رایزنی مقامات ایرانی در آستانه نشست مکه

در ادامه رایزنی‌ها و مشورت‌های سیاسی و دیپلماتیک، عراقچی سفری منطقه‌ای به سه کشور عمان، کویت و قطر داشته است.
بررسی تحولات بین‌المللی در روزهای اخیر به ویژه در حوزه خلیج‌فارس، موضوع اصلی رایزنی‌های عراقچی در جریان سفر به این سه کشور بود به خصوص آنکه در آستانه دو نشست اضطراری به میزبانی عربستان سعودی برای کشورهای عرب در شهر مکه هستیم. واقعیت آن است که عربستان از طریق برگزاری چنین نشست‌هایی تنها به دنبال یارگیری از میان کشور‌های عربی منطقه علیه ایران است چرا که ریاض بار‌ها مدعی شده که تهران از حوثی‌های یمن حمایت به عمل می‌آورد و عملیات نیرو‌های یمنی با حمایت ایران صورت می‌گیرد. عربستان در خصوص تنش میان ایران و آمریکا نیز با جانبداری از واشنگتن بار‌ها مواضع خصمانه‌ای را علیه تهران اتخاذ کرده است بنابراین ریاض از این رهگذر تلاش دارد تا با اتخاذ موضعی متناقض در قبال قطر این کشور را در جبهه خود علیه ایران قرار دهد. این در حالی است که عربستان به همراه سه کشور امارات، مصر و بحرین از پنجم ژوئن ۲۰۱۷ دوحه را به حمایت مالی از تروریسم متهم کرده و همه روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع و حتی تحریم‌هایی علیه این کشور وضع کردند.
اما این بحران به قوت خود باقی است و هیچ اقدام جدی برای گفت‌وگو میان طرف‌های آن و ارائه راهکار برای پایان دادن به این بحران صورت نگرفت که عربستان سعودی در اقدامی غیر‌منتظره از قطر دعوت کرد تا در نشست‌های مکه حضور پیدا کند. عربستان سعودی و شخص ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه این کشور که اقدام به ارسال دعوتنامه خطاب به تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر کرده در حالی این چرخش محسوس و غیر‌منتظره را در قبال قطر انجام داده است که پیش از این بار‌ها مواضع خصمانه و انتقادات تندی از زبان مسوولان و مقامات برجسته این کشور علیه قطر مطرح شده بود.
قطر که پیشتر گفته بود برای شرکت در دو نشست اضطراری سران کشور‌های عربی در مکه دعوت نشده است، به تازگی از عربستان سعودی دعوتنامه رسمی دریافت کرده است. مدیر اداره اطلاعات وزارت خارجه قطر اعلام کرده است که این دعوت از سوی ملک سلمان روز یکشنبه ارسال شده است. این در حالی است که تنها چند روز قبل از ارسال این دعوتنامه به قطر عادل الجبیر وزیر مشاور در امور خارجه عربستان در کنفرانس مطبوعاتی در مقر وزارت خارجه سعودی با حمله به قطر گفت: قطر یکی از کشور‌های شورای همکاری است، اما به کشور‌های این شورا خدشه وارد کرد. به قطر اجازه نخواهیم داد که از افراط‌گرایی و تروریسم حمایت و در امور داخلی ما دخالت کند.
آنچه بیش از هر چیز باعث نگرانی سعودی‌ها است، موضع نصف دولت‌های منطقه از جمله قطر، ترکیه و عمان، مبنی بر حفظ فضای دوستی با ایران است. افزون بر اینکه در عراق، لبنان و یمن نیز گروه‌های محدود طرفدار عربستان، از قدرت لازم برای ایفای نقشی فعال در راستای مقابله با ایران برخوردار نیستند. این در حالی است که سوریه و مقاومت در لبنان و فلسطین، نماینده وجدان ملت‌های دشمن اسراییل بوده و تکیه اساسی به حمایت ایران دارند.
در این بین، وزیر خارجه قطر، سلطان المریخی تاکید کرد که قطر هیچ دعوتی برای حضور در دو نشست فوری عربی و خلیجی دریافت نکرده است.
این شکاف واضح در اقدامات مشترک خلیجی، روز به روز بیشتر می‌شود و در همین رابطه، قطر چهار دولت عربستان، امارات، بحرین و مصر را متهم به ایجاد شکافی در بین دولت‌های عربی می‌کند.
در واقع سفر اخیر ظریف به عراق، پاکستان و عزیمت عراقچی به عمان، کویت و قطر، نشان از عزم راسخ ایران برای بازسازی ذهنیت کشورهای عرب منطقه نسبت به جایگاه جمهوری اسلامی در غرب آسیا دارد.
لذا سفرهای اخیر مقامات وزارت خارجه کشورمان با هدف انتقال پیام صلح‌خواهی ایران و مخدوش‌کردن گزاره جنگ‌طلبی جمهوری اسلامی که طرف غربی و عربستان مدام مشغول ترویج آن هستند، انجام گرفت‌.
اما دیروز سخنگوی وزیر امورخارجه در پاسخ به سوالی مبنی بر پیشنهادی از سوی ایران به کشورهای عربی دوست نظیر عراق، قطر، عمان و کویت برای میانجی‌گری میان ایران و عربستان و امارات گفت: «ایران پیشنهاد میانجی‌گری ارائه نداده است اما از هر گونه پیشنهادی برای کاهش تنش استقبال می‌کند. کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای چنین پیشنهادهایی را داده‌اند و گمان می‌کنند منطقه بیشتر از این کشش تنش ندارد، جمهوری اسلامی ایران نیز چنین دیدگاهی را تایید می‌کند و به دنبال تشدید تنش در منطقه نیست.»
در راستای رویکرد دیپلماسی منطقه‌ای و پیام صلح خواهی ایران وزیر امور خارجه نیز در سفر به عراق از پیشنهاد ایران برای شکل‌گیری پیمان منطقه‌ای عدم‌ تجاوز خبر داد. در رابطه با این پیشنهاد معاهده عدم تجاوز سید‌عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه گفت که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از مهم‌ترین همسایگان ما هستند و این ایده جدید نیست.
موسوی افزود: ظریف با استناد به سوابق و قطعنامه ۵۹۸ این ایده را بیان کرده و پیش از این هم تشکیل مجمع گفت‌و‌گوهای منطقه‌ای را بیان کرده بود. وی یادآور شد: این پیشنهاد در همین راستاست و ایران تمایل ندارد در منطقه‌ای نا‌امن باشد و می‌کوشد هرگونه نا‌امنی را با ابتکارات خود از میان ببرد. سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشور تصریح کرد: این پیشنهاد ایران با حسن‌نیت مطرح شده و امیدواریم طرف‌های مقابل با حسن‌نیت پاسخ دهند.
لازم به ذکر است سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اولین کسی بود که از پیشنهاد محمدجواد ظریف مبنی بر امضای معاهده عدم تجاوز با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس حمایت کرد و این اقدام را نخستین گام برای تنش‌زدایی دانست.