رشد قارچ‌گونه کارگاه‌های کوچک

«جهان‌صنعت»- بررسی داده‌های رسمی منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در دهه‌90 به‌ویژه در نیمه دوم این دهه، تعداد کارگاه‌های تولیدی دارای کمتر از 10‌نفر کارکن و کمتر بدون اینکه اثر چشمگیری در میزان اشتغال داشته باشند، به شدت افزایش یافته است.
به گزارش «جهان‌صنعت»» تازه‌ترین نتایج طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی 1تا 9 نفر کارکن نشان می‌دهد در سال1401، تعداد 613‌هزار و 912‌کارگاه صنعتی 1 تا 9نفر کارکن در کشور به فعالیت صنعتی اشتغال داشته‌اند و میزان اشتغال این کارگاه‌ها برابر با یک‌میلیون و 801 هزار و 877‌نفر بوده است. این در حالی است که براساس آخرین آمارهای موجود، در سال1393 تعداد این نوع کارگاه‌ها، 14هزارو 452‌کارگاه بوده و تعداد شاغلان آنها نیز یک‌میلیون و 309‌هزار و 58‌نفر گزارش شده است. همانطورکه این آمارها نشان می‌دهد، طی دوره هشت‌ساله یعنی از 1393 تا 1401تعداد کارگاه‌های دارای کمتر از 10‌نفر کارگر 4هزار و 147‌درصد رشد یافته اما میزان اشتغال در این کارگاه صرفا 64/‏37‌درصد افزایش را تجربه کرده است. شکاف میان نرخ رشد کارگاه‌های کوچک و نرخ رشد تعداد شاغلان آنها نشان می‌دهد که تقاضا برای دریافت مجوز کسب و بهره‌مندی از مزایای آن طی دوره مورد اشاره به‌شدت افزایش یافته است اما در عمل تقریبا هیچ آورده‌ای برای بازار کار کشور به‌همراه نداشته است.
جهش تعداد کارگاه‌ها
به گزارش مرکز آمار ایران، نتایج طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی 1تا 9 نفر کارکن نشان می‌دهد‌، در سال1401‌، تعداد 613هزار و 912 کارگاه صنعتی 1 تا 9 نفرکارکن در کشور به فعالیت صنعتی اشتغال داشته‌اند. از این تعداد، استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی با 94656‌، 69776 و 55669 کارگاه صنعتی فعال و سهم‌های 15، 11 و 9‌درصد از کل تعداد کارگاه‌های صنعتی، به ترتیب بیشترین سهم از تعداد کارگا‌ه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
استان‌های کهگیلویه‌وبویراحمد، سمنان و ایلام با تعداد ۲۹۱۹، ۳۴۶۹ و ۳۵۸۸ کارگاه و سهمی کمتر از یک‌درصد از کمترین سهم از تعداد کارگاه‌های صنعتی ۱ تا ۹ نفر کارکن در کشور برخوردار بوده اند.
بیشترین تعداد کارگاه‌های صنعتی به‌ترتیب به فعالیت‌های تولید فرآورده‌های غذایی (با 134 هزار و 286 کارگاه)، تولید پوشاک (با96هزار و 647 کارگاه) و تولید محصولات فلزی ساخته شده به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات (با 96هزار و 315‌کارگاه) تعلق دارد. سهم هریک از این فعالیت‌ها نیز به ترتیب 22، 16و 16است. کمترین تعداد کارگاه‌ها به فعالیت‌های تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو، تولید انواع آشامیدنی‌ها و تولید کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت با ۴۲، ۱۴۷ و ۲۶۱ کارگاه و با سهمی کمتر از یک‌درصد اختصاص دارد.
اشتغال در 1401
در سال ۱۴۰۱، میزان اشتغال کارگاه‌ها برابر با یک‌میلیون و 801‌هزار و 877‌نفر است که ۵۷‌درصد آن شاغلان با مزد و حقوق و ۴۳‌درصد شاغلان بدون مزد و حقوق هستند. همچنین از این تعداد حدود ۹۰‌درصد شاغلان مرد و ۱۰‌درصد شاغلان زن هستند.
از نظر تعداد شاغلان سه‌ استان تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی به‌ترتیب با 362‌هزار و 164‌نفر، 176هزار و 541‌نفر و 138‌هزار و 234‌نفر کارکن و سهم‌های 20، ۱۰ و ۸‌درصد بیشترین سهم از اشتغال و استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر با ۶۱۰۵، ۶۶۵۹ و ۱۰۱۱۳ کارکن و سهم‌های کمتر از یک‌درصد کمترین سهم از اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند.
بیشترین تعداد شاغلان به تفکیک فعالیت‌ها به ترتیب به سه فعالیت تولید فرآورده‌های غذایی، تولید محصولات فلزی ساخته‌شده به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات تولید پوشاک با 462‌هزار و 655‌نفر، 221هزار و 765‌نفر و 190‌هزار و 274‌نفر کارکن تعلق دارد و کمترین تعداد شاغلان متعلق به سه فعالیت تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو، تولید انواع آشامیدنی‌ها و تولید کک و فرآورده‌های حاصل از پالایش نفت با ۱۵۴، ۷۶۹ و ۱۳۲۷ کارکن است.
بیشترین تعداد شاغلان مرد به استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی اختصاص دارد. سهم این استان‌ها از شاغلان مرد به ترتیب برابر 21، ۱۱ و ۸درصد است.
بیشترین تعداد شاغلان زن نیز به استان‌های تهران، کرمان، آذربایجان‌شرقی و خراسان‌رضوی اختصاص دارد. سهم این استان‌ها از شاغلان زن به ترتیب برابر 14، ۱۰ و 9درصد است.
شاغلان مرد بیشتر در فعالیت‌های تولید فرآورده‌های غذایی، تولید محصولات فلزی ساخته‌شده به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات و تولید سایر فرآورده‌های معدنی غیر فلزی فعالیت دارند. سهم این فعالیت‌ها از شاغلان مرد به‌ترتیب برابر 26، ۱۴ و ۱۱درصد است. این در حالی است که زنان بیشتر در فعالیت‌های تولید پوشاک، تولید منسوجات و تولید فرآورده‌های غذایی شاغل هستند و سهم این فعالیت‌ها از شاغلان زن به‌ترتیب برابر ۳۶‌، ۲۳ و ۲۱‌درصد است. در همین حال، بیشترین تعداد شاغلان بدون مزد و حقوق مربوط به فعالیت‌های تولید فرآورده‌های غذایی، تولید محصولات فلزی ساخته‌شده به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات و تولید پوشاک اختصاص دارد.
ارزش‌افزوده‌ صنعت
کارگاه‌های صنعتی یک تا نه‌نفر کارکن در سال۱۴۰۱ معادل 465‌هزار و 165‌میلیارد و 300‌میلیون تومان ارزش‌افزوده صنعتی تولید کرده‌اند که از این میان استان‌های تهران با 115هزار و 972‌میلیارد و 400میلیون تومان و دو استان آذربایجان شرقی با 42‌هزار و 305‌میلیارد تومان و اصفهان با 38هزار و 211‌میلیاردتومان به‌ترتیب دارای بیشترین ارزش‌افزوده بوده و حدود ۴۲‌درصد از ارزش‌افزوده کل صنعت را به خود اختصاص داده‌اند.
کمترین ارزش‌افزوده نیز به‌ترتیب به سه استان ایلام، سمنان و بوشهر با ارزش‌افزوده‌ای معادل 949‌میلیارد و 700‌میلیون تومان، یک هزار و 264 میلیارد و 100‌میلیون‌تومان و 2‌هزار و 61‌میلیارد و 300‌میلیون تومان یعنی کمتر از یک‌درصد از ارزش‌افزوده کل صنعت تعلق دارد.
بیش از نیمی از ارزش‌افزوده صنعت به ترتیب به فعالیت‌های تولید فرآورده‌های غذایی، تولید محصولات فلزی ساخته‌شده به‌جز ماشین‌آلات و تجهیزات و تولید سایر فرآورده‌های معدنی غیر فلزی به ترتیب با 107‌هزار و 281میلیارد و 300‌میلیون تومان، 65‌هزار و 66‌میلیارد و 800‌میلیون تومان، 59‌هزار و 463‌میلیارد و 60‌میلیون تومان حدود ۵۰‌درصد از ارزش‌افزوده کل صنعت تعلق دارد.
کمترین سهم از ارزش‌افزوده صنعت نیز به‌ترتیب به فعالیت‌های تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو، تولید انواع آشامیدنی‌ها، تولید داروها و فرآورده‌های دارویی شیمیایی و گیاهی با ارزش‌افزوده‌ای معادل 26‌میلیارد و 400‌میلیون تومان، 3هزار و 918‌میلیارد تومان و 6 هزار و 996‌میلیارد تومان اختصاص دارد که کمتر از یک‌درصد از ارزش‌افزوده کل صنعت است.
سرمایه‌گذاری چقدر شد؟
در سال۱۴۰۱ کارگاه‌های صنعتی در مجموع 38‌هزار و 441‌میلیارد و 900‌میلیون تومان سرمایه‌گذاری داشته‌اند که بیشترین سهم از این سرمایه‌گذاری مربوط به استان کرمان معادل 18هزار و 925 میلیارد و 500 میلیون تومان و کمترین سهم از آن مربوط به استان ایلام معادل 16میلیارد و 600میلیون تومان است. همچنین بیشترین میزان سرمایه‌گذاری به فعالیت تولید فرآورده‌های غذایی معادل 15‌هزار و 988‌میلیارد و 100‌میلیون تومان اختصاص داشته است که معادل ۴۲‌درصد از سرمایه‌گذاری کل صنعت بوده است. کمترین میزان آن نیز به فعالیت تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو معادل 2‌میلیارد و 500میلیون تومان کمتر از 01/‏0درصد از سرمایه‌گذاری كل صنعت تعلق دارد.