتخانه‌ها و سایر نهادهای دولتی بیشتر پاور بانک، فلش مموری یا وجوه نقد را در قالب کارت بانکی به عنوان هدیه اعطا می‌کنند. در نتیجه این وضعیت یکی از فرصت‌های مغتنم فروش و عرضه صنایع‌دستی از میان رفته و ابلاغیه‌ای که برای حمایت از فعالان صنایع‌دستی در نظر گرفته شده است، بی‌نتیجه می‌ماند.
علل خرید اندک صنایع‌دستی از سوی ارگان‌ها
معاون صنایع‌دستی کشور در توضیح علل و چرایی کم بودن میزان خرید صنایع‌دستی از سوی ارگان‌های دولتی به «جهان‌صنعت» گفت: یک ابلاغیه وجود دارد که دستگاه‌های دولتی را موظف کرده است هدایای خود را از صنایع‌دستی بخرند. این ابلاغیه وجود دارد اما زمانی که ارگان دولتی می‌خواهد کالای صنایع‌دستی بخرد با این مشکل روبه‌رو می‌شود که چند بار باید بشقاب مینا خریده و یا گلدان فیروزه خریداری کرده و هدیه بدهد. می‌خواهم بگویم، محصولات صنایع‌دستی باید تنوع داشته باشد بنابراین اتفاقی که می‌افتد این است که این مصوبه اجرا نمی‌شود یا به تعبیر شما پاوربانک و اقلام کاربردی نظیر آن به عنوان هدایا در نظر گرفته می‌شود. به هر حال باید پذیرفت محصولاتی نظیر پاوربانک کاربردی هستند و چنانچه به عنوان هدیه اهدا شوند شخص از آنها استفاده می‌کند. این در حالی است که دریافت ده‌ها هدایای صنایع‌دستی در طول سال‌های متمادی موجب می‌شود که فرد امکان بهره‌گیری و استفاده از این هدایا را نداشته باشد. در واقع در شرایط کنونی، محصولات صنایع‌دستی کاربردی نیست.
وی افزود: تولید‌کننده صنایع‌دستی باید بداند که محصول کاربردی تولید کند و تنوع در آثار داشته باشد. در نمایشگاه نهم فجر صنایع‌دستی یک نمایشگاه جانبی هدایای دیپلماتیک طراحی کردم، همچنین به نظرم بسته‌بندی هدایا نیز باید مناسب باشد و نمی‌توان که هدیه را لای فویل پیچید و گفت که این هدیه من است و لازم است که در بسته‌بندی هویت ارگان هدیه‌دهنده مشخص باشد. برای این منظور نیز برخی شرکت‌ها را موظف کرده‌ایم که صرفا پک‌های بسته‌بندی طراحی و ارائه کنند.
لزوم کاربردی شدن صنایع‌دستی
معاون صنایع‌دستی ضمن تاکید بر اهمیت کاربردی شدن صنایع‌دستی برای کمک به افزایش فروش تاکید کرد: به نظرم صنایع‌دستی باید کاربردی شود و یک محصولی از آن در بیاید که دولت بتواند با قیمت مناسب آن را خریداری کرده و هدیه بدهد بنابراین یک بخشی از مشکل به تولیدات صنایع‌دستی مربوط می‌شود. اخیرا معاونت صنایع‌دستی کالاهایی را که قابلیت هدیه دادن دارد شناسایی کرده است و در مرحله بعد هم روی مساله بسته‌بندی کار کرده‌ایم، همچنین اقداماتی نیز در جهت معرفی محصولات صنایع‌دستی در حاشیه نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها پیش‌بینی کرده‌‌ایم.
این مقام مسوول خاطرنشان کرد: از آنجایی که برنامه‌ریزی دقیقی جهت تهیه هدایا وجود ندارد، در برخی موارد در فاصله کمی از آغاز جشنواره یا نمایشگاهی مثلا در‌خواست تعداد ۱۰‌هزار محصول صنایع‌دستی از یک بخش خاص را می‌کنند که تولید این حجم در فاصله زمانی باقیمانده عملا ممکن نیست. علت بروز این مشکلات این است که زنجیره صنایع‌دستی کامل نیست اما اگر زنجیره و زیست بوم صنایع‌دستی کشور کامل باشد، شرکت پشتیبانی ایجاد شده و تولیدات یک‌سال برای ارائه به ارگان‌ها را خریداری و در نزدیکی روز زن و روز مرد این هدایا را به ارگان‌ها معرفی می‌کند و می‌گوید که مثلا ۱۰‌هزار مورد از این کالای خاص دارم.
ایجاد شرکت توسعه صنایع‌دستی
معاون صنایع‌دستی کشور در پاسخ به این پرسش که منظورش از شرکت واسط جهت خریداری صنایع‌دستی هنرمندان و ارائه آن به نهادهای دولتی مشخصا چه شرکتی است، گفت: منظور شرکت توسعه صنایع‌دستی که از آن صحبت می‌کنیم و داریم کارهای آن را انجام می‌دهیم. یکی از وظایف این شرکت این است که این سبک کارها را انجام دهد.
وی افزود: «در نظر داشته باشید که امروز مدیران روابط عمومی سازمان‌ها هنگامی که می‌خواهند یک محصول را برای مناسبتی مثل روز زن یا مرد خریداری کنند از سویی با این چالش روبه‌رو هستند که قیمت بسیاری از محصولات صنایع‌دستی به شکل قابل ملاحظه‌ای بالاست و از سوی دیگر اختصاص مکرر بشقاب و سفال به عنوان هدایای افراد نیز می‌تواند سبب تکراری شدن هدایای اعطایی شود.»
توجیه‌ناپذیر بودن اجرا نشدن ابلاغیه رییس‌جمهور
باید اذعان داشت با توجه به اینکه ابلاغ رییس‌جمهور در خصوص الزام به خرید صنایع‌دستی به عنوان هدایای ارگان‌های دولتی وجود دارد، نباید به بهانه‌هایی نظیر کم بودن تنوع، ضعف بسته‌بندی یا کاربردی نبودن صنایع‌دستی، از اجرای این ابلاغیه امتناع ورزید.
تامین محصولات صنایع‌دستی ریشه‌دار ایرانی که هم جنبه تزئیناتی و هم کاربردی داشته باشد در دسترس است و ارزش آن هم بیش از ده‌ها برابر پاوربانک کم کیفیت چینی است که این روزها به عنوان هدیه اعطا شده و بعد هم گوشه کمد و انباری دریافت‌کنندگان خاک می‌خورد.
بالاتر از تمام این مسائل باید پذیرفت که الزام به خرید صنایع‌دستی از سوی ارگان‌های دولتی درواقع وظیفه‌ای است که به سبب حمایت از هنرمندان و کمک به انتقال میراث هنری، فرهنگی و تاریخی ایرانیان در نظر گرفته شده و نباید با توجیهات خوش‌رنگ و لعاب آن را نادیده گرفت.