سیاستمداری در رویا

نادر کریمی‌جونی- پنجشنبه گذشته و در جریان دیدار سیدابراهیم رییسی از مسکو، در حالی که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری متقدر روسیه یکی، دو جمله درباره فلسطین و مطرح شدن موضوع فلسطین در مذاکرات فی‌مابین ایران و روسیه بیان کرد، تقریبا بیش از نیمی از سخنان مقدماتی ابراهیم رییسی به اوضاع غزه و کشتار بی‌گناهان و کودکان در آن منطقه اختصاص یافت و رییس‌جمهوری کشورمان گزارشی از اطلاعات انتشار‌یافته در خبرگزاری‌ها و شبکه‌های خبری درباره بحران غزه و جنگ در سرزمین‌های اشغالی ارائه داد.

علاوه بر این در حالی که اظهارات رییس‌جمهوری روسیه، سخنانی عملگرایانه و ناظر بر روابط دو طرف بود، سخنرانی رییس‌جمهوری کشورمان احساسی و شعاری بود. از جمله اینکه رییسی در اظهارات خود گفت: در ملاقات با رییس‌جمهور روسیه، اوضاع جهان را بررسی خواهند کرد. پیش از آن حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران نیز گفته بود که دولت جمهوری اسلامی تلاش می‌کند تا اتحادیه یا بلوکی متشکل از کشورهای تحت تحریم تشکیل دهد تا بتواند مقابله بهتر و موثرتری با تحریم‌های اعمال‌شده علیه کشورهای تحت تحریم داشته باشد.

قبل از همه اینها، مقامات جمهوری اسلامی ایران در رده‌های ارشد تلاش‌های زیادی کردند تا جنگ در غزه را به‌طور کامل متوقف کنند. در رویای مقامات جمهوری اسلامی در ایران، توقف جنگ در سرزمین‌های اشغالی و علیه حماس باید هر چه زودتر اتفاق می‌افتاد، اسرائیل تحت تحریم‌های مختلف انرژی، مواد غذایی و تجاری کشورهای عربی، اسلامی و ضدآمریکایی قرار می‌گرفت، مقامات اسرائیلی به جهت انجام جنایت علیه بشریت محاکمه می‌شدند و جنگ حاضر در سرزمین غزه پایان می‌یافت و با این پایان، حماس پیروز از میدان خارج می‌شد، اما این رویا در عمل و واقعیت چگونه به وقوع پیوست؟ هیچ یک از پیشنهادهایی که سیدابراهیم رییسی در نشست سران سازمان همکاری‌های اسلامی ارائه داد، با اقبال عمومی کشورهای مسلمان مواجه نشد و رسانه‌های مستقل هیچ خبری درباره استقبال حاضران از اظهارات رییس‌جمهوری کشورمان منتشر نکردند. همان‌طور که انتظار می‌رفت هیچ یک از این پیشنهادها چه به صورت صریح و چه به صورت تلویحی یا تلطیف‌شده، در بیانیه پایانی نشست منعکس نشد. این بی‌توجهی عمدی بیانگر آن بود که مقامات کشورهای اسلامی هم- مانند سایر کشورها- دیدگاه‌های جمهوری اسلامی در ایران را مفید و قابل اعتنا نمی‌دادند و حتی حاضر نیستند آنها را در یک بیانیه غیرالزام‌آور درج کنند.

سیدابراهیم رییسی در حالی از بررسی اوضاع جهان و منطقه با ولادیمیر پوتین سخن می‌گوید که در چند ماه گذشته میزان ثمربخشی تلاش‌های دیپلماتیک ایران، حتی برای پایان دادن به منازعه غزه، صفر یا تقریبا صفر بوده است.

دو هدف اصلی جمهوری اسلامی ایران برای اخراج سفرای اسرائیل از کشورهای عربی و اسلامی و نیز تحریم اسرائیل در حوزه‌های گوناگون هیچ یک مورد استقبال واقع نشده و نه فقط هیچ سفیری از اسرائیل، خاک کشورهای اسلامی را ترک نکرده، بلکه هیچ یک از سفارتخانه‌های اسرائیل هم بسته نشده است. موضوع تحریم‌ هم که در ابتدا برای تحریم همه‌جانبه غذا و انرژی تلاش شد مورد توجه و استقبال کشورهای صادرکننده نفت- که عمدتا عربی و اسلامی هستند- واقع نشد. ایران در موضوع حمایت از شهروندان فلسطینی که اعراب هم با او همراه هستند، نه قادر به تاثیرگذاری بوده و نه قدرت بسیج‌کنندگی داشته است. حتی در مورد ایجاد و برقراری آتش‌بس که ایران در این‌باره با سایر کشورها از جمله کشورهای عربی و اسلامی همصداست باز هم مقامات کشورمان از مقامات ارشد تا میانی، قدرت تاثیرگذاری بر روند مذاکرات و برقراری آتش‌بس را نداشته‌اند. در واقع مقامات جمهوری اسلامی که ادعای راهبری و نزدیکی به محور مقاومت و نیروهای حماس و جهاد اسلامی را می‌کنند، نتوانسته‌اند به عنوان یک متحد نزدیک، در مورد بحران غزه نقش‌آفرینی کنند. این در حالی است که رجب طیب اردوغان که به بندبازی سیاسی و رفتار چندگانه در صحنه بین‌الملل مشهور است بیشتر از ایران مورد توجه نقش‌آفرینان و بازیگران عرصه بین‌الملل قرار گرفت. این شرایط به آن معنی است که ایران با همه ادعاهایی که در مورد راهبری جبهه یا محور مقاومت دارد حتی به اندازه ترکیه هم تاثیر عملی و ملموسی بر مسیر امور نداشته است.

پنجشنبه گذشته سیدابراهیم رییسی وقتی در کنار پوتین قرار گرفت به گونه‌ای سخن گفت که گویی قرار است او و رییس‌جمهوری شوروی برای آینده خاورمیانه و جهان تصمیم بگیرند و کشورهای منطقه منتظر نتایج این مذاکرات هستند تا درباره سیاست‌های راهبردی‌شان تجدیدنظر کنند. جالب است که در پایان این مذاکرات حتی بیانیه مشترک هم از سوی طرفین صادر نشد و معلوم نیست خروجی این مذاکرات آیا به نفع فلسطین بوده یا هیچ تاثیری به حال ساکنان غزه نداشته است.

ذکر این نکته نیز مهم است که روسیه به هر حال از تداوم جنگ غزه سود می‌برد و ممکن است سیاست راهبردی کرملین، حفظ شرایط موجود و شاید تشدید منازعه میان اسرائیل و حماس باشد. در این صورت اتفاقا مواضع روسیه و ایران در مورد جنگ غزه در مخالفت با هم قرار دارد.