جنگ سرد نیابتی در آمریکای مرکزی

«جهان‌صنعت»- گروه بین‌الملل-
در طول جنگ سرد میان آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی، منطقه آمریکای مرکزی که شامل کشورهای گواتمالا، بلیز، هندوراس، السالوادور، نیکاراگوئه، کاستاریکا، پاناما و جمهوری دومینیکن می‌شود را مانند سایر نقاط دنیا تحت تاثیر قرار داد، به طوری که رقابت میان این دو ابرقدرت منجر به یارکشی از کشورهای منطقه شد. در این رابطه مقابله آمریکا با دولت‌های چپگرای منطقه و حمایتش از نیروهای مخالف مانند آنچه که در نیکاراگوئه و گواتمالا رخ داد، شهرت بدی برای این کشور در منطقه آمریکای مرکزی به جا گذاشت.
با این حال پس از پایان جنگ سرد و در شرایطی که ایالات‌متحده آمریکا نزدیک به سی و اندی سال است قدرت هژمونی منطقه بوده، اکنون چین به عنوان بازیگری جدید به آمریکای مرکزی وارد شده که کارشناسان معتقدند می‌تواند بستری جدید از جنگ نیابتی میان دو کشور در این منطقه باشد و پیشرفت‌های حاصل شده در طول چهار دهه گذشته را بی‌اثر کند. در واقع امروز با حضور چین در آمریکای مرکزی وضعیت تحولات ژئوپلیتیکی این منطقه در حال تغییر است و اقدامات هر یک از این دو قدرت بزرگ علاوه بر اینکه می‌تواند رقم‌زننده یک بازی با حاصل جمع صفر باشد، شانس توسعه اقتصادی کشورهای حاضر در این جغرافیا را نیز تضعیف می‌کند.
تله بدهی چینی!
طبق گزارشی که در این خصوص سایت ژئوپلیتیک منتشر کرده، پس از پایان یافتن جنگ سرد و فروپاشی شوروی، اکثر کشورهای منطقه با چین روابط دیپلماتیک نداشته و در عین حال درگیر انبوهی از بحران‌ها و چالش‌های فزاینده‌ای نظیر نظیر مهاجرت، زمین گیر بودن اقتصاد، فساد سیستماتیک، قاچاق مواد مخدر و اسلحه بودند. در چنین شرایطی پروژه یک جاده یک کمربند (BRI) چین هر چند که صرفا به واسطه مسائل بشردوستانه توسط پکن کلید نخورده و به نفع نفوذ اقتصادی این کشور است، اما جایگزینی کم مانند در بحث لجستیک، احداث زیرساخت و نیز کاستن از هزینه‌های تولید و تجارت در منطقه خواهد شد.
این در حالی است که برخی از کارشناسان در خصوص نحوه حضور چین در ونزوئلا هشدار داده و سرنوشت این کشور را برای کشورهای آمریکای مرکزی قابل تسری می‌دانند. می‌دانیم که چینی‌ها ۶۰ میلیارد دلار وام به دولت ونزوئلا جهت توسعه زیرساخت‌های نفتی این کشور پرداختند که به واسطه فساد گسترده در این کشور بسیاری از پروژه‌ها هنوز نیمه‌کاره مانده است. پس از این ماجرا بود که به واسطه حیف و میل شدن این پول‌ها، پکن به جای پرداخت وام به دولت مادورو، شروع به تامین مالی شرکت‌های خود در این کشور کرد. چنین موضوعی که کارشناسان از آن به عنوان تله بدهی از سوی چینی‌ها نام می‌برند، می‌تواند برای منطقه آمریکای مرکزی نیز تکرار شود؛ چرا که در حال حاضر کشورهای این منطقه بیش از ۲۰ میلیارد دلار به صندوق بین‌المللی پول بدهکار هستند که نزدیک به ۶۰ درصد از تولید ناخالص داخلی آنها را تشکیل می‌دهد.
روی دیگر رقابت
البته روی دیگر سکه تله بدهی نیز وجود دارد؛ در واقع قابل کتمان نیست که چین در اکثر نقاط سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی انجام داده است. به عنوان مثال پروژه راه‌آهن کنیا با اعتبار ۷۶۴ میلیون دلار، یک بندر بسیار مجهز ۵/۱ میلیارد دلاری در نیجریه و یک بندر بسیار گسترده در یونان از جمله سرمایه‌گذاری‌های چین بوده که همزمان با بهبود اقتصادی، وضعیت زیرساختی این کشورها را نیز متحول کرده است. بنابراین حتی اگر چنین پروژه‌هایی با اهرم سیاسی باشد، هنوز شواهدی مبنی بر اینکه چینی‌ها قصد نفوذ و ایجاد پایگاه نظامی در این کشورها را داشته باشند وجود ندارد.
این دقیقا برخلاف سیاست‌های ایالات‌متحده است؛ چرا که چین در شرایطی تنها ۲ پایگاه نظامی خارجی در سراسر دنیا دارد که آمریکایی‌ها بیش از ۸۰ پایگاه نظامی تنها در منطقه آمریکای مرکزی و علاوه بر این سرمایه‌گذاری‌های هنگفت اقتصادی به میزان ۲/۴ میلیارد دلار در آنجا داشته‌اند.
بنابراین از آنجا که تنها چین و آمریکا قادر به انجام پروژه‌های زیرساختی قابل توجه در سطح منطقه هستند، رقابت این دو کشور در آمریکای مرکزی می‌تواند یادآور دوران سخت جنگ سرد در آمریکای مرکزی باشد، چرا که مضرات این دوران نشان می‌دهد که در صورت عدم هماهنگی میان آمریکا و چین در منطقه و بروز یک رقابت میان این دو کشور، آمریکای مرکزی می‌تواند بستری مناسب برای بروز و ظهور انواع و اقسام بی‌ثباتی‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی باشد.