رد پای بخش خصوصی در جنگ فضایی دوم

محمدرضا ستاری- جنگ و رقابت همه جانبه فضایی میان ایالات متحده آمریکا و چین در حالی شکل گرفته که این رقابت تنگاتنگ از لحاظ سیاسی، علمی، استراتژیک و حتی اقتصادی با جنگ اول آمریکا با اتحاد جماهیر شوروی در این زمینه تفاوت‌هایی اساسی دارد.
طبق گزارشی که به تازگی مجله نشنال اینترست با استناد به کتاب جدیدی به نام طلوع ماه سرخ منتشر کرده، نخستین مسابقه فضایی میان شوروی و آمریکا در حالی با فروپاشی شوروی به پایان رسید که اکنون جنگ دوم فضایی میان ایالات متحده و چین به مراتب حامل چالش‌های بیشتری است زیرا این نبرد فضایی از چارچوب ایدئولوژی شرق و غرب و نیز اثبات اینکه کدام کشور اولین دستاورد فضایی را کسب می‌کند، عبور کرده و اکنون حائز منافع اقتصادی و نظامی ملموس و قابل‌توجهی برای هر یک از این دو قدرت است. همچنین برخی کارشناسان معتقدند مهم‌تر از آنچه چنین رقابتی را متمایز می‌کند، این است که حالا بخش خصوصی نتیجه چنین نبردی را تعیین خواهد کرد.
اهمیت اکتشافات فضایی
لازم به ذکر است نویسندگان کتاب طلوع ماه سرخ یعنی اوتری که در زمان دولت ترامپ به عنوان رابط ناسا با کاخ سفید خدمت می‌کرده و ناوارو که در این دولت به عنوان یکی از مدیران سیاسی کاخ سفید بوده، معتقدند که اهمیت اکتشافات فضایی نه‌تنها برای رفاه اقتصادی آمریکا، بلکه برای امنیت ملی این کشور نیز ضروری است.
به گفته این دو نفر، فرود فضاپیمای آپولو روی کره ماه در تاریخ 20 ژوییه 1969 یک شاهکار غیر‌قابل انکار بود اما باید توجه داشت که بدون رقابت شدید با اتحاد جماهیر شوروی، هرگز چنین موفقیتی امکان‌پذیر نبود. به همین دلیل هم هست که پس از فروپاشی شوروی و پیروزی آمریکا در جنگ اول فضایی، شاهد هستیم به مرور سیاست فضایی روشن و مشخص در ایالات متحده آمریکا رنگ باخته است.
در نتیجه وقتی ناسا برنامه‌ای را اعلام کرد که هر دو هفته یک بار شاتلی به فضا بفرستد که هزینه هر ماموریت آن 10‌میلیون‌ دلار بوده و خرج هر محموله در اوایل دهه 1970 میلادی کمتر از 100‌دلار در هر 250 کیلوگرم باشد، اکنون به جایی رسیده که برآوردها حاکی از آن است که هر پرواز شاتل برای ایالات متحده 5/1‌میلیارد‌ دلار هزینه داشته و به جای پرواز هر دو هفته نیز شاتل‌ها بیشتر از 9 بار در سال به فضا پرتاب نشدند. همچنین شاهد بودیم که پس از فاجعه‌های فضاپیماهایی نظیر چلنجر و کلمبیا که منجر به جان باختن 14 فضانورد شده، برنامه شاتل‌های فضایی برای چندین سال زمین‌گیر شدند.
چالش آمریکا برای شکست چین
در ادامه این گزارش آمده است: در حالی چینی‌ها به نقش حیاتی فضا در حوزه‌های اقتصادی و نظامی پی‌ برده‌اند که ایالات متحده آمریکا باید متوجه باشد با اجرای یک مسابقه فضایی برنامه‌ریزی شده دولتی قادر به شکست چین در این عرصه نخواهد بود زیرا اغلب شواهد نشان می‌دهد که آمریکا برای پیروزی در دومین مسابقه فضایی نیاز مبرمی به بخش خصوصی دارد و این بخش است که می‌تواند فضای تجاری را به عنوان بهترین سلاح در چنین رقابتی فراهم سازد.
در واقع دولت چین امروز به دقت اقدامات ایلان ماسک را در صنعت فضایی زیر نظر داشته و اکتشافات فضایی این کشور نیز دیگر به صورت انحصاری تحت کنترل دولت نیست به طوری که گفته می‌شود اکنون بیش از 100 شرکت فضایی خصوصی در چین وجود دارند که تلاش می‌کنند موفقیت‌های شرکت‌های فضایی آمریکایی را سرلوحه خود قرار داده و حتی از روی آنها کپی‌برداری کنند.
کارشناسان معتقدند که آمریکایی‌ها برای پیروزی در چنین رقابت بزرگی در وهله اول نیاز دارند جهت شکوفایی بیشتر شرکت‌های خصوصی، موانع بوروکراتیک خود را حل کنند. امری که گفته می‌شود یکی از موانع توسعه اکتشافات فضایی در این کشور بوده است. به عنوان مثال زمانی که ایلان ماسک برای پرتاب سفینه اسپیس‌ایکس خود درخواست مجوز کرد، انتقادات و موانع زیادی را درخصوص زیان‌بار بودن فعالیت‌های وی روی محیط‌زیست دریافت کرد؛ در حالی که در چین هیچ‌گونه از این محدودیت‌ها برای پروژه استارشیپ وجود نداشت.
اهمیت این ماجرا زمانی مشخص می‌شود که بدانیم شرکت‌های خصوصی آمریکایی مانند اسپیس‌ایکس، قراردادها و پروژه‌های دولتی درخصوص فضا را با هزینه‌های بسیار کمتری نسبت به برنامه‌های دولتی تامین می‌کنند. به عنوان نمونه پس از شکست سه پرتاب اول موشک شرکت ایلان ماسک، پرتاب چهارم او در سال 2008 موفقیت‌آمیز بود و توانست قراردادی 6/1‌میلیارد دلاری با ناسا جهت 12 پرواز به ایستگاه بین‌المللی منعقد کند. همچنین در حالی بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها روی موشک فالکون 9 و کپسول دراگون توسط شرکت اسپیس‌ایکس از منابع خصوصی تامین شده که آمارها نشان می‌دهد این دو پروژه، کم‌هزینه‌ترین و در عین حال موثرترین برنامه پرتاب فضایی ناسا تاکنون بوده‌اند چرا‌که تنها در یک نمونه، پول حاصل از قرارداد اولیه که جهت پوشش هزینه‌های اولیه توسط ناسا پرداخت شده بود، برای توسعه کل پروژه اسپیس‌ایکس کفایت کرد.
در چنین شرایطی است که کارشناسان آمریکایی معتقدند امروز برنامه فضایی دیگر عرصه رقابت برای اولین فرود روی کره ماه یا نصب پرچم روی کره مریخ نیست، بلکه هدف حضور دائمی در فضاست که اگر ایالات متحده در این قضیه تعلل کند به طور قطع چینی‌ها گوی سبقت را از این کشور ربوده و زمینه را برای بهره‌برداری دائمی از فضا برای خودشان فراهم می‌کنند.