تلاش برای حیات برجام

گروه سیاسی- ظاهرا سختگیری‌های واشنگتن علیه ایران تمامی ندارد و گهگاه بهانه‌های مختلفی برای اعمال فشار به ایران در دست اعضای کاخ سفید قرار می‌گیرد. واقعیت آن است که عدم استقبال ایران از پیشنهاد مذاکره، آمریکا را وادار به رویکرد تهاجمی کرد. در راستای آن رییس‌جمهور آمریکا اعلام کرد به وزیر خزانه‌داری این کشور دستور داده است که تحریم‌ها علیه ایران را به‌شدت افزایش دهد. دیروز نیز وزارت دارایی آمریکا تاکید کر‌د چند نهاد بانکی ایران‌ از جمله بانک مرکزی ایران را تحریم کرده است. تحریم بانک مرکزی ایران در حالی اعلام می‌شود که یک سال پیش، وقتی آمریکا تحریم‌های رفع‌شده در برجام را بازگرداند، بانک مرکزی ایران تحریم شد. علاوه بر بانک مرکزی ایران، صندوق توسعه ملی‌ و شرکتی به نام اعتماد تجارت هم به فهرست تحریم‌ها اضافه شده‌اند. این تحریم‌ها دو روز پس از دستور دونالد ترامپ برای اقدامات تحریمی بیشتر علیه ایران اعلام شده‌اند. باید اذعان داشت که این تحریم‌ها در حالی مطرح می‌شود که دیگر کمتر مقوله‌ای را در ایران می‌توان یافت که مشمول تحریم آمریکا نشده باشد.
البته دونالد ترامپ از زمان خروجش از برجام در اردیبهشت‌ ۹۷ تاکنون تحریم‌های اقتصادی مختلفی را علیه ایران وضع کرده است تا به‌زعم خود ایران را وادار به مذاکره مجدد برای حصول یک توافق جدید کند. با وجود تحریم‌های سنگین آمریکا، ایران تاکید کرده است که هرگز تن به مذاکره مجدد با کشوری که توافقات بین‌المللی را نقض می‌کند، نخواهد داد. اما به هر حال بعد از هر دوره‌ای تنها راه‌حل منطقی از ظن دولت آمریکا برای تسلیم ایران، اعمال تحریم‌های جدید است‌ هرچند وجاهت حقوقی نداشته باشد. لذا می‌توان گفت که یکی از اهداف آمریکایی‌ها در اعمال تحریم جدید ایجاد جنگ روانی است. اما معنای اعلام تحریم‌های جدید علیه ایران این است که از یک سو تهدید به گزینه نظامی علیه ایران کارساز نبوده و از سوی دیگر همچنان گزینه تحریم اقتصادی تنها راه‌حلی است که به ذهن ترامپ می‌رسد.
البته ترامپ تلاش می‌کند با لفاظی‌های خود خلاف این موضوع را ثابت کند و خود را تسلیم شرایط ایران نشان ندهد. رییس‌جمهور آمریکا مدعی است که گزینه نظامی در مورد ایران همچنان روی میز است‌. در این راستا دونالد ترامپ ادعا کرد که ایالات متحده آمریکا می‌تواند به ۱۵ نقطه در ایران حمله کند، اما برای این کار عجله‌ای ندارد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده خطاب به خبرنگاران در دفتر بیضی کاخ سفید گفت: ساده‌ترین کاری که من می‌توانم انجام دهم در حالی که شما (روزنامه‌نگاران) هنوز اینجا هستید این است که بگویم بچه‌ها بیایید شروع کنیم و این یک روز بسیار بد برای ایران خواهد بود. ساده‌ترین کاری که می‌توانم انجام دهم این است که بگویم بیایید به ۱۵ نقطه در ایران حمله کنیم. من می‌توانم این‌کار را انجام دهم، و همه چیز آماده است. اما وقتی که می‌توانم این‌کار را انجام ندهم، نمی‌خواهم آن را انجام بدهم. ترامپ افزود: «من می‌توانم این کار را در یک دقیقه انجام دهم، درست در اینجا، برای شما و شما یک داستان عالی برای نوشتن در این مورد خواهید داشت.»
به گفته رییس‌جمهور آمریکا این واقعیت که او برای حمله به ایران عجله‌ای ندارد حاکی از قدرت این کشور است نه نشانه ضعف. وی افزود: مهم نیست که این اتفاق پس از یک، دو و یا سه هفته رخ دهد. من فکر می‌کنم نحوه رفتار ما قدرت بسیار بیشتر ما را نشان می‌دهد. ترامپ همچنین گفت: «اگر قدرت نشان می‌دهید پس باید خویشتنداری را نیز نشان دهید، در غیر این صورت بسیار ساده‌تر است. ایران می‌داند که اگر رفتار بدی انجام دهد، وقتی نخواهد داشت. آنها بد کار می‌کنند، اگرچه دوست دارم آنها خوب پیش بروند. در ایران مشکلات زیادی وجود دارد.»
واکنش ایران به تحریم‌های جدید
اما دیروز سید‌عباس موسوی‌ در واکنش به تحریم‌های جدید ایالات متحده آمریکا خاطرنشان کرد: تحریم اعلام شده موضوع جدیدی نبوده و فقط تحریم‌های قدیمی به شکل دیگری بیان شده است. موسوی افزود: ایران از اولین تحریم‌ها که در نوع خود از سخت‌ترین تحریم‌ها بوده است راه خود را پیدا کرده و با اتکا‌ به توانایی‌های داخلی و همکاری با‌ کشورهای دوست به رشد و توسعه خود ادامه خواهد داد.
سخنگوی وزارت امور خارجه سیاست خارجی آمریکا را سردرگم و درمانده دانست که جز زورگویی، یکجانبه‌گرایی و اعمال تروریسم اقتصادی علیه دیگران مبنای دیگری نداشته و فاقد توانمندی لازم برای هر گونه ابتکار معقول و پویای دیپلماتیک برای حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات با سایر کشورهاست.موسوی در ادامه اظهار داشت: امیدوارم دولتمردان آمریکا درک کنند که آنها دیگر تنها ابر‌قدرت اقتصادی جهان نیستند و کشورهای زیادی هستند که مایلند از بازار ایران و فرصت‌های اقتصادی روابط خوب با ایران بهره‌مند شوند.
وی افزود: آمریکایی‌ها باید قبول کنند که سیاست تحریم یک سیاست شکست‌خورده است و استفاده بیش از حد از این حربه و تبدیل دلار به سلاح باعث شده اعتبار آمریکا و اقتصاد آن در جامعه بین‌الملل‌ به شدت زیر سوال رفته و دوران قبول آمریکا به عنوان یک شریک اقتصادی معتبر تمام شده است.
سخنگوی وزارت امور خارجه از همه اعضای جامعه بین‌الملل‌ دعوت کرد به فکر نظام تجاری و اقتصادی جدیدی باشند که در آن تاثیر اقدامات خصمانه آمریکا علیه توسعه و تجارت آزاد بین‌المللی به حداقل برسد. موسوی همچنین تصریح کرد: یک‌بار دیگر تاکید می‌کنیم ملت ایران یک ملت آزاده و صلح‌دوست است و آمادگی دارد با همه ملت‌ها و دولت‌هایی که با احترام و موضع برابر با آن روبه‌رو شوند، تعامل کند.
وی افزود: دولت آمریکا با توقف اجرای تعهدات خود در توافق هسته‌ای و در ادامه نقض برجام، علاوه بر نقض تعهدات بین‌المللی خود به زیان ایالات متحده رفتار کرده و میلیاردها دلار قرارداد بین شرکت‌های خود و شرکت‌های ایرانی به خصوص در صنعت هوانوردی را نقض کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه در پایان تاکید کرد: ما راه تعامل را باز نگه داشته‌ایم. هم‌اکنون توپ در زمین آمریکایی‌هاست و آنها باید شجاعانه اشتباه خود در نقض توافق هسته‌ای را بپذیرند و تعهدات خود را به اجرا در‌آورند و در آن صورت در قالب راهکارهای پیش‌بینی شده برجام مانند سایر اعضا می‌توانند با کشور ما تعامل کنند.
اما محمدجواد ظریف نیز که به نیویورک سفر کرده است، در رابطه با تحریم‌های آمریکا علیه بانک مرکزی ایران گفت: دولت آمریکا به تحریم ایران عادت کرده است، زیرا این دولت زمانی که چیزی برای تحریم پیدا نکند، همان موسسه‌ای را که قبلا تحریم کرده بود، با نام جدیدی تحریم می‌کند. وی همچنین خطاب به اماراتی‌ها که اخیرا به ائتلاف آمریکا در خلیج فارس پیوسته‌اند، گفت: حمایت‌های خارجی بی‌فایده است و هیچ چیزی بهتر از تفاهم همسایگان نیست. ظریف در ادامه خاطرنشان کرد: این ملت‌ها هستند که همیشه پیروز می‌شوند و همان‌طور‌ که ایران قبلا این مساله را ثابت کرده بود، امروز سوریه، عراق و یمن آن را اثبات کرده‌اند.
ظریف همچنین در واکنش به تحریم‌های جدید علیه بانک مرکزی کشورمان در توئیتی نوشت: قرار گرفتن نام بانک مرکزی در لیست تحریم‌ها نشان می‌دهد:
– ناامیدی و شکست سیاست «فشار حداکثری»
– جلوگیری از اقدامات مالی بانک مرکزی برای واردات دارو و غذا برای مردم
– ترس تیم «بی» از بازگشت آمریکا به مذاکره
– تلاش تیم «بی» برای کشاندن ترامپ به جنگ
دیروز همچنین محمدجواد ظریف با اشاره به اظهارات اخیر رکس تیلرسون، وزیر خارجه پیشین ایالات متحده که گفته نتانیاهو در حال بازی دادن ترامپ است، نوشت: حتی وزیر خارجه پیشین ترامپ نیز سخنانی که ما از مدت‌ها قبل گفته‌ایم را تایید کرد. وی ادامه داد: تیم «بی» ترامپ را به عنوان فردی در اختیار گرفته که راحت می‌توان به او دروغ گفت و به جنگ سوق داد و ارتش آمریکا را نیز به عنوان مزدور خود برگزید. وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد: برخی با وجود اخراج یکی از اعضا همچنان به این کار ادامه می‌دهند.
با شرایط موجود و اعمال سختگیری‌ها در خصوص ورود هیات ایرانی به نیویورک و احتمالا محدودیت تردد مقامات کشورمان، می‌توان گفت دونالد ترامپ و اعضای کاخ سفید با اعلام راه‌حل تحریم هدفی جز مجاب کردن ایران برای پذیرش مذاکره ندارند و چون در ارائه این پیشنهاد بارها شکست خورده‌اند از گزینه تحریم و رویارویی نظامی سخن می‌گویند. این در حالی است که تحریم‌های جدید آمریکا، موقعیت کنونی را بسیار پیچیده‌تر از قبل می‌کند و احتمال مذاکره را به شدت پایین می‌آورد و تنش میان دو کشور را هم بیش از قبل می‌کند.
البته در این میان نباید از دیگر هدف آمریکا برای اعمال تحریم غافل بود و آن، ایجاد جنگ روانی و القای اینکه «کارزار فشار حداکثری» علیه ایران هنوز شکست نخورده، است.
اما با وجود رویکردهای متناقض از دولتمردان آمریکا، مقامات دیپلماسی ایران در تلاش هستند در حاشیه نشست مجمع عمومی با اعضای ۱+۴ گفت‌وگو کنند. در این راستا نماینده ایران در وین نیز از احتمال برگزاری نشست توافق هسته‌ای در سطح وزرای خارجه در حاشیه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک خبر داد. البته محمد‌جواد ظریف حضور آمریکا را در این نشست رد و تاکید کرد که میز مذاکره مربوط به اعضای برجام یا کسانی است که تعهدات‌شان را در برجام اجرا می‌کنند.
باید دید با توجه به اینکه روسیه و چین با اروپا همکاری نکرده و نمی‌کنند و از طرفی اروپا با وجود همه ابراز نگرانی‌ها و تاسف‌‌هایش هنوز اقدام عملی در جهت منافع ایران و جلوگیری از کاهش تعهدات ایران هم نکرده آیا ایران می‌تواند در حاشیه مجمع عمومی، اروپا را وادار به اجرای تعهداتش کند؟ این در حالی است که آمریکا تا این لحظه با رویکرد‌های متناقض خود و اعمال تحریم‌های جدید فرانسه را نسبت به پذیرش پیشنهاد خود به آمریکا ناامید کرده و بعید هم به نظر می‌رسد کشوری بتواند با میانجیگری خود واشنگتن را وادار به پذیرش رویکرد مسالمت‌آمیز نسبت به ایران کند وگرنه ایران رویکرد مقابله را پیش نمی‌گرفت و کاهش تعهدات هسته‌ای را آغاز نمی‌کرد.