شکاف در نزدیکی تخت‌جمشید

مهر- یک مقام مسوول ضمن اشاره به بررسی ایجاد گسیختگی و فروچاله‌های متعدد در شرق مهارلو، گفت: فرونشست به عنوان یکی از مخاطرات مهم و با اولویت بالا در استان فارس باید تلقی شود.
طهمورث یوسفی مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) درباره ورود آب دریاچه مهارلو به داخل فروچاله‌ای در شرق دریاچه اظهار کرد: با توجه به این مهم که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور، بررسی و پایش مخاطرات زمین‌شناختی و پدیده‌شناسی این مخاطرات را در دستور کار دارد و طی ۱۵سال اخیر مرکز شیراز، مطالعات و پایش فرونشست زمین در استان فارس را انجام داده است.
براساس اعلام سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور، وی خاطرنشان کرد: در این راستا، در مخاطره ایجاد درز و شکاف در برخی مناطق و دشت‌های استان فارس مانند شکاف در روستای کوه سفید داراب، شکاف در نزدیکی میراث جهانی تخت‌جمشید و نقش رستم، شکاف در شمال دشت مرودشت و روستای شول، شکاف در روستای دیندارلوی فسا، فروچاله در سورمق و فروچاله دشت ارژن، ایچ و مهارلو، به تفکیک بررسی کارشناسی، توسط مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی شیراز انجام و گزارشات مکتوب بررسی علل رخداد و راهکارهای مقابله و کاهش خطر ارائه شده است.
یوسفی به بیان سابقه فروچاله‌های به‌وجود آمده در استان فارس پرداخت و تاکید کرد: حدود ۱۰سال پیش در آبان ۱۳۹۳ در ۳۰کیلومتری شرق – جنوب‌شرق شیراز در ۵/۵کیلومتری جنوب روستای بهاران (گشنه‌گان) و ۲/۵کیلومتری غرب روستای قندیلک مجموعه‌ای از ریزفروچاله‌هایی با اعماق کم که بیشترین عمق، حدود ۲متر بوده، شکل گرفته بود که در این راستا گزارش «بررسی ایجاد گسیختگی و فروچاله‌های متعدد در شرق مهارلو» توسط کارشناسان مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی شیراز تهیه و منتشر شد.
مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) علت اصلی درز و شکاف‌های یادشده را افت سطح آب زیرزمینی در اثر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و خشکسالی‌های طولانی‌مدت و افت سطح ایستابی آب عنوان کرد و گفت: همچنین عوامل موثر زمین‌شناسی همچون وجود گسل بنیادی بیدزرد و گسله‌های فرعی ناشی از آن سبب تشدید و گسترش غارهای زیرسطحی (کارست) در رسوبات نمکی دریاچه و کربناتی در سازندهای زمین‌شناسی آسماری – جهرم در این منطقه شده است.
وی تصریح کرد: اکنون پس از ۱۰سال با توجه به گسترش دهانه فروچاله و آشکار شدن بخش‌های پنهان قبلی و هجوم آب دریاچه و آب دزدی توسط این فروچاله‌ها و مشاهده چنین مخاطراتی توسط اهالی و مردم و پربازدید شدن کلیپ مربوطه در فضای مجازی، مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) مجددا به بررسی این پدیده مخاطراتی پرداخته و گزارش مربوطه را به‌روزرسانی کرد.
یوسفی با بیان اینکه فروچاله‌های مهارلو در ۳۰کیلومتری شرق‌-‌ جنوب‌شرق شیراز و ۵/۵کیلومتری جنوب روستای گشنه‌گان رخ داده، یادآور شد: محل فرونشست روی رسوبات آبرفتی دریاچه‌ای و در نزدیکی رخنمون‌های سنگی کوه احمدی قرار دارد و رخنمون سنگی نزدیک فروچاله‌ها، واحد کربناتی آسماری – جهرم است و منشاء رسوبات آبرفتی منطقه از رخنمون‌های پیرامون دشت و رسوبات دریاچه‌ای است. به گفته وی، بخش عمده این رسوبات، رسوبات ریزدانه در حد رس، سیلت و ماسه‌های نمکی با ضخامت زیاد است و به سمت غرب ضخامت رسوب بیشتر شده و به سمت شرق به رخنمون‌های سنگی متصل شده است.
مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) با تاکید بر اینکه محدوده فروچاله در نقشه زمین‌شناسی در شرق دریاچه مهارلو و نزدیک به رخنمون‌های سازند آسماری – جهرم است، تصریح کرد: با توجه به ناهمواری ملایم و پستی‌وبلندی‌های ناهمگون بستر دریاچه مهارلو، این دریاچه به شکل حوضچه‌های بزرگ و کوچک و متعدد تشکیل شده و زمان‌های پربارش با بالا رفتن سطح آب، این حوضچه‌های پست همدیگر را تغذیه و سبب یکپارچگی آب دریاچه می‌شود.
وی ادامه داد: محدوده مورد بررسی یکی از این حوضچه‌هاست که در محدوده غرب روستای قندیلک قرار دارد که توسط ارتفاعات شرقی و شمال شرق و همچنین سریز آب‌های دریاچه در مواقع پرآبی دریاچه شکل می‌گیرد و در چنین شرایطی آب ذخیره‌شده تا تهی شدن آب آن در این قسمت، توسط ترک‌ها و مجموعه فروچاله‌های موجود زهکش و آب دزدی انجام می‌شود.
یوسفی با بیان اینکه پدیده فرونشست به کندی صورت می‌گیرد، تصریح کرد: در مورد فروچاله‌ها با توجه به تجارب به‌دست آمده از رخدادهای قبلی چنین به نظر می‌رسد که در ابتدای تشکیل حفره با توجه به اینکه در زمان طولانی ریزش‌های زیرسطحی سقف غارها و گالری‌های زیرزمینی انجام‌شده، حفره اولیه در زمان بسیار کوتاه‌تری شکل می‌گیرد به همین دلیل رخداد فروچاله از دیگر پدیده‌ها و اشکال فرونشستی مخاطره‌آمیزتر است.
مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) افزود: حال پس از گذر زمان ۱۰‌ساله طبیعتا گسترش فروچاله به‌ویژه در بخش دهانه‌ای آن بیشتر شده و در مواقعی که آب دریاچه به آن سرازیر می‌شود، وسعت بیشتری را نشان می‌دهد و در فصل‌های خشک سال، دهانه این فروچاله‌ها به دلیل تبلور بلورهای نمکی دهانه آنها کمتر می‌شود که بر همین اساس باید از ورود آب به‌ویژه با حجم زیاد در این فرچاله‌ها جلوگیری شود.
وی ادامه داد: با توجه به بررسی‌های میدانی وجود غارهای ناشی از انحلال نمک سبب ایجاد این فروچاله‌ها شده و همچنین ایجاد شکست‌های زیرزمینی در رسوبات درشت‌دانه در زیر رسوبات دریاچه‌ای (در مرز تبدیل رسوبات دریاچه‌ای به رسوبات آبرفتی مخروط افکنه‌ای) و وجود کانال‌ها و غارهای زیرزمینی در رسوبات سخت مخروط افکنه‌ای و سنگ آهک‌های سازند کربناتی آسماری – جهرم از دیگر دلایل بروز این پدیده است.