«خوب، بد و زشت» روش تازه عرضه‌های اولیه

روش بوک بیلدینگ کم‌حاشیه‌ترین و بهترین روش برای عرضه اولیه است چون همیشه در عرضه‌های اولیه چگونگی و میزان تخصیص به یک چالش جدی بین سهامداران، کارگزاری‌ها و حتی ارکان بازار سرمایه تبدیل می‌شد. علی اصغرزاده‌صادق، مدیر عامل کارگزاری مدبر آسیا با بیان این مطلب به سنا گفت: چالش در زمان عرضه‌های اولیه نه‌تنها به مشتریان آنلاین برمی‌گشت حتی بابت سهمیه هر ایستگاه، کارگزاری‌ها به طور معمول بعد از عرضه‌های اولیه با حجم انبوهی از تماس‌ها و شکایت‌ها مواجه بودند که چرا به فلان مشتری رسید و به من نرسید. وی در ادمه افزود: در این روش با توجه به اطلاع‌رسانی فرابورس و زمان دو، سه ساعته تعیین شده برای ورود اطلاعات به سامانه و همچنین پیامک کارگزار، اطلاع‌رسانی دقیقی در خصوص روش جدید عرضه اولیه انجام می‌گیرد و همین امر کمترین حاشیه را برای کارگزاران رقم زده است. این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه در روش بوک بیلدینگ همه سهامداران براساس قیمت‌ها و زمان اعلام شده قائم به ذات وارد سامانه می‌شوند، اظهار داشت: سهامداران درخواست‌شان را شخصا در سامانه ثبت می‌کنند و همین امر باعث می‌شود که فعالیت کارگزاری‌ها نسبت به سابق راحت‌تر و مدیریت شده‌تر باشد. در ادامه این گفت‌وگو اصغرزاده تنها اشکال این روش را در نوسان کم قیمت تعیین شده دانست و گفت: همه مشتریان در بازار بی‌نوسان و کم‌نوسان فعلی به دنبال عرضه‌های کوچک اولیه هستند چون به طور معمول هر عرضه اولیه یک حاشیه سود حداقل ۱۰ تا ۲۰ درصدی دارد بنابراین برای بهبود شرایط فعلی چنانچه بازه قیمت یک مقدار بازتر باشد ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران اولیه در عرضه‌های اولیه بالا می‌رود بنابراین سهامداران حتی در این عرضه‌ها نیز با صحه صدر بیشتری تصمیم‌گیری می‌کنند. وی با اشاره به روش بوک بیلدینگ در کشورهای توسعه یافته گفت: در آمریکا در روش بوک بیلدینگ بازه قیمت بازتر است و در حقیقت این وسط ریسک سهامدار که نشان می‌دهد که با چه قیمتی می‌خواهد بخرد و در چه قیمتی از عرضه اولیه صرف نظر می‌کند اما در ایران و هم‌اکنون سهامداران در سقف قیمت تعیین شده فرابورس می‌نشینند و همگی انتظار دارند که به آنها برسد.
حفظ منافع سهامدار خرد
در همین زمینه محمد ثریانژاد، مدیرعامل کارگزاری بانک صنعت و معدن معتقد است که با پشت سر گذاشتن دومین عرضه اولیه به روش ثبت سفارش یا همان بوک بیلدینگ در نماد حسیر می‌توان گفت یک قدم دیگر به سوی برابری برداشتیم. در این میان سهامداران خرد که هدف بازارسرمایه نیز جذب این افراد و ایجاد بسترهای مناسب برای افزایش اعتماد این افراد است، بیشتر منافع را خواهند برد. کلید آغازین انجام عرضه‌های بوک بیلدینگ در زمان اجرایی شدن حذف کد گروهی است که تمام معاملات در بازار برای مشتری و به نام مشتری صورت می‌گیرد و در این بین‌شبهه سوء‌استفاده در تخصیص معاملات عادی از بین رفته است. همین موضوع درخصوص عرضه‌های اولیه نیز مانند سابق ادامه داشته است که با اجرای عرضه‌های اولیه به این شکل چنین موردی دیگر مصداق ندارد. از دیگر مزایای این روش محدود نبودن به لحظه در انجام معامله است و در این بین خریدار و فروشنده براساس تحلیل خود نسبت به وارد کردن قیمت در ساعتی مشخص که از قبل ناظر بازار اعلام می‌کند در سیستم معاملاتی اقدام می‌کنند بنابراین هر کارگزار تنها قیمت سفارش مشتریان خود را در سامانه معاملاتی مشاهده می‌کند و بر قیمت‌هایی که از طریق کارگزاری‌های دیگر ارسال شده اشراف نخواهد داشت. البته از سوی دیگر، محدود بودن قیمت در بازه ۱۰ درصدی با توجه به فرهنگ عمومی در عرضه‌های اولیه و تجربه دو عرضه اخیر نشان داده است، همه فعالان سقف قیمت و حداکثر تعداد را وارد می‌کنند بنابراین شاید لازم است در همه‌های عرضه‌های اولیه و علی‌الخصوص عرضه‌های با حجم و مبالغ بالا از این روش استفاده کرد که قطعا باعث افزایش هرچه بیشتر ارزشگذاری واقعی سهام خواهد شد. روش بوک‌بیلدینگ با توجه به اینکه زمان در ورود سفارش و جایگاه خریدار در عرضه‌های اولیه بی‌تاثیر است، باعث می‌شود بر هسته معاملات فشار مضاعفی در زمان بازگشایی عرضه اولیه وارد نشود و در یک زمان تمام بازار معطوف به یک سهم خاص که در حال عرضه است، نباشد و معامله‌گران در زمان ثبت‌سفارش مشتریان زمان کافی را داشته باشند. از سوی دیگر از آنجایی که ثبت درخواست برای هر مشتری فقط در یک کارگزاری قابل انجام است، باعث می‌شود رانت‌های برخی افراد برای تخصیص بیش از حد مجاز از بین برود و حفظ منافع سهامدار خرد بیش از گذشته لحاظ شود. با این همه یکی از معایب این روش تعداد برابر برای هر مشتری اعم از حقیقی بزرگ و حقیقی کوچک و حقوقی است که این موضوع تبعاتی را در پی دارد و بسیاری از مشتریان بزرگ از این باب اظهار خوشایندی نداشته و با توجه به سرمایه و گردش خود انتظار بیشتری در عرضه‌های اولیه از کارگزاران دارند.