سایه قاچاق بر زعفران ایران

به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان زعفران، تنها محصول کشاورزی جهان است که انحصار و بالاترین حجم تولید آن با کیفیت مطلوب هنوز در اختیار ایران است و با توجه به اینکه ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است که ۹۳ تا ۹۴‌درصد زعفران دنیا در اختیار دارد اما سهم اندکی از گردش مالی زعفران دنیا در اختیار دارد به طوری که از مجموع ۸‌میلیارد دلار گردش مالی زعفران، سهم ایران ۳۰۰‌میلیون دلار است.
چالش‌های ارزی
بسیاری از فعالان بازار زعفران اذعان می‌کنند که صادرکنندگان خشکبار و زنجیره کشاورزی هیچ کدام ارز حاصل از صادرات را در سامانه مبادله طلا و ارز عرضه نکرده‌اند که براین اساس صادرات با کارت‌های اجاره‌ای و از طریق قاچاق انجام می‌شود، در حالی که با رفع چالش‌های صادرات و ایجاد برند ملی می‌توان از قاچاق زعفران جلوگیری کرد. با توجه به آنکه قدمت تولید زعفران در ایران به سه‌هزار سال پیش باز می‌گردد اما طی سال‌های اخیر موانع صادرات ناشی از شرایط تحریم‌ و مشکلات بازگشت ارز به کشور زمینه را برای تجارت چمدانی و قاچاق این محصول به آن سوی مرزها فراهم کرده است چراکه صادرات از طریق مبادی رسمی و غیرقانونی اختلاف معناداری دارد که همین امر موجب شده تا سالانه بخشی از زعفران تولیدی به آن سوی مرزها قاچاق شود که آمار صادرات سال گذشته با سال ۹۹ گویای این موضوع است. محمدرضا اردیخانی، عضو هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران گفت: بنابر آمار صادرات زعفران طی ماه‌های آبان، آذر و دی‌ماه روند صعودی داشت که براین اساس کاهش صادرات در هشت‌ماهه اول سال جبران شد و همواره پیش‌بینی می‌شود که با استمرار روند صعودی تا پایان سال، میزان صادرات به ۲۱۰ تا ۲۲۰ تن برسد.
قیمت اعلامی
اردیخانی قیمت هرکیلو زعفران را ۹۷ تا ۱۱۰‌میلیون تومان اعلام کرد افزود: در حوزه بازار داخل سبد مصرفی مردم کوچک شد، براین‌اساس برخی تولیدکنندگان زعفران به سمت بسته‌بندی کوچک رفتند تا افراد با هر قدرت خریدی بتوانند زعفران خریداری کنند. گفتنی است سال گذشته قیمت کالاهای اساسی و مصرفی ۵۰ تا ۶۰‌درصد رشد داشت، در حالی که رشد قیمت زعفران ۵ تا ۱۰‌درصد بوده است. اردیخانی ادامه داد: برآوردها حاکی از آن است که ماهانه ۱۰‌تن زعفران به آن سوی مرزها قاچاق می‌شود که از این محل ارزی وارد کشور نمی‌شود، در حالی که اگر ۱۲۰‌تن زعفران وارد چرخه قانونی کشور شود، ۱۵۰‌میلیون دلار ارز حاصل از صادرات وارد کشور می‌شود.
عضو هیات‌مدیره توسعه صادرات زعفران با بیان اینکه قاچاق زعفران به چرخه اقتصادی کشور آسیب می‌زند، افزود: قاچاق زعفران به آن سوی مرزها برند زعفران در سطح جهان را خراب می‌کند به طوری که دیگر کشورها زعفران می‌خرند و مجددا آن را صادر می‌کنند که این حرکت نیز به برند ملی آسیب می‌زند‌.
پتانسیل بلااستفاده
اردیخانی با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی از حداکثر پتانسیل خود برای تولید استفاده نمی‌کند، گفت: طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی ۱۲۷‌هزار هکتار سطح زیرکشت داریم که هنوز آمار رسمی تولید منتشر نشده است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که تولید زعفران ۳۰۰ تا ۳۵۰‌تن است، در حالی که با استفاده بهینه از منابع امکان بالای ۵۰۰‌تن تولید وجود دارد. اردیخانی ادامه داد: طی ۱۰ تا ۱۵ سال پیش با سطح زیرکشت کمتر، تولید بیشتری داشتیم به طوری که در مقاطع قبل سطح زیرکشت ۵۰ تا ۶۰‌هزار هکتار بود اما طی سال‌های اخیر تولید زعفران ناشی از شرایط جوی و کشاورزی سنتی کاهش یافته است که با توسعه آبیاری و بازنگری در نوع سم مصرفی و تغییر در کشاورزی می‌توان تولید را توسعه داد. گفتنی است که سه محصول استراتژیک زعفران، پسته و خرما که در سطح جهان مطرح است، باید ویژه نگاه کرد.
این مقام مسوول با بیان اینکه طبق آمار سال‌های قبل میزان سرانه مصرف زعفران هر ایرانی یک گرم در سال است، افزود: بخش اعظم تولید زعفران به بازارهای هدف صادر می‌شود. گفتنی است در سطح جهانی مشکل برندسازی داریم که با ایجاد برند ملی دیگر شاهد قاچاق زعفران به آن سوی مرزها نیستیم. از این رو یک متولی می‌خواهد که روی برند ملی زعفران در سطح جهان کار کند.وی امارات، چین و اسپانیا را سه مقصد اصلی صادرات اعلام کرد و گفت: سال ‌۹۹ که بیشترین حجم صادرات بود، ۳۲۰‌تن صادرات رسمی داشتیم که متاسفانه طی این سال‌ها با قاچاق و کاهش تولید هر سال کمتر بود و برآوردها حاکی از آن است که سال گذشته مجموع صادرات به ۲۱۰ تا ۲۲۰تن برسد که در صورت تحقق ۳۰۰ تا ۳۵۰‌میلیون دلار ارزآوری دربردارد. براساس این گزارش، بسیاری از فعالان و دست‌اندرکاران حوزه زعفران اذعان می‌کنند که بسیاری از این محموله‌های قاچاق زعفران، پس از خروج از مرز، با برندهای دیگر کشورها بسته‌بندی و عرضه می‌شوند.
بلای قاچاق
در ادامه علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران گفت: قاچاقچیان و متقلبان عوامل بازدارنده زعفران هستند، در اواخر سال گذشته جلوی ۲۰۰تن زعفران تقلبی در گمرک در مرحله خروج از کشور گرفته شد که این امر ناامنی برای خریداران در بازارهای هدف ایجاد می‌کند و یکی از خواسته‌هایمان این است که برند زعفران تقلبی معرفی شود تا دیگر صادرکنندگان جور این تقلب را در بازارهای هدف نکشند.
به گفته وی، اگر انتظار جهش و رونق صادرات داریم، بستر اطمینان برای بازار هدف باید ایجاد شود که این امر به سازمان و نهادهای نظارتی باز می‌گردد که برای دفاع و حمایت از صادرات باید شفافیت ایجاد کنند، رونق صادرات زمانی اتفاق می‌افتد که ممانعت ایجاد کنیم از کسانی که قاچاق یا تقلب می‌کنند و باعث کاهش صادرات رسمی زعفران می‌شوند.حسینی با بیان اینکه ایران تامین‌کننده ۹۲ تا ۹۳‌درصد زعفران دنیاست، افزود: با همین سطح زیرکشت در صورت آموزش صحیح و حمایت فنی امکان تامین هزارتن زعفران و تامین ۱۰۰‌درصد نیاز وجود دارد که با گرفتن گلوگاه‌های متقلبان می‌توان صادرات را توسعه داد. برآوردها حاکی از آن است که سالانه ۱۰۰ تا ۱۲۰ تن زعفران فاچاق شود، در حالی که اگر فضا را برای قاچاقچیان و متقلبان ناامن کنیم، دیگر شاهد ضربه تولید نخواهیم بود.
زعفران ایران، علاوه بر ارزش اقتصادی، یک میراث ملی است که اگر سیاست‌های ناکارآمد فعلی ادامه یابد، نه‌تنها بخش عمده‌ای از این بازار را به رقبا واگذار خواهیم کرد، بلکه خطر از بین رفتن هویت ایرانی این محصول جدی خواهد شد‌؛ بنابراین نجات زعفران از ناترازی‌های اقتصادی فعلی تنها با یک عزم ملی و اصلاحات جدی در سیاست‌های صادراتی امکان‌پذیر است.