خاورمیانه روی بشکه باروت

گروه بین‌الملل- از زمان آغاز طوفان الاقصی و در حالی که به واسطه بمباران‌های شدید اسرائیل تا ظهر دیروز بیش از ۹۵۰۰ نفر از مردم غزه به شهادت رسیده و تقریبا نیمی ار این منطقه نیز ویران شده است، کارشناسان از ابتدای کار در طول یک ماه گذشته هشدار می‌دهند که این جنگ ممکن است با گسترش یافتن دامنه آن به سایر نقاط منطقه نیز سرایت کند؛ امری که می‌تواند کل منطقه خاورمیانه را در آتش یک جنگ بزرگ و ویرانگر شعله‌ور کند.
در این میان علاوه بر اینکه جامعه جهانی اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه را محکوم کرده، کشورهای عربی، حتی آنهایی که تا پیش از این با این رژیم روابط‌شان را عادی‌سازی کرده بودند نیز در خصوص تبعات و پیامدهای حملات ویرانگر اسرائیل به غزه هشدار داده‌اند. در طول یک ماه گذشته شاهد بودیم که حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه شورمان بارها در دیدارها و مصاحبه‌های خود تاکید کرده که منطقه روی بشکه باروت قرار دارد و هر لحظه امکان انفجار آن وجود دارد.
در همین رابطه مجله اکونومیست در گزارشی با بررسی احتمال سرایت جنگ غزه به سایر نقاط منطقه آورده است: جنگ مرگبار دیگری در غزه شکل گرفته که برای فلسطینی‌ها تراژدی به بار آورده است. هر چند فعلا جنگ محدود به مرزهای غزه مانده، اما هر لحظه امکان دارد دامنه آن به خارج از سرزمین‌های اشغالی سرایت کند، یعنی علاوه بر امکان باز شدن جبهه‌های جدید جنگ علیه اسرائیل از سوی لبنان، یمن و سایر مناطق، این جنگ دارای اثرات ثانویه نیز است.
این اثر ثانویه در وهله اول می‌تواند در قالب اعتراضات گسترده در کشورهای عرب بروز و ظهور کند؛ جایی که ۲۲ کشور با ۴۵۰ میلیون جمعیت قرار دارند و تقریبا تمامی آنها با فلسطین و آرمان‌های آن همدردی می‌کنند. در واقع سلب حقوق فلسطینیان از داشتن یک کشور مستقل خود برای برانگیختن خشم و اعتراض مسلمانان کافی است.
وحشت کشورهای عربی از قیام مردم
در این راستا طبق مدل‌سازی ریسک که توسط شرکت eiu انجام شده، سه کشور از زمان آغاز جنگ غزه، پتانسیل بالایی برای نشان دادن خشم خود علیه اسرائیل دارند. مصر، اردن و یمن اکنون با توجه به نزدیکی سیاسی یا جغرافیایی آنها به منطقه درگیری این قابلیت را دارند که به واسطه اعتراضات اجتماعی، درگیر یک بی‌ثباتی بزرگ شوند.به گفته کارشناسان در یمن عوامل خطر موجود با توجه به اوضاع این کشور جنگ‌زده و احساسات ضد‌اسرائیلی شدیدی که وجود دارد، این قابلیت وجود دارد که یک جنگ طولانی مدت با رژیم صهیونیستی را کلید بزند، کمااینکه شاهد بودیم در طول روزهای اخیر حوثی‌های یمن برای نشان دادن حمایت خود از مردم غزه و گروه حماس، چند بار موشک‌هایی را به سمت اسرائیل روانه کردند.
از سوی دیگر مصر و اردن که با سرزمین‌های فلسطینی همسایه هستند، هر دو در تنگنای اقتصادی شدیدی قرار دارند، به‌طوری که میانگین تورم مصر برای سال ۲۰۲۳ به ۳۷ درصد و نرخ بیکاری اردن به بالای ۲۰ درصد رسیده است. این عوامل اکنون می‌توانند به شدت با جمعیت‌هایی که به‌طور فزاینده‌ای در تضاد با نحوه مدیریت جنگ توسط دولت‌هایشان هستند، ترکیب شوند. هم مصر و هم اردن روابط دیپلماتیک با اسرائیل دارند که در آخرین دور از درگیری‌ها باعث خشم مصری‌ها و اردنی‌ها شده است. در مصر، تظاهرات اخیر در حمایت از فلسطینیان، با سر دادن شعارهایی که در جریان بهار عربی در سال ۲۰۱۱ رایج شد، به سرعت به یک اعتراض ضد‌دولتی تبدیل شد. در اردن، جایی که تقریبا نیمی از جمعیت فلسطینی‌الاصل هستند، خشم فزاینده‌ای علیه دولت به راه افتاد؛ به‌طوری که مردم خواستار فراخواندن سفیر اردن از سرزمین‌های اشغالی بودند.
حتی قبل از شروع جنگ غزه نیز برخی از کشورها در وضعیت بحرانی قرار داشتند. به عنوان مثال، در سودان، ژنرال البرهان و ژنرال حمیدتی ماه‌هاست که درگیر یک جنگ داخلی تمام‌عیار با یکدیگر هستند. در آن سو لبنان در طول چهار سال اخیر بدترین بحران اقتصادی خود را تجربه کرده و به شدت در قبال ناآرامی‌ها آسیب‌پذیر خواهد بود.هر چند در حال حاضر، تظاهرات در سراسر جهان عرب در حمایت از فلسطینی‌ها عمدتا مسالمت‌آمیز باقی مانده‌، اما دولت‌ها در حالت آماده‌باش هستند. با تشدید جنگ، ممکن است اعتماد سرمایه‌گذاران کاهش یابد و کشورهایی نظیر تونس و مصر که وابسته به درآمدهای گردشگری هستند، از این طریق با آسیب اقتصادی بیشتری مواجه شوند.
در نتیجه از آنجا که مردم کشورهای عربی با آرمان فلسطین همراه هستند و دولت‌های آنها نیز در طول یک ماه گذشته قادر نبوده‌اند هیچ اقدام موثری در کاهش حملات اسرائیل به غیرنظامیان غزه انجام دهند، پیوند خوردن احساسات ضد‌اسرائیلی به مشکلات اقتصادی و ناآرامی‌های اجتماعی می‌تواند سراسر منطقه خاورمیانه و به خصوص کشورهایی که از آنها یاد شد را درگیر سلسله وقایعی پیش‌بینی‌ناپذیر کند.