تهدید بازارهای صادراتی ایران

با توجه به اینکه طی سال‌های گذشته سیاست‌های کشور به سمت‌و‌سویی پیش رفته که صادرکنندگان بازارهای صادراتی را یکی پس از دیگری از دست می‌دهند. خلیل پیری از کنسرسیوم صادرات در قالب مقاله‌ای به «جهان‌صنعت» اعلام کرد: کشورهای غرب ایران، ظرفیت بزرگ صادراتی رشد صنعتی ایران به حساب می‌آیند و ضروری است متولیان برای روابط بلندمدت با این کشورها برنامه‌های منسجم و عملیاتی داشته باشند. کشور عراق به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران حداقل برای ۵۰ سال آتی می‌تواند به عنوان یک بازار مطمئن به رشد صنعت و صادرات کشور ما کمک کند. بر اساس گزارشات سازمان ملل متحد، عراق تا سال ۲۰۳۰ به جمعیت بیش از ۶۰ میلیون نفری خواهد رسید؛ کشوری که بر اساس پیش‌بینی کارشناسان تا سال ۲۰۲۷ صادرات نفت خود را به هشت میلیون بشکه در روز خواهد رساند. سوریه نیز به عنوان کشور دوست و متحد جمهوری اسلامی طی حداقل ۲۰ تا ۳۰ سال آینده بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار جهت پروسه بازسازی ظرفیت صادراتی خواهد داشت. همچنین اردن، لبنان و سایر کشورهای این حوزه می‌توانند مقاصد صادراتی کالاهای ایرانی باشند. از دیگر ظرفیت‌های این حوزه دسترسی به کشورهای شمال آفریقا از طریق کانال سوئز است.
گشایش روابط امارات و ترکیه:
اخیرا بعد از ۱۰ سال تنش بین کشورهای حوزه خلیج‌فارس و کشور ترکیه، امارات متحده عربی به عنوان یک کشور پیشرو و عملگرا انجماد روابط خود با ترکیه را آب کرد و روابط دو کشور به حالت عادی برگشت. امارات متحده عربی با تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در ترکیه عزم خود را جهت تقویت روابط تجاری دو کشور که تا ۱۵ میلیارد دلار در سال هم تبادلات داشته نشان داد، هرچند در سفر ۱۵ آذر سال‌جاری ولیعهد امارات متحده عربی، مذاکرات اقتصادی به خصوص راه‌اندازی کریدور ترانزیتی امارات متحده عربی، ایران، ترکیه انجام شده و حتی دو کامیون به صورت نمادین از امارات با گذشتن از مرزبازرگان وارد خاک ترکیه شدند. اما خبرگزاری بغداد الیوم از جایگزینی مسیر امارات متحده عربی، عراق، ترکیه خبر داد. امارات متحده عربی به ترکیه پیشنهاد داده تا زمان کامل شدن خط ریلی بصره- ترکیه از راه‌های زمینی استفاده شود. ظاهرا مسیر عراق حتی از مسیر ایران کوتاه‌تر است. عراق حدود یک ‌سال است به کنوانسیون تیر پیوسته و الزامات ضروری را مهیا کرده است.
در حال حاضر تبادلات تجاری بین ترکیه و امارات از طریق کانال سوئز و باب‌المندب دریای سرخ انجام می‌گیرد که علاوه بر هزینه حدود یک ماه زمان لازم است تا کالا از این مسیر تحویل شود. مسیر عراق، اقلیم کردستان بین ترکیه و امارات علاوه بر کاهش هزینه تنها هشت روز زمان نیاز دارد. تهدیدی بزرگ جهت هرچه پررنگ‌تر شدن نقش رقبای اصلی یعنی ترکیه و امارات که مهم‌ترین رقبای ما در بازار عراق، سوریه هستند.
استفاده امارات متحده عربی و ترکیه از خاک عراق و اقلیم کردستان به عنوان مسیر ترانزیتی قطعا باعث تعمیق صادرات این کشورها به عراق و اقلیم خواهد شد و گشایش بیشتری برای رقبایی همچون چین و مصر که اخیرا بازار عراق را مناسب حضور بلند‌مدت دیده‌اند. اگر ایران در تثبیت جایگاه صادراتی خود بیش از این تعلل کند، شاید همین میزان صادرات که شدیدا به انرژی ارزان و مزیت‌های ژئواکونومیک وابسته است طی پروسه زمانی پنج تا هفت ساله به حداقل برسد. شاید با وجود برنامه منسجم با مختصات خاص بازارهای صادراتی و چندبعدی، بتوان گاها تهدیدات را به فرصت تبدیل کرد. اما طی سه دهه گذشته کدام تهدید را به فرصت تبدیل کرده‌ایم تا امروز امیدوار باشیم با این ضعف دیپلماسی اقتصادی، ضعف سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی تجارت کشور، شرایط اقتصادی کشور و تحریم‌ها عدم توجه بایسته به صنایع کوچک و متوسط و ادامه سیاستگذاری به روال سابق تهدید تجاری به فرصت تبدیل شود.
واقعیت این است که بدون تغییرات اساسی در نگرش و عملکرد و اثبات رشد صادراتی تنها روی کاغذ نتیجه‌ای جز از دست دادن فرصت‌ها نخواهد داشت.