شاه ۹ ساله ایران کشته شد و زوال امپراتوری شتاب گرفت

۲۷ آوریل سال ۶۳۰ میلادی (هفتم اردیبهشت) اردشیر سوم، شاه ۹ ساله ایران از دودمان ساسانیان به طرزی مرموز درگذشت و شهربراز، اِران سپهبد (اِران به کسر الف اول = ایران) ژنرال نامدار ایران و سرداری که با شکست دادن رومیان، سوریه و فلسطین را به قلمرو ایران بازگردانده بود و صلیبی را که مسیح بر آن میخکوب شده بود به تیسفون فرستاده بود امور سلطنت را راسا به دست گرفت تا از زوال امپراتوری (ایرانشهر) جلوگیری کند. وی قبلا نایب‌السلطنه اردشیر خردسال بود. برخی از مورخان نوشته‌اند که شهربراز اردشیر سوم را کشت تا شاه ایران شود.
اردشیر سوم پسر قباد دوم در هفت سالگی و پس از مرگ ناگهانی و مشکوک پدرش به شاهی رسیده بود و چون کودکی بیش نبود، امور حکومت به دست مقامات وقت و در صدر آنان شهربراز افتاده بود که با هم سازش و هماهنگی نداشتند و در میان این مقامات چند مفسد و بداندیش نیز دیده می‌شد که به قضاوت تاریخ، «در وطن‌دوستی» هم ثابت قدم نبودند و به بقای میهن، اهمیت زیاد نمی‌دادند. جامعه ایران نیز هر روز طبقاتی‌تر می‌شد و تبعیض بیداد می‌کرد. در آن دوره، شهربراز نایب‌السلطنه اردشیر خردسال شناخته می‌شد.
در این شرایط بود که سپهبد «شهربراز» وارد عمل شد تا میهن را که میراث نیاکان بود و نزدیک به ۱۳ قرن از وحدت آن می‌گذشت نجات دهد و شاید با همین اندیشه، اردشیر ۹ ساله را از میان برده بود و چون فرد شایسته دیگری را در خاندان ساسانیان ندید، بدون اینکه عنوان شاه بر خود بگذارد امور سلطنت را به دست گرفت که حکومت او بیش از ۴۴ روز دوام نیافت و کشته شد.
شهربراز پس از شکست ارتش ایران از رومیان در ماه‌های آخر حکومت خسروپرویز، از چشم ایرانیان و به ویژه افسران جوان‌تر ارتش افتاده بود. دلیل دلخوری ایرانیان از شهربراز این بود که فریب امپراتور روم را خورده و درجریان نبرد، واحدهای خود را وارد عملیات نکرده بود. امپراتور روم برای شهربراز یک سند جعلی فرستاده بود که حکایت داشت خسروپرویز می‌خواهد او را هم به همان گونه که ژنرال‌های دیگر و ازجمله «بهرام چوبین» را پراکنده یا نابود ساخت، از میان بردارد. این سند جعلی، شهربراز را دلسرد و نسبت به جان خود بیمناک ساخت و فعالانه در نبرد شرکت نکرد و موجب شکست ارتش ایران و فرار خسروپرویز به تیسفون (مدائن نزدیک بغداد و پایتخت امپراتوری ایران در طول ۸ قرن) شد که به میگساری و خوشگذرانی روی آورده بود تا غم شکست را فراموش کند که سران کشور با جلب موافقت پسرش قباد دوم او را بازداشت کردند و سپس کشتند و قباد را به شاهی برگزیدند.
قباد دوم که در فوریه (بهمن) ۶۲۸ میلادی شاه شده بود با دادن امتیازهای ارضی، موقتا صلح با رومیان را خرید و سپس ۱۸ تن از شاهزادگان ساسانی را کشت تا از دست ملامت آنان از آن عمل خود (دادن امتیاز به رومی‌ها) آسوده شود و در نتیجه حکومت وی نیز چند‌صباحی بیش دوام نیاورد.
پس از مرگ شهربراز (که نهم ژوئن سال۶۳۰ میلادی روی داد) سران کشور هر یک شاهزاده‌ای را نامزد مقام سلطنت کرد که بالاخره پوراندخت دختر خسروپرویز شاه کشور شد. تلاش پوراندخت که بانویی شایسته بود نتوانست از شتاب اضمحلال امپراتوری که رود سند و کوه‌های پامیر مرزهای شرقی، مدیترانه مرز غربی و داغستان و چچن مرز شمال غربی آن را تشکیل می‌دادند بکاهد و بعدا با سه شکست نظامی از اعراب مسلمان از هم پاشید و با قتل یزدگرد سوم (آخرین شاه ساسانی) در شهر مرو (در خراسان بزرگ‌تر و اینک واقع در جمهوری ترکمنستان) در سال ۶۵۱ از میان رفت.