صرفه‌جویی مقدم بر افزایش قیمت

گروه انرژی- دبیر کل فدراسیون صنعت نفت می‌گوید: اگر با احتساب ظرفیت روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر مصرف بنزین روزی ۵۰ میلیون لیتر از طریق بهینه‌سازی خودروها صرفه‌جویی شود، با احتساب لیتری ۸۰ سنت قیمت بنزین می‌توانیم سالانه یک‌سوم تا یک‌دوم از درآمد حاصل از فروش نفت از صادرات بنزین درآمد کسب کنیم.
پرونده بنزین همچنان باز است و در حالی که هنوز دولت تصمیم قطعی خود را برای ساماندهی به وضعیت مصرف و توزیع بنزین یارانه‌ای در سال آینده اعلام نکرده، کارشناسان پیشنهادهای خود را مطرح می‌کنند تا شاید بخشی از این پیشنهادها در دایره تصمیم‌گیری دولتی‌ها قرار بگیرد. آنطور که عرفان افاضلی دبیر کل فدراسیون صنعت نفت و کارشناسان همفکر با او می‌گویند، می‌توان از طریق صرفه‌جویی بدون آنکه در ترکیب بنزین یارانه‌ای و قیمت آن تغییری ایجاد کرد، مصرف را کنترل کرد.
تردیدی نیست که دولت برای جلوگیری از تورم انتظاری از افزایش قیمت بنزین واهمه دارد، زیرا تجربه سال‌های گذشته نشان داده به دلیل آنکه بنزین به یک کالای سیاسی تبدیل شده، تغییر در قیمت آن می‌تواند به تبعات اجتماعی از جمله از دست رفتن پایگاه اجتماعی گروه‌های سیاسی تبدیل شود، اتفاقی که برای حسن روحانی و دولت او افتاد.برخی کارشناسان از جمله عرفان افاضلی بر این باورند که اگر ما ظرفیت مصرف بنزین را در روز ۱۱۰ میلیون لیتر در نظر بگیریم با بهینه‌سازی خودروها می‌توانیم روزی ۵۰ میلیون لیتر صرفه‌جویی کنیم که با احتساب لیتری ۸۰ سنت می‌توانیم سالانه یک‌سوم تا یک‌دوم از درآمد حاصل از فروش نفت از صادرات بنزین درآمد کسب کنیم، بنابراین بخشی متوجه نوع نگاه مصرف‌کننده و بخشی به فرآیندهای تولید بنزین برمی‌گردد، بسیاری از پالایشگاه‌های کشور بهینه‌سازی و به‌روزآوری نشده‌اند و به میزانی که انتظار می‌رود تولید بنزین ندارند و لازم است سرمایه‌گذاری بیشتری در بخش تولید و بهسازی پالایشگاه‌ها انجام شود.
افاضلی می‌گوید: مطالعات در حوزه بنزین نشان می‌دهد در حال حاضر ظرفیت فرآورده‌های پالایشی در دنیا ۹۳ میلیون بشکه در روز است که ۳۴ درصد این عدد گازوئیل و ۲۸ درصد بنزین است، یعنی مصرف روزانه بنزین در کل دنیا ۲۶ میلیون بشکه (۴ میلیارد لیتر) است که در این بین آمریکا در صدر این جدول قرار دارد، یعنی بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده بنزین است.
سرانه مصرف بنزین در ایران به ازای هر نفر ۳/۱ لیتر در روز است. این رقمی است که دبیر کنفدراسیون صنعت نفت از آن یاد می‌کند. افاضلی می‌گوید: این میزان مصرف بسیار بالاست و بخشی از دلیل اینکه به ازای مصرف مشخص بنزین، درآمد دلاری و سهم ما از جی‌دی‌پی کم است، به بدمصرفی برمی‌گردد و بخشی از این بدمصرفی نیز متوجه این است که ما در کشور نفتخیز زندگی می‌کنیم و انتظارات مردم این است که چون منابع نفت و گاز زیادی داریم، می‌توانیم بنزین زیادی مصرف کنیم. به همین دلیل هم سرانه مصرف بنزین در کشور بالاست و عمده سفرهای درون‌شهری و برون‌شهری ما با وسیله نقلیه شخصی انجام می‌شود، این در حالی است که مصرف سرانه اروپا ۶/۰ لیتر در روز به ازای هر نفر است، یعنی ما تقریبا دو برابر اروپا سرانه مصرف داریم.
به گفته وی، بخش بزرگ‌تری که نگران‌کننده است عدم سرمایه‌گذاری و توجه به بخش حمل‌ونقل عمومی است. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در شهر تهران از دهه ۹۰ تاکنون تعداد اتوبوس‌ها و وسایل حمل‌ونقل عمومی بزرگ نصف شده و عمر ناوگان کشور به عدد ۳۰ تا ۳۵ سال رسیده است، بنابراین اگر مصرف‌کننده تصمیم بگیرد فرهنگ مصرف را تغییر بدهد و به جای تردد روزانه با وسیله نقلیه شخصی با اتوبوس یا مترو تردد کند به دلیل کمبودی که وجود دارد، پاسخگوی نیاز نیست. این امکان وجود ندارد و مجددا به سمت استفاده از وسایل نقلیه شخصی و بنزین می‌رود.
افاضلی هم مثل دولتی‌ها که عقیده دارند، راه‌حل افزایش مصرف بنزین افزایش قیمت نیست‌، بر این باور است که افزایش قیمت این کالا یک مسکن است و افزایش قیمت بنزین همه فرآیند ناکارآمد را متوجه مردم و مصرف‌کننده نهایی می‌کند، یعنی عدم تولید کافی، عدم بهسازی پالایشگاه‌ها، عدم توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی و عدم تولید خودروهای به‌روز که مصرف‌شان نصف مصرف فعلی با پیمایش ۱۰۰ کیلومتر است، متوجه مصرف‌کننده نهایی می‌شود.
به گفته وی، طبق آمار موجود از ابتدای انقلاب تاکنون ۱۶ بار قیمت بنزین اصلاح شده، ولی تا به حال روی مصرف تاثیر جدی نداشته است، هرچند در مقاطعی موثر بوده، اما باز هم به میزان قبلی برگشته است.
دبیر کل فدراسیون صنعت نفت پیشنهاد می‌دهد راه‌حل قطعی در دو موضوع است؛ یکی تولید خودروهای با مصرف بنزین کمتر و نزدیک استاندارد جهانی است که در درازمدت به اقتصاد کشور، صادرات و بهینه‌سازی و کاهش سرانه مصرف کمک می‌کند و دوم توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و مترو و سرمایه‌گذاری در این بخش است، اگر بنا داریم کار اساسی انجام دهیم ناچار هستیم از این دو مسیر حرکت کنیم و افزایش قیمت بنزین راهکار نیست.