راه‌حل سیاستی برای سلب مسوولیت‌های ارزی

میثم رادپور*- راه‌اندازی بازار جدید ارزی می‌تواند راه‌حلی سیاستی در راستای سلب مسوولیت‌هایی باشد که پیش از این بر دوش دولت قرار داشت. به همین خاطر پیش از بررسی سازوکارهای لازم برای راه‌اندازی بازار جدید ارزی باید به این سوال پاسخ گفت که چه مشکلی با متمرکز کردن بازار ارزی حل خواهد شد که پیش از این دولت قادر به حل آن نبوده است؟
اما به طور کلی راه‌اندازی بازار ارزی به چند هدف انجام می‌شود؛ کشف قیمت، یافتن راهی برای راحت انجام گرفتن حجم معاملات ارزی بازار و دیگری نیز کاهش هزینه معاملات است و از آنجا که بازار آزاد ارزی از تمامی این قابلیت‌ها برخوردار است، راه‌اندازی یک بازار جدید نمی‌تواند راهی برای ساماندهی بازار ارز باشد.
از سویی به دلیل آنکه بیش از ۹۵ درصد بازارهای دنیا از جنس OTC و همانند آن چیزی است که در بازار آزاد ارز تهران وجود دارد، بازار به صورت غیرمتمرکز کنترل می‌شود و بانک مرکزی قادر نیست به صورت متمرکز بر قیمت‌های بازار نظارت کند. از سویی تنها کمتر از پنج درصد بازارهای دنیا نیز از جنس بورس است و تنها بازار ارزی که در بورس جای می‌گیرد بازار آتی ارزی است. بنابراین به دلیل آنکه ماهیت کالای مورد معامله در بازار ارز چند پارچه بودن آن است، امکان متمرکز شدن بازار غیرمتمرکز و بازار حواله ارزی وجود ندارد.
بنابراین در حالی که دولت پیش از این سیاست‌های بسیاری برای محدود کردن بازار آزاد ارزی اتخاذ می‌کرد، امروز از راه‌اندازی بازاری سخن می‌گوید که هم‌اکنون نیز معاملات بازار بر اساس سازوکارهای آن اداره می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد دولت به دنبال راه‌اندازی یک بازار متمرکز ارزی است که عملا امکان تحقق آن وجود ندارد.
اما به لحاظ رسمیت، تشکل، سازمان‌‌یافتگی و تمرکز، دو جنس بازار بورس و فرابورس وجود دارد. تفاوت این دو بازار در آن است که بازار بورس یک بازار سازمان‌یافته و متمرکز است و قوانین مدون و مشخصی در آن وجود دارد و بسیاری از بازارهای سهام نیز از جنس بازار بورس هستند و قیمت‌ها بر اساس نرخ‌هایی که رد و بدل می‌شود، مشخص می‌شود، اما بازار فرابورس بازار غیررسمی‌تری است که اتاق پایایای متمرکزی ندارد و به بیانی بازاری غیرمتشکل است.
بازار آزاد ارزی نیز بازاری از این جنس است که از قیمت‌های یکسان و متمرکز خبری نیست و بازاری چند‌پارچه است که قیمت‌ها بر اساس یک سامانه مشخص تطبیق پیدا نمی‌کند.
بنابراین اجرایی شدن چنین بازاری همواره دو سوال را بی‌پاسخ می‌گذارد که راه‌اندازی چنین بازاری چه کارکردی خواهد داشت و این که اساسا چگونه می‌توان امکان متمرکز کردن بازار حواله ارزی را با راه‌اندازی این بازار جدید ارزی فراهم کرد؟
*کارشناس ارزی