روزهای پسابرجام و نرخ سرخوردگی‌ها

سجاد وجدانیان- پسابرجام را می‌توان در یک طیف به هم پیوسته و با دو سوی کاملا متضاد تشریح کرد؛ یک سوی این طیف نظریات کاملا خوش‌بینانه است که بر اساس آنها اتحادیه اروپا و ایران، برجام بدون آمریکا را همچنان پابرجا نگه خواهند داشت و در صورت لزوم آن را احیا خواهند کرد. همچنین بی‌اعتمادی جامعه جهانی نسبت به آمریکا و شکاف بین اتحادیه اروپا و آمریکا افزایش خواهد یافت. سوی دیگر این طیف نظریات کاملا بدبینانه است که بر اساس آنها با توجه به اینکه حجم تجارت اتحادیه اروپا با آمریکا بسیار بیشتر از حجم تجارت آنها با ایران است، اتحادیه اروپا تحریم‌های ۹۰ و ۱۸۰ روزه وزارت خزانه‌داری آمریکا را دستاویز متوقف کردن تجارت با ایران قرار خواهد داد و عملا برجام را به کما خواهد برد. در هر دو حالت روسیه و چین سعی خواهند کرد وسط دعوا نرخ تعیین کنند و از هر دو طرف دعوا امتیاز بگیرند. بررسی این وضعیت‌های احتمالی یک راهکار عقلانی را نتیجه خواهد داد و آن اینکه باید در عین خوش‌بینی، بدبین بود و در عین بدبینی، خوش‌بین بود. لذا نیاز به برنامه‌ریزی اقتضایی است. در حال حاضر روزهای پسابرجامی با تلاش شدید دولت برای نشان دادن اینکه اوضاع عادی است و با خروج آمریکا از برجام، هرگز به دوران پیش از برجام برنخواهیم گشت، در حال سپری شدن است. این نشان می‌دهد که نسبت به آینده پسابرجام، خوش‌بینی وجود دارد. با القای حس خوش‌بینی، نه‌تنها امیدهای اقتصادی زنده نگه داشته خواهد شد بلکه ایجاد انگیزه نیزخواهد شد. می‌توان در ادامه همین روند حتی برخی اقدامات نمادین را هم انجام داد. مثلا از تیم‌های ورزشی آمریکایی دعوت کرد تا به ایران سفر و با تیم‌های ورزشی ایران، مسابقات دوستانه برگزار کنند. پس از انجام بازی‌ها، از آن حسن تعبیر به عمل آید و از جنبه‌های فرهنگی، آمریکا را ترغیب کرد که به برجام برگردد. در عین حال باید مواظب نقاط تاریک این خوش‌بینی‌ها هم بود و آن، تبعات اجتماعی است به این صورت که این خوش‌بینی‌ها، سبب افزایش انتظارات خواهد شد و بعدها این انتظارات توسط مردم با دستاوردهای دولت مقایسه خواهد شد. این دو حداقل باید با هم برابر باشند در غیر این صورت شکاف بین انتظارات و دستاوردها، نرخ سرخوردگی اجتماعی را مشخص خواهد کرد. هر اندازه این شکاف بیشتر شود، واکنش‌ها آنی‌تر خواهد بود و در صورت سرریز شدن از آستانه تحمل مردم، منجر به انقلاب سرخوردگی‌ها خواهد شد. دولت باید در این خصوص کاملا هوشیار باشد به ویژه اینکه همین دولت حتی در دوران برجام هم نتوانست آن‌گونه که باید انتظارات را برآورده کند.
s.vojdanian@chmail.ir