دوگانه نرخ بهره و تورم در اقتصاد آمریکا

سیدمهدی میرحسینی*- بازار‌های جهانی انتظار دارند که فدرال‌رزرو ایالات‌متحده نرخ بهره را مجددا در پایان فوریه ۲۰۲۳ افزایش دهد. آیا تراژدی پیامد‌های افزایش سریع نرخ بهره در راه است؟
هنگامی که از ۵ سال پیش، بخش اعظمی از اقتصاددانان و متخصصان بازار‌های مالی، تورم نزدیک به انفجار ایالات‌متحده را عمدتا ناشی از هزینه‌های تولید بالا و موجودی‌های کم اعلام کردند، فدرال‌رزرو خود را برای انجام انتخابی سخت آماده کرده؛ رییس بانک مرکزی آمریکا می‌دانست که بالاخره مجبور می‌شود برای مهار تورم، نرخ‌های بهره را تا حد زیادی افزایش دهد و از همه مهم‌تر می‌دانست که هر چه سریع‌تر نرخ بهره را افزایش دهد، برای اقتصاد آمریکا مضرتر خواهد بود. اما امروز که همه مردم ایالات‌متحده به امید مهار تورم و مشاهده‌ قیمت‌های حتی چند سنت ارزان‌تر بر کالا‌های خریداری‌شده‌ خود، در کنار درختان کاج دست به دعا شده‌اند، من به عنوان متخصص مالی بین‌الملل خبر‌های خوشی ندارم…
متاسفانه ما مجبور خواهیم شد که در فواصل زمانی کوتاه‌تر و خارج از برنامه، میزان نرخ بهره را افزایش دهیم و آماده‌ پیامد‌های جدی آن بر اقتصاد تمامی ایالت‌های ۵۰‌گانه، حوزه فدرال و سرزمین‌های خودمختار و جزایر تحت پوشش خود باشیم.
من همیشه نسبت به این دوگانه مخوف یعنی نرخ بهره و نرخ تورم، احساس خوشایندی نداشتم، اما می‌دانستم مثل پسربچه‌ای خواهد بود که مجبور هست برای درمان بیماری خود، دارو‌هایی با عوارض جانبی دیگر مصرف کند. متغیر‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی سایر نقاط جهان نیز ما را بیش از پیش مجبور خواهد کرد که برای مهار تورم خود، به سراغ افزایش پی‌در‌پی نرخ بهره برویم. یک نمونه‌ نزدیک آن، هفته پیش و در روز‌های پایانی سال ۲۰۲۲ به وقوع پیوست؛ چین بار دیگر به علت شیوع کرونا، به قرنطینه‌ منطقه‌ای فرو رفت. بخش عمده‌ای از تراشه‌های کامپیوتریِ خودروساز‌های ایالات‌متحده در این کشور تولید می‌شود.
حال ببینید چه اتفاقی رخ داد؟
قیمت تراشه‌های کامپیوتری به دلیل قرنطینه‌های جدید مرتبط با بیماری همه‌گیر در آسیا به شدت افزایش یافت و خودروسازان آمریکایی مجبور شدند بار دیگر این قیمت‌های بالاتر را به مصرف‌کنندگان خود در ایالات‌متحده و سایر نقاط جهان منتقل کنند؛ لذا به نظر می‌رسد که فدرال‌رزرو مجبور خواهد شد به‌طور چشمگیری نرخ بهره را افزایش و تقاضا را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد تا از سرعت بالای تورم بکاهد. اما تراژدی اینجاست که متاسفانه با اطمینان باید به شما بگویم در این مرحله، هیچ‌کس واقعا نمی‌داند که برای بازگرداندن تورم به حدود ۲ درصد، نرخ‌های بهره چقدر و تا چه مدت زمان باید افزایش یابد.
آیا قرار نبود تورم ایالات‌متحده گذرا باشد؟
اقتصاد امروز آمریکا در مقایسه با سال گذشته بسیار متفاوت به نظر می‌رسد و نگرانی در مورد تورم، کاهش کارایی بازار و حتی یک رکود بالقوه ذهن بسیاری از آمریکایی‌ها را تحت فشار قرار داده است.
فدرال‌رزرو برای مبارزه با تورم نرخ بهره را افزایش می‌دهد. برخی از اقتصاددانان، افزایش بیشتری را می‌خواهند و برخی از سیاستمداران کمتر. پس منطق حقیقی چیست؟ آیا مگر به گفته‌ مقالات بانک مرکزی در سال‌های گذشته‌ قرار نبود که این تورم برای ابرقدرت جهان گذرا باشد؟ فدرال‌رزرو در حالی که در تلاش است تا تورم را به سرعت کاهش دهد، نرخ بهره را افزایش داده است. این اقدام بسیاری از مردم را تعجب می‌کند که چرا افزایش نرخ بهره که هزینه استقراض پول را افزایش می‌دهد، ابزار اصلی بانک مرکزی آمریکا برای کاهش قیمت‌ها شده است.
تورم امروز ما ناشی از عدم تطابق اقتصادی است. تقاضای مصرف‌کننده برای کالا‌ها و خدمات در حال افزایش است، عرضه‌ها ادامه پیدا نمی‌کند، زیرا مشکلات حمل‌ونقل و تعطیلی کارخانه‌ها با کمبود نیروی کار ترکیب می‌شود و تولید را کاهش می‌دهد، و این برخورد به شرکت‌ها، کسب‌و‌کار‌ها و سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که برای محصولاتی که می‌فروشند هزینه بیشتری دریافت کنند.
متاسفانه ابزار‌های فدرال‌رزرو در این بحران تورمی پویایی لازم را ندارد و می‌تواند تنها در یک طرف این معادله، یعنی سمت تقاضا، عمل کند. بانک مرکزی نمی‌تواند زنجیره‌های تامین خراب را اصلاح کند، اما اعمال نرخ‌های بهره بالاتر توسط این نهاد می‌تواند اقتصاد مریض ایالات‌متحده را به قدری کُند و راکد کند که همه اقشار جامعه احساس فشار کنند و در تئوری و بر روی کاغذ نیز، این عملکرد به رشد کمتر دستمزد، هزینه‌های بالاتر و قیمت‌های نجومی مبدل می‌شود. بدیهی است که این روند دردناک خواهد بود. پس چرا فدرال‌رزرو این رویه را در پیش گرفته است؟
چرا فدرال‌رزرو این رویکرد را در پیش گرفته است؟
بانک مرکزی آمریکا برای دهه‌ها همان چیزی است که پل ولکر، رییس آن در دهه ۱۹۸۰، در مورد مبارزه با تورم بر آن اصطلاح «تنها بازی در شهر» نام نهاد. با آنکه اقداماتی وجود دارد که رهبران اقتصادی و سیاسی می‌توانند برای مبارزه با تورم انجام دهند نظیر افزایش مالیات‌ها برای محدود کردن مصرف، هزینه‌های بیشتر برای آموزش و بهبود زیرساخت‌ها برای بهره‌وری بیشتر و کمک به صنایع ضعیف، اما متاسفانه این سیاست‌های هدفمند، معمولا زمان‌بر هستند و کنگره و کاخ سفید به شدت به دنبال از دست ندادن زمان هستند.
در مبارزه با تورم، زمان را از دست ندهید
در شرایط تورمی، اساسا فدرال‌رزرو سریعا وارد عمل می‌شود تا با دستکاری در نرخ‌های بهره، تقاضا را کاهش دهد. کاهش تقاضا درمان قطعی نیست، اما می‌تواند یک مسکن قوی، سریع و آنی برای کوتاه‌مدت باشد. با گران‌تر شدن خرید خانه یا ماشین یا گسترش کسب‌و‌کار، مردم از انجام آن کار‌ها عقب‌نشینی می‌کنند. با توجه به اینکه مصرف‌کنندگان و شرکت‌های کمتری برای عرضه کالا‌ها و خدمات در دسترس رقابت می‌کنند، افزایش قیمت می‌تواند تعدیل شود.
ریسک این حوزه در اینجاست که فرآیند فدرال‌رزرو با توجه به پویایی امروز اقتصاد می‌تواند هزینه سنگینی داشته باشد. عرضه کالا، اگر چه تا حدودی می‌تواند بهبود یابد، اما همچنان محدود است؛ بنابراین بازگرداندن اقتصاد به تعادل می‌تواند به کاهش شدید تقاضا نیاز داشته باشد. اما قطعا به زمان زیادی احتیاج ندارد؛ بنابراین شاید شرایطمان خیلی بد نباشد.
کاهش شدید تقاضا یعنی کند کردن اقتصاد که به‌طور معنا‌داری نمی‌تواند رکود را خنثی کند و به تبع آن کارگران را بیکار و خانواده‌ها را با درآمد کمتری به حال خود رها خواهد کرد.
فدرال‌رزرو خود را برای روز‌های سخت آماده می‌کند
جروم اچ پاول، رییس فدرال‌رزرو، در اولین پیام توئیتری خود در سال ۲۰۲۳ تصدیق کرد که مسیر پیش‌روی اقتصاد ایالات‌متحده می‌تواند پر از مشکلات و چالش‌های مستمر حداقل برای یک دوره چند ساله باشد.
وی در ادامه‌ این رشته توئیت اعلام می‌کند: «در حالی که نرخ‌های بهره بالاتر، رشد آهسته‌تر و شرایط نرم‌تر بازار کار، تورم را کاهش می‌دهند، اما دردسر‌هایی را نیز برای خانوار‌ها و مشاغل به همراه خواهند داشت.»
مدیران بانک مرکزی ایالات‌متحده معتقدند که حتی اگر تحمل ریسک‌ها سخت و طاقت‌فرسا باشد، انجام این ریسک‌ها ضروری و حیاتی است. رکودی که بیکاری را بالاتر می‌برد، بدون شک دردناک‌تر از قیمت بالای تخم‌مرغ و شیر و استیک خواهد بود.
فصل مشترک تفکر متخصصان مالی و صاحب‌نظران اقتصادی ایالات‌متحده با حاکمان سیاسی آمریکا و مدیران فدرال‌رزرو در یک مختصات برقرار خواهد شد؛ جایی که به اجماع استدلال می‌کنند تحت کنترل در آوردن تورم برای بازگرداندن اقتصاد به مسیری پایدار حیاتی است، ولی ما زمان زیادی برای ادامه این بحران نخواهیم داد و باید هر چه سریع‌تر به رقص ظریف تورم پایان دهیم.
* کارشناس اقتصادی