رمزگشایی از سکه‌های شاهان محلی پارس

ایسنا- پژوهشگران با بررسی سکه‌های موزه تخت‌جمشید به یافته‌های تازه‌ای درباره شاهان محلی پارس از قرن سوم پیش از میلاد دست یافتند. پژوهش روی این سکه‌ها، نام تعدادی از شاهان محلی را که در نوشته‌های تاریخی اشاره‌ای به آنها نشده است، آشکار کرد.
سکه‌های اشکانی، ساسانی و شاهان محلی پارس در موزه تخت‌جمشید، سال ۱۴۰۲ در قالب طرحی بررسی و مطالعه شد که نتیجه آن در نشست تخصصی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون به بحث گذاشته شد. مطالعات سکه‌ها به‌ویژه دوره «فرترکه» و شاهان محلی پارس برای مورخان این دوره همواره موضوعی مهم بوده و ناگفته‌های بسیاری از آن دوره فاش می‌کند. در این بررسی پژوهشگران ضمن تهیه شناسنامه برای سکه‌های موزه تخت‌جمشید، به اطلاعات تازه‌ای درباره شاهان محلی پارس دست یافتند.
آزاده حیدرپور عضو هیات علمی پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون که این طرح را به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی استان فارس انجام داده است، درباره روند بررسی این پژوهش گفت: در ابتدای کار عکس‌های موجود از این سکه‌ها با معیارهای استاندارد همخوانی زیادی نداشت که خوشبختانه در مذاکره با مدیر پایگاه تخت‌جمشید این مشکل حل شد و با همراهی دلسوزانه همکاران ارجمند موزه تخت‌جمشید، عکس‌های استانداردی از این سکه‌ها تهیه و در دسترس قرار گرفت. در مرحله بعدی سکه‌ها بر اساس دوره تاریخی و همچنین ترتیب و توالی پادشاهانی که اقدام به ضرب سکه کرده ‌بودند، دسته‌بندی شد. با گردآوری داده‌های اطلاعاتی میدانی و کتابخانه‌ای اعم از ویژگی‌های بصری سکه‌ها و همچنین ویژگی‌های مربوط به خط و زبان به کار رفته در سکه‌ها، شناسنامه سکه‌ها تهیه شد.
او ادامه داد: سکه‌های مورد پژوهش به سه‌دسته‌ «شاهان محلی پارس»، «اشکانی» و «ساسانی» تقسیم می‌شوند. اهمیت این طرح در بررسی سکه‌های شاهان محلی پارس است، چراکه تنها گواه وجود این حکمرانان شبه‌مستقل، سکه‌های به‌جا مانده از آنان است که در موزه‌های انگشت‌شماری موجود است. سکه‌های شاهان محلی پارس در حفاری‌های محوط‌های باستانی چون تخت‌جمشید، معدن سنگ میان نقش‌رستم و حاجی‌آباد، تل ضحاک و … در سده نوزدهم و اوایل سده بیستم کشف شده‌اند. شاهان محلی پارس به واسطه استقلال نسبی خود در امور داخلی، مجاز به ضرب سکه بودند که این سکه‌ها علاوه‌بر نشان دادن سنت‌ها و باورهای دینی آن دوره، نام چندتن از شاهان محلی را که در نوشته‌های تاریخی اشاره‌ای به آنان نشده است، روشن می‌کند. عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی اظهار کرد: شاهان محلی پارس به سه‌گروه تقسیم می‌شوند؛ گروه نخست «فرترکه»‌ها که فرمانداران محلی ایالت پارس در قرن سوم قبل از میلاد بودند که تحت سلطه سلوکی‌ها حکومت می‌کردند و شمار آنها به قولی چهار و به قولی دیگر پنج تن بودند که «بغدات»، «ارتخشتر» و «وهوبرز» از آن جمله بودند. فرترکه‌ها که خود را به هخامنشیان نزدیک می‌دانستند، نقوش سکه‌های خود را با الهام از هنر هخامنشی و البته سلوکی‌ نقش می‌کردند. گروه دوم شاهان محلی پارس که در قرن دوم قبل از میلاد حکومت می‌کردند، از فرمانبرداری سلوکی‌ها سر باز زده و پادشاهان کاملا مستقلی بودند. کلمه شاه (ملکا) در سکه‌های آنان این امر را تایید می‌کند. «داریوش یکم پارسه» و «وات‌فره‌دات (وادفَرَداد) دوم» از جمله شاه محلی گروه دوم بود. گروه سوم از این شاهان محلی که در قرن اول قبل از میلاد در ایالت پارس حکومت می‌کردند، تحت سلطه اشکانیان بودند که در آن زمان بر سراسر ایران حکومت می‌کردند. در سکه‌های این پادشاهان تاثیر هنر اشکانی را می‌توان ملاحظه کرد. شاهان محلی گروه سوم با لباس و آرایش موی اشکانی در سکه‌هایشان نمایان هستند و تاجی شبیه به تاج اشکانیان را بر سر دارند. «داریوش دوم» و «اردشیر دوم» فرمانداران پارسه، از جمله‌ این شاهان محلی بودند.