سهمی که گرفته یا داده شد؟‌

فهرست اسامی فیلم‌های امسال جشنواره فجر که منتشر شد بیشتر از همیشه نام زنان فیلمساز در آن دیده می‌شد. هم در بخش مستند و هم فیلم کوتاه و بلند حضور زنان پررنگ است و تفاوتش با سال‌های پیش این است که از اسامی آشنا و کلیشه‌ای خبری نیست و فیلمسازان جوان و کمتر‌شناخته‌شده جای آنها را گرفته‌اند.
زینب تبریزی، کارگردان مستند «تمام چیزهایی که جایشان خالی است» که امسال در جشنواره سینما‌حقیقت هم خوش درخشید در‌باره حضور زنان در این دوره می‌گوید این موضوعی است که روابط عمومی جشنواره روی آن مانور داده. حضور پررنگ در پنج بخش جشنواره اتفاق مبارکی است. اما جوری درباره آن تبلیغات می‌کنند که انگار این فرصت به زنان بخشیده شده در صورتی که این ظرفیت سینمای ماست که پذیرای فیلمسازان زن باشد و آنها فرصت متعلق به خودشان را گرفته‌اند. شیوه انتخاب فیلم‌ها از میان فیلمسازان زن قبلا به این شکل بود که چون خانم‌ها جمعیت‌شان کمتر است به رزومه‌ها نگاه می‌کردند و به یکسری اسم می‌رسیدند. رزومه ما امسال برای داوران قابل انکار نبود. این چندساله آنقدر ما را نادیده گرفته بودند که صداها بلند شده بود. ولی وقتی حضور خودت را اثبات می‌کنی نمی‌توانند نادیده‌ات بگیرند و بالاخره یک جایی کوتاه می‌آیند! تبریزی می‌گوید من به اتفاق امسال خوش‌بینانه نگاه می‌کنم و امیدوارم این سیاست برای یک دوره مدیریتی خاص نباشد و انتخاب زنان وسیله پز آقایان نشود. این باید یک اصل دائمی باشد. به گونه‌ای برایش تبلیغ می‌کنند و از سهم عادلانه حرف می‌زنند که گویا فرصت ویژه‌ای به ما اختصاص دادند درحالی که این حق خود ماست که از آن استفاده کرده‌ایم. مانور روی این قضیه باید درست‌ باشد و ما ابزار شعار تبلیغاتی نباشیم.
در این دوره جشنواره نرگس آبیار، آزیتا موگویی، یلدا جبلی، الهه نوبخت، زینب تبریزی، زینب تقوایی، سوگل رضوانی و فاطمه احمدی کارگردانان و تهیه‌کنندگانی هستند که در بخش‌های سودای سیمرغ، نگاه نو، مستند و فیلم کوتاه حضور دارند.
شبی که ماه کامل شد
نرگس آبیار فارغ‌التحصیل رشته ادبیات فارسی است. او ابتدا وارد حوزه ادبیات شد و اقدام به نوشتن رمان و داستان کرد که حاصل آن بیش از ۳۰ جلد کتاب در این عرصه است. آبیار اما نگارش صرف سیرابش نکرد و از اواسط دهه ۸۰ شروع به نگارش فیلمنامه و پس از آن ساخت فیلم‌های کوتاه و مستند کرد که نخستین تجربه او «بن‌بست مهربان» برنده بهترین فیلم کوتاه داستانی از جشنواره ستایش شد.
پس از آن فیلم کوتاه «روایت یک داستان باورکردنی» را ساخت و پس از آن مستند «یک روز پس از دهمین روز» را ساخت که جایزه بهترین مستند از جشنواره اسماعیلیه مصر، جایزه بزرگ باتومی گرجستان، جایزه موفقیت سینمایی جشنواره آزا یونان و‌… را از آن خود کرد.
این بانوی فیلمساز در ادامه با ساخت مستندهای «روز پایان» و «مادر شهر» این روند را ادامه داد تا سال ۸۸ که فیلم کوتاه «ناسور» را ساخت و در نهایت یک سال بعد مستند «شیرپوشان» را تولید کرد و طی این سال‌ها تک‌تک آثارش در جشنواره‌های داخلی و خارجی خوش درخشیدند. آبیار از سال ۹۰ وارد حوزه سینما شد و در نخستین تجربه بلند سینمایی خود فیلم «اشیا از آنچه در آیینه می‌بینید به شما نزدیک‌ترند» این تجربه را کامل کرد. او در سال ۹۲ یک سال بعد فیلم «شیار ۱۴۳» را کارگردانی کرد که در سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مردم و هیات داوران را از آن خود کرد. این فیلم همچنین در جشنواره آسیا- پاسیفیک استرالیا، جشنواره فیلم والا کولومسکی روبژ مسکو، جشنواره ارنبرگ روسیه، جشنواره فیلم ریل سیدنی، جشنواره جیپورهند، جشنواره داکا بنگلادش، جشنواره برج طلایی روسیه و‌… نیز موفق به دریافت جوایز بسیاری در حوزه‌های مختلف از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی شده است.
نرگس آبیار پس از این در سال ۹۴ فیلم «نفس» را ساخت که در سی‌و‌چهارمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ زرین جشنواره را از آن خود کرد. همچنین این فیلم نیز در جشنواره‌های بین‌المللی بسیاری حضور یافت و موفق به دریافت جوایز گوناگونی شد و در نهایت به عنوان نماینده ایران در اسکار ۲۰۱۸ معرفی شد.
حالا این کارگردان موفق در سی‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر حضور یافته و قرار است آخرین اثر او یعنی «شبی که ماه کامل شد» به نمایش درآید. این فیلم سینمایی روایت دختر جوانی از مناطق جنوب شهر تهران است که درگیر عشق جوانی شهرستانی می‌شود. این در حالی است که دختر به دلایلی مجبور به مهاجرت از ایران است. در این مسیر برادرش با او همراه می‌شود اما در میانه راه، اتفاقاتی برای آنها رقم می‌خورد. از بازیگران اصلی این فیلم می‌توان به الناز شاکردوست و هوتن شکیبا اشاره کرد.
ایده اصلی
آزیتا موگویی ورودش به سینما در اواخر دهه ۶۰ رقم خورد. او سال‌ها پشت صحنه سینمای ایران در سمت‌های مختلفی حضور یافت و با کارگردانان مختلفی همکاری کرد و در کنار تک‌تک آنها به کسب تجربه پرداخت. این روند تا اوایل دهه ۹۰ ادامه یافت و در نهایت موگویی با ساخت فیلم «تراژدی» بر مسند کارگردانی نشست و در سی‌و‌دومین جشنواره فیلم فجر در بخش نگاه نو در بخش بهترین کارگردانی نامزد دریافت جایزه شد.
موگویی پس از این فیلمی نساخت تا امسال که فیلم «ایده اصلی» را در ایران و خارج از کشور تولید کرد و برای حضور در سی‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر آماده رقابت شد.
در خلاصه داستان «ایده اصلی» آمده است: ایران و اسپانیا برای راه‌اندازی یک پروژه بزرگ در جزیره هندورابی در جنوب ایران به توافق رسیده‌اند، شرکت‌ها و افراد بسیاری به طمع برنده شدن در این مناقصه شرکت کرده‌اند. مهندس سعید پارسا که چند سالی است از همسرش رویا عضدی جدا شده و رییس یکی از شرکت‌های حاضر در مناقصه است. دیگران نیز با اهداف متفاوت سعی در برنده شدن در این مناقصه سرنوشت‌ساز دارند. رسیدن به موفقیت برای آدم‌های این قصه منجر به پیچیدگی‌هایی در روایت آن می‌شود. بهرام رادان، مریلا زارعی،‌ هانیه توسلی، پژمان جمشیدی و هنرمندی مهرداد صدیقیان و شهباز نوشیر بازیگران اصلی این فیلم هستند.
داره صبح میشه
یلدا جبلی فارغ‌التحصیل رشته سینماست. ورودش به سینما با تدوین فیلم «بشارت به یک شهروند هزاره سوم» رقم خورد. پس از آن جبلی در سال ۹۳ تصمیم گرفت فیلم «داره صبح میشه» را کارگردانی کند؛ فیلمی اپیزودیک که جبلی آن را ساخت و حالا پس از حدود چهار سال فیلم سینمایی «جمشیدیه» را روانه سی‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر کرده است. «جمشیدیه» دومین فیلم بلند سینمایی یلدا جبلی در فضایی متفاوت و سبکی جدید نسبت به فیلم «داره صبح میشه» است که نگاهی به یکی از معضلات چالش‌برانگیز جامعه دارد.
سارا بهرامی، حامد کمیلی، پانته‌آ پناهی‌ها، سعید چنگیزیان، ستاره پسیانی، ندا جبرائیلی، شادی کرم‌رودی، محمد ولی‌زادگان، کاوه کاتب، حمیرا نونهالی، لیلی فرهادپور، غلامرضا کیایی‌نژاد، حسین دالمن، کیومرث پور‌احمد، بهرام عظیمی و بهرنگ تنکابنی از جمله بازیگرانی هستند که در این فیلم نقش‌آفرینی دارند.
سمفونی نهم
زینب تقوایی تهیه‌کننده از دهه ۸۰ وارد تلویزیون شد و فعالیت نمایشی خود را از سال ۹۲ با مجموعه «دودکش» آغاز کرد. از آن به بعد نیز در آثار متفاوتی در مقام تهیه‌کننده حضور یافت. او که پیش از این در آثار تلویزیونی اقدام به تهیه و تولید کرده بود حالا در مقام تهیه‌کننده فیلم سینمایی «سمفونی نهم» را به کارگردانی محمدرضا هنرمند برعهده دارد و با این فیلم در جشنواره فیلم فجر حضور خواهد یافت. در خلاصه داستان این فیلم آمده است: شاید عاشق شدن آخرین فرصت هر کسی برای آدم بودن است. شما هم موافقید؟ حمید فرخ‌نژاد، ساره بیات، مهرداد صدیقیان، هدی زین‌العابدین، مارین ون‌هولک و محمدرضا فروتن در این فیلم بازی می‌کنند.
دلبند
الهه نوبخت تهیه‌کننده مستند و از پخش‌کننده‌های بین‌المللی سینمای ایران است و در این سال‌ها مدیریت بخش مهمانان خارجی و مسوولیت بخش داوران بین‌الملل دوره‌های سی‌و‌یکم تا سی و سوم جشنواره فیلم فجر‌ و مدیریت بین‌الملل ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم شهر را در کارنامه خود دارد.
او همچنین در آخرین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ژنو سوییس به عنوان داور حضور داشته است. او امسال در سی‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر در مقام تهیه‌کننده با فیلم مستند «دلبند» ساخته یاسر طالبی حضور دارد.
مستند «دلبند» قصه زندگی دشوار اما به دلخواه یک مادر ۸۲ ساله و تنها به نام فیروزه است که زندگی منحصر به فردی در دل رشته‌کوه‌های البرز دارد.
تمام چیزهایی که جایشان خالی است
زینب تبریزی دیگر زن فیلمساز این دوره از جشنواره فیلم فجر است. او دانش‌آموخته رشته تدوین از دانشکده سینما و تئاتر ایران است. تبریزی فعالیت فیلمسازی خود را از اواسط دهه ۸۰ با ساخت فیلم‌های کوتاه و تجربی آغاز کرد و نخستین فیلم تجربی او با نام «هشت دقیقه بیشتر» با الهام از فیلمی کوتاه ساخته شد که در بیست و هفتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور یافت و موفق به دریافت دیپلم افتخار بهترین فیلم تجربی از چهارمین دوره جشنواره زنان فیلمساز شد. او طی این سال‌ها مستندهای گوناگونی را ساخته است که هر کدام در جشنواره‌های مختلف به نمایش درآمده و جوایزی را از آن این بانوی فیلمساز کرده‌اند. او در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر با مستند «تمام چیزهایی که جایشان خالی است» در بخش مستند حضور خواهد یافت. این فیلم روایتگر زندگی دو زن به نام‌های مهناز و جمیله است که هر دو به سرطان پستان مبتلا بوده‌اند؛ یکی با وجود مبارزه‌ای طولانی از دنیا می‌رود و دیگری بعد از بهبودی کامل، به فعالیت‌های خیریه و آگاهی‌بخشی به بیماران مبتلا مشغول می‌شود. روایت این فیلم از زبان «مهناز» زن درگذشته، بیان می‌شود که در طول فیلم با «جمیله» شخصیت بهبودیافته آشنا می‌شود.
رورانس
سوگل رضوانی دیگر فیلمساز زن جوانی است که در جشنواره امسال حضور دارد. رضوانی فعالیتش را در عرصه هنر با موسیقی آغاز کرد و سپس وارد عرصه بازیگری تئاتر شد. او فارغ‌التحصیل کارشناسی سینما و کارشناسی ارشد هنرهای زیبا از سانفرانسیسکو است. رضوانی تهیه‌کنندگی، کارگردانی و نویسندگی آثار متعددی در حوزه فیلم کوتاه را بر عهده داشته است و جوایز گوناگونی را نیز از جشنواره‌های داخلی و خارجی دریافت کرده است. او امسال با فیلم «رورانس» در سی‌و‌پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران‌ حاضر شد و جایزه بهترین کارگردانی را از آن خود کرد. حالا او با این فیلم در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر حاضر شده است. در خلاصه داستان «رورانس» آمده است: رعنا که درگیر رابطه‌ای عاطفی با بهرام همبازی تئاترش شده، در شب آخر اجرا تصمیم می‌گیرد از مواجهه با واقعیت بگریزد.
دریای تلخ
فاطمه احمدی را نیز باید به‌عنوان یکی از جوان‌ترین فیلمسازان زن این دوره از جشنواره معرفی کرد. او نیز در جشنواره فیلم کوتاه تهران با فیلم «دریای تلخ» درخشید. ماریا، زن جوان رومانیایی است که به‌تازگی از همسرش جدا شده و با دختر پنج ساله‌اش تاتیانیا به لندن مهاجرت کرده است. او به دلیلی مجبور شده دروغ بگوید و کودکش را از صاحبکارش که صاحب‌خانه‌اش نیز هست مخفی کند. حال صاحب‌خانه بنا دارد اتاق دیگری را در همان خانه اجاره بدهد. این خلاصه داستانی از «دریای تلخ» احمدی است که در آن آدا کاندسکو، جف میرزا، بل ماری اوکیانا، رغد شارو راس اگان به ایفای نقش می‌پردازند.