دولت طلب قابل وصولی از بانک مرکزی ندارد

دولت طلب قابل وصولی از بانک مرکزی ندارد
غلامرضا سلامی*- مطابق با قانون زمانی که دولت نفت صادر می‌کند بانک مرکزی مکلف است معادل ریالی این درآمدهای ارزی را در اختیار دولت قرار دهد. این قانون زمانی قابلیت اجرایی دارد که کشور تحت شرایط تحریمی نباشد و مسیرهای نقل و انتقال پول از سوی نهادهای بین‌المللی مسدود نشده باشد. در شرایط فعلی از یک سو دولت به دلیل تحریم‌ها قادر نیست از طریق مبادی رسمی نفت صادر کند و درآمدهای حاصل از صادرات نفت از مسیرهای غیررسمی نیز مطابق قانون و در زمان مشخصی به دست بانک مرکزی نمی‌رسد. حتی این احتمال نیز وجود دارد که تا زمان برقرار بودن تحریم‌ها این منابع ارزی وارد کشور نشود و در سایر کشورها بلوکه شود.
در حال حاضر بخش زیادی از دارایی‌های ارزی کشور در چند کشور بلوکه‌شده و دولت نیز به میزان این دارایی‌های بلوکه شده بانک مرکزی را بدهکار دولت معرفی کرده است؛ اما واقعیت این است که بانک مرکزی اختیاری نسبت به دارایی‌های ارزی مورد اشاره دولت ندارد. به طور کلی فرآیند فروش نفت و بازگشت درآمدهای حاصل از آن به کشور در دوره فعلی دشوار است. به عبارتی زمان زیادی طول می‌کشد تا نفت ایران به فروش برسد و اینکه درآمد آن به حساب بانک مرکزی واریز شود و مقام پولی اختیار برداشت این منابع ارزی را داشته باشد یا خیر بزرگ‌ترین چالش این روزهای اقتصاد ایران است. حال در چنین شرایطی چنانچه بانک مرکزی در ازای این دلارهای غیرقابل استفاده منابع ریالی در اختیار دولت قرار دهد درست مثل آن است که بانک مرکزی پول بدون پشتوانه چاپ کرده باشد که با تبعات تورمی همراه است.
دولت در سیاست‌های اخیر خود به انتشار اوراق و تامین مالی از محل آن نیز متمرکز شده است. هر چند انتشار اوراق ماهیت ضدتورمی دارد اما از آنجا که عمده اوراق بدهی دولتی از سوی نظام بانکی خریداری می‌شود و بانک‌ها نیز منابع لازم برای خرید این اوراق را از بانک مرکزی تامین می‌کنند، باز هم مساله استقراض از بانک مرکزی به میان می‌آید. به این ترتیب حتی سیاست تامین مالی از محل اوراق نیز به دلیل این مساله به جای آنکه ضدتورم باشد، در جهت عکس عمل ‌کرده و ماهیت تورمی پیدا می‌کند. بنابراین پولی‌‌سازی کسری بودجه امری مشهود است و به دلیل غیرقابل مصرف بودن دلارهای حاصل از صادرات نفت، نه بانک مرکزی بدهی ملموسی به دولت دارد و نه دولت طلب قابل وصولی از بانک مرکزی.
* کارشناس اقتصادی