زنده ماندن اولویت نیست

گروه جامعه- در تقویم رسمی کشورمان، ۲۹ دی‌ماه به عنوان «روز ملی هوای پاک» ثبت شده است. به همین مناسبت، هفته جاری به عنوان «هفته هوای پاک» گرامی داشته می‌شود. شعار هفته هوای پاک در سال جاری «عزم ملی برای هوای پاک با انرژی تجدیدپذیر» نام‌گذاری شده است. آلودگی هوا یکی از معضلات بزرگ محیط‌زیستی است که در بسیاری از کلانشهرهای ایران به یک بحران تبدیل شده است. در این راستا، سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌ویژه در بخش محیط‌زیست انسانی، تلاش دارد تا با شناسایی علل اصلی آلودگی و ارائه راهکارهایی برای کاهش آن، شرایط زیست‌محیطی را بهبود بخشد. در شهرهایی مانند تهران که با رشد سریع جمعیت و گسترش استفاده از خودروهای شخصی مواجه هستند، آلودگی هوا به یک بحران مداوم تبدیل شده است. در چنین شرایطی، اجرای قوانین و سیاست‌های زیست‌محیطی از جمله قانون هوای پاک، نقش حیاتی در کنترل و کاهش آلودگی هوا ایفا می‌کند. این قانون با هدف کاهش آلاینده‌ها، کنترل منابع تولید آلودگی و توسعه حمل‌ونقل عمومی، تصویب شده است. یکی از مهم‌ترین راهکارهای کاهش آلودگی هوا، کاهش استفاده از خودروهای شخصی و گسترش حمل‌ونقل عمومی پاک و پایدار است.
البته قانون هوای پاک در ۳۴ ماده پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی به تایید شورای نگهبان رسید که دستگاه‌های متعددی را ملزم به رعایت اصول و قوانینی مشخص برای دستیابی به اهداف و تامین هوای پاک به‌ویژه در کلانشهرهای کشور می‌کرد اما تاکنون این قانون به درستی اجرا نشده و به همین علت نتایج اثر بخشی هم نداشته است.
همچنان بخش زیادی از تکالیف قانونی اجرا نشده است
شینا انصاری، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره این موضوع اظهار داشت: وقتی در اواخر دهه 70، روز ۲۹ دی‌ماه به عنوان روز ملی هوای پاک به تصویب رسید، امید بر این بود که با اجرای برنامه ملی کاهش آلودگی هوای شهر تهران که در سال ۱۳۷۹ در هفت محور به تصویب رسید، حتی در دی‌ماه هم با توجه به وقوع پدیده وارونگی دما و تشدید آلودگی هوا در این ایام از سال شاهد آلودگی هوا در تهران نباشیم ولی اجرا نشدن برنامه‌ها در سال‌های بعد موجب شد که نه‌تنها در تهران که در هفت کلان‌شهر کشور، آلودگی هوا به یکی از مهم‌ترین مسائل محیط‌زیستی کشور تبدیل شود. وی افزود: پس از گذشت هفت سال از تصویب قانون هوای پاک، همچنان بخش زیادی از تکالیف قانونی اجرا نشده است. از مجموع ۱۶‌محور عملیاتی قانون هوای پاک و از ۲۲۸‌حکم شناسایی شده برای ۲۳‌دستگاه اجرایی، ۲۸‌حکم انجام شده، ۱۳۸‌حکم به صورت ناقص اجرایی شده و ۶۲‌حکم نیز انجام نشده است.
حل مساله آلودگی هوا با وجود قوانین در اولویت قرار ندارد
انصاری بیان داشت: ارزیابی محورهای اصلی قانون هوای پاک نشان می‌دهد حل مساله آلودگی هوا با وجود قوانین و آیین‌نامه‌ها به دلایل مختلف در اولویت قرار نداشته است. به بیان دیگر پیامدهای خطرناک آلودگی هوا به‌صورت کامل درک نشده‌اند. مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ملموس و عینی نبوده‌اند و خسارات اقتصادی آلودگی هوا گرچه بارها گفته شده‌اند ولی گویی شناخت دقیقی از عمق و وسعت مساله وجود نداشته است. تا زمانی که «سیاست‌های هوای پاک» فاقد اهمیت و اولویت درخور باشد، صرف وضع قوانین نمی‌تواند به حل مساله منجر شود.
رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: ما در سازمان حفاظت محیط‌زیست به «آلودگی هوا» به‌مثابه یک مساله فرابخشی نگاه می‌کنیم و متناسب با آن به صورت مستمر برای هماهنگی و اقدام دستگاه‌ها در چارچوب قوانین و اسناد بالادستی تلاش می‌کنیم.
صدور حکم برای ۵ نفر از مدیران
البته علی القاصی، رییس کل دادگستری استان تهران گفت: مراجع تصمیم‌گیر در حوزه آلودگی هوا بسیار متعددند و بعضا دارای علاقه‌مندی‌های سازمانی متناقض با یکدیگر هستند. سیستم واحد تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در حوزه آلودگی هوا در کشور وجود ندارد. تعدد و پراکندگی مجریان قوانین و مقررات و عدم تناسب میزان پیشرفت برنامه‌ها از دیگر مسائل است.
وی درخصوص ترک فعل برای برخی اشخاص دارای مسوولیت در حوزه قانون هوای پاک، گفت: در رابطه با ترک فعل‌های رخ داده در دادسرای عمومی و انقلاب تهران پرونده‌ای تشکیل شد که پس از انجام بررسی‌های تخصصی از سوی سازمان بازرسی و سایر نهادهای نظارتی، علیه پنج نفر از مدیران وقت به لحاظ ترک فعل و با عنوان سوء‌استفاده از مقام و موقعیت شغلی کیفرخواست صادر و در نهایت منجر به محکومیت این اشخاص شد.
چالش‌های اصلی مقابله با آلودگی هوا در کلانشهرها و شهرهای صنعتی
صدیقه ترابی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست درخصوص بزرگ‌ترین چالش‌ها در مقابله با آلودگی هوا گفت: این چالش‌ها در شهرهای مختلف متفاوت است. در کلانشهرهایی همچون تهران و مشهد بزرگ‌ترین چالش‌ها ناشی از منابع متحرک، به‌ویژه وسایل نقلیه و سوخت‌هایی است که این وسایل استفاده می‌کنند اما در شهرهایی مانند اصفهان، اراک و البرز منابع ثابت و فعالیت‌های صنعتی بیشتر در ایجاد آلودگی هوا نقش دارند. این تفاوت‌ها به این معنا نیست که در شهرهایی که منابع متحرک نقش بیشتری دارند، منابع ثابت یا فعالیت‌های صنعتی هیچ سهمی ندارند، یا بالعکس. با این حال ریشه‌ای‌ترین مشکل ما در هر دو دسته منابع متحرک و ثابت، کنترل و مدیریت این منابع است که امیدواریم به آن توجه ویژه‌ای شود تا شرایط بهبود یابد.
هفته هوای پاک، نمادی از اهمیت حفظ محیط‌زیست
زهره عبادتی، معاون محیط‌زیست انسانی اداره‌کل محیط‌زیست استان تهران، نیز درخصوص اهمیت هفته هوای پاک و اهداف آن گفت: هفته هوای پاک در واقع با توجه به اهمیتی که حفظ محیط‌زیست و داشتن هوای سالم برای همه ما دارد، در ایران یک هفته را تحت‌عنوان هفته هوای پاک اختصاص داده‌اند. معمولا در این هفته یک‌سری اقدامات نمادین برای نشان دادن اهمیت حفظ هوای پاک و از بین بردن آلودگی هوا انجام می‌شود. وی افزود: امسال شعار ملی که بابت هفته هوای پاک در نظر گرفته‌اند، «عزم ملی برای هوای پاک با انرژی تجدید‌پذیر» است که شعاری بسیار پرمعنا محسوب می‌شود. در حال حاضر با توجه به مشکلات جدی که در مورد مصرف سوخت‌های تجدید‌ناپذیر مانند سوخت‌های فسیلی داریم، باید حتما تمام تلاش خود را به‌کار ببریم که به سمت استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر حرکت کنیم تا بتوانیم سال‌های طولانی از این انرژی بهره‌مند شویم و بخشی از منابع طبیعی را برای نسل‌های آینده
حفظ کنیم.
کمبود منابع اعتباری؛ چالش جدی اجرای قانون هوای پاک در تهران
معاون محیط‌زیست انسانی اداره‌کل محیط‌زیست استان تهران، با اشاره به چالش‌های اجرای قانون هوای پاک اعلام کرد: کمبود منابع اعتباری یکی از دلایل اصلی عدم تحقق عملکرد و خروجی مطلوب این قانون است.
وی در این خصوص گفت: یکی دیگر از چالش‌های خیلی جدی که باعث شده قانون هوای پاک عملکرد و خروجی لازم را نداشته باشد، مساله منابع اعتباری است. متاسفانه، منابع اعتباری مشخص و قابل‌توجهی برای حل مشکل آلودگی هوا در نظر گرفته نشده است و بسیاری از دستگاه‌ها به دلیل عدم تامین اعتبار برای انجام وظایف‌شان در اجرای این قانون با مشکل مواجه شده‌اند.
این مقام مسوول تصریح کرد: اجرای قانون هوای پاک نیازمند تامین اعتبارات کافی و حمایت عملی از سوی نهادهای ذی‌ربط است و بدون منابع مالی، اقدامات در راستای کاهش آلودگی هوا با موانع جدی مواجه خواهد شد.
هفت سال از تصویب قانون هوای پاک می‌گذرد ولی حل مساله آلودگی هوا با وجود قوانین در اولویت قرار نداشته است و این مشکل نه‌تنها رفع نشده بلکه امسال نسبت به سال قبل افزایش یافته است.
اکنون باید منتظر ماند و دید چه اقدام عاجل و مؤثری برای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها انجام می‌شود و آیا شهروندان از دست ذرات معلق راحت می‌شوند و می‌توانند با خیال آسوده و در هوایی پاک تنفس کنند یا همچنان مانند سال‌های گذشته دستگاه‌ها کم‌کاری کرده و به بهانه‌های مختلف توپ مقابله با آلودگی هوا را به هم پاس می‌دهند؟!