رسانه مجازی بلای جان رسانه ملی

محمد تاج‌الدین- حوالی ساعت ۸ صبح پنجشنبه ۳۰ دی‌ماه خبری در شبکه‌های مجازی دست به دست شد. آتش‌سوزی در نماد مدرنیته تهران قدیم. ساختمان پلاسکو که روزی بام تهران بود و نشانه‌ای از ظهور شهری جدید، گرفتار حریق شده بود.
در لحظاتی که مردم در تلگرام تصاویر آتش‌سوزی را برای هم ارسال می‌کردند و کانال‌های خبری با تیتر خبر فوری پیشامد ناگواری را خبر می‌دادند، صدا‌وسیما مشغول پخش برنامه‌های روتین خودش بود.
ساعت نزدیکی‌های ۱۰ بود و دود ساختمان پلاسکو به میدان فردوسی رسیده بود. آن موقع صدا‌وسیما در خبری مدعی شد آتش پلاسکو مهار شده است. آتشی که مهار نشده بود و چند ساعت بعد ساختمان ۵۴ ساله پلاسکو را با خاک یکسان کرد. فاجعه‌ای که مردم را غمگین کرد و نهادهای مسوول و ستاد بحران را بهت زده. در این بین صدا‌وسیما مانند نمونه‌های مشابه دیگر نتوانست آنطور که باید و شاید مرجع اخبار صحیح و به روز باشد.
خلاء رسانه ملی، ولع سلفی بگیران
تصاویری که از فاجعه پلاسکو مخابره می‌شد دردناک بود. هجوم نیروهای امدادی، سردرگمی پلیس و کسبه و البته مردمی که برای گرفتن فیلم و عکس خیابان‌ها را بند آورده بودند. در شرایطی که صدا‌وسیما باید نقش محوری در پوشش رخدادهای اینچنینی داشته باشد، عدم انسجام و نبود مدیریت بحران در این سازمان مردم عادی را برای رساندن خبر از حادثه روانه محل آتش‌سوزی کرده بود.
عدم اطمینان شهروندان به اخبار مخابره شده از رسانه ملی و تجربه رخدادهای قبلی باعث شده بود شهروندان برای پیگیری موضوع خود دست به کار شوند. مردمی که در ساعت‌های قبل شاهد فشلی صدا‌وسیما در ارسال اخبار و عقب ماندن این رسانه ملی در اطلاع‌رسانی حادثه بودند. مردمی که در ساعت‌های بعدی متهم شدند که خود عامل اصلی بروز فاجعه پلاسکو هستند!
حضور مسوولان طلبکار
شبکه‌های مجازی پر بود از عکس‌های تخریب ساختمان پلاسکو. مردم نگران از سرنوشت گرفتار‌شدگان آوار چشم به رسانه‌ها دوخته بودند و اخبار ضد و نقیضی که روان‌شان را بازی می‌داد. در این شرایط زمزمه پیدا کردن مقصر حادثه پلاسکو در رسانه‌ها و بین مردم شنیده می‌شد. انتقادهایی که نصیب شهرداری و شورای شهر شده بود. دو نهادی که علاوه بر مسوولیت نظارتی در مدیریت شهری، وظیفه ستاد بحران را نیز بر عهده داشتند. صدا‌وسیما هم در بخش‌های مختلف خبری میزبان مسوولانی از این دو نهاد بود.
در حالی که بسیاری از مردم بر نبود امکانات لازم برای اطفای حریق واقف بودند و دغدغه جان آتش‌نشانان را داشتند، مدیران مربوطه در رسانه ملی تمام تقصیر‌ها را بر گردن مردمی انداختند که در خیابان‌های منتهی به ساختمان پلاسکو مشغول گشت زنی بودند. در بخشی از این برنامه‌ها سردار طلایی، نایب رییس شورای اسلامی شهر تهران به طور مستقیم مردم را متهم کرد و گفت که تجهیزات آتش‌نشانی تهران تکمیل است. این در حالی است که در شبکه‌های مجازی و همان ساعت‌ها خبری بین مردم دست به دست می‌شد که در جریان آن آتش‌نشانی از روی لودر سردار طلایی را مورد خطاب قرار داده بود و از نبود امکانات می‌نالید! در جواب این اتفاق نیز سردار طلایی در توئیترش حادثه را بازگو کرده و بر نبود امکانات صحه گذاشته بود.
تمام این اتفاقات در حالی رخ داد که در هیچ کدام از برنامه‌های صدا‌وسیما نامی از بنیاد مستضعفان به عنوان صاحب اصلی ساختمان پلاسکو به میان نیامد.
انحصار خبری در نیمه‌های شب
خبرها در کانال‌های تلگرام ثانیه به ثانیه مخابره می‌شد. خبرنگاران برای پی بردن به سرنوشت محصورانِ آوار پلاسکو به هر دری می‌زدند و مردم نیز چشم به گوشی‌های موبایل‌شان داشتند. در این میان تصویری از محل حادثه مخابره شد. تصویری که نشان می‌داد دور آوار را با گونی‌های آبی رنگ پوشانده‌اند. بعد از آن خبری دیگری روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت. اخراج خبرنگاران از محل حادثه. خبرنگارانی که مجوز فعالیت در منطقه را داشتند از عکسبرداری منع شده بودند. این در حالی بود که فقط خبرنگاران صدا‌وسیما اجازه داشتند وارد محوطه محافظت شده شوند. در همان ساعت خبری در زیرنویس شبکه خبر منتشر شد. کشف پیکر چهار نفر از جانباختگان حادثه پلاسکو.
خبرگزاری‌ها نیز که دیگر امکان دسترسی مستقیم به اخبار را نداشتند خبر صدا‌وسیما را پوشش دادند. خبری که نیم ساعت بعد توسط مسوولان و تیم‌های امدادی تکذیب شد. در این میان خبرگزاری‌ها نیز با عذرخواهی از مردم رفتار صدا‌وسیما را غیرحرفه‌ای دانستند و خبرهای قبلی را اصلاح کردند.
اینترنت و عدالت رسانه‌ای
در روزگاری که شبکه‌های مجازی فرصت مخابره اخبار را به ثانیه‌ها کشانده‌اند صدا‌وسیما نمی‌تواند در مقابل این موج ایستادگی کند. بستن محل حادثه، آوردن مسوولان طلبکار، نام نبردن از مقصران و حربه‌های دیگر در فضایی که اطلاعات توسط خود مردم مخابره می‌شود، کار به جایی نمی‌برد.
صداوسیما باید روند اطلاع‌رسانی خود را اصلاح کند. رانت اطلاعاتی دیگر در دسترس رسانه ملی نیست و هر کدام از شهروندان می‌توانند رسانه‌ای شوند تا دیگران را از اخبار مطلع کنند. فاجعه پلاسکو نشان داد مردم به رسانه ملی اعتماد ندارند. خیال می‌کنند آنچه از این رسانه مخابره می‌شود تمام واقعیت نیست و از این رو به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی مراجعه می‌کنند.