ضیافت عربی برای پوتین

محمدرضا ستاری

ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه روز چهارشنبه هفته گذشته در سفری یک‌روزه همزمان به امارات و عربستان سعودی سفر کرد. پوتین در سفر به امارات که با استقبال کم‌نظیری از سوی محمد بن زاید همراه شد، این کشور را بزرگ‌ترین شریک عربی مسکو در جهان توصیف کرد و گفت که تنها در سال گذشته میلادی حجم مراودات تجاری دو کشور علی‌رغم تحریم‌های سخت روسیه ۶۷ درصد افزایش یافته است. بن‌زاید هم در این دیدار با تاکید بر اینکه مسکو و ابوظبی طرح‌های مشترک نفت و گاز را پیگیری می‌کنند، از افزایش ۱۰۹ درصد تجارت غیرنفتی میان دو کشور خبر داد.

علاوه بر این رییس‌جمهوری روسیه در ریاض و طی دیدارش با محمد بن سلمان علاوه بر همکاری‌های مشترک در زمینه نفت و گاز و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی، در مورد مسائل دفاعی و امنیتی نیز گفت‌و‌گو کرده و حتی در بخشی از بیانیه مشترک دو کشور بر اهمیت تعهد ایران درباره ماهیت مسالمت‌آمیز برنامه هسته‌ای تاکید شده است.

در همین  رابطه است که این سفر در پیوند با چند مولفه دیگر، اهمیت آن را از منظر مناسبات بین‌المللی دوچندان می‌کند. نخست اینکه امارات و عربستان به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای آمریکا در منطقه خاورمیانه، بدون  توجه به تحریم‌های بین‌المللی غرب علیه روسیه و حکم دستگیری پوتین  توسط دیوان بین‌المللی کیفری از او استقبال گرمی کردند و اتحاد اقتصادی و امنیتی خود با روسیه تحریم‌شده را علنی کردند. این مساله از آنجا حائز اهمیت است که پوتین چند ماه قبل برای حضور در نشست سران بریکس ناچار شده بود به صورت مجازی در این نشست حضور پیدا کند. از سوی دیگر به واسطه فضای ایجادشده در سایه جنگ اوکراین، به غیر‌چند کشور، سایر رهبران جهان هر چند به صورت کامل از تحریم‌های روسیه تبعیت نکردند، اما به صورت رسمی و دوجانبه دیدارهایشان را با مقامات روسیه  محدود کرده بودند.

پوتین در حالی به دو کشور عربی خلیج‌فارس رفته که اکنون جنگ غزه در مرحله حساس و سرنوشت‌سازی قرار دارد و واگرایی میان مسکو با آمریکا و اسرائیل در مورد این جنگ از همان روزهای نخست پس از هفتم اکتبر مشهود و نمایان بوده است. در همین راستا شاهد بودیم که پوتین با محمد بن سلمان در ریاض در مورد بحران غزه گفت‌و‌گو کرده و در بخشی از بیانیه مشترک دو کشور به صراحت  از فاجعه انسانی در غزه  ابراز نگرانی و بر اهمیت پایان ‌دادن به اقدامات نظامی تاکید کردند.

این مسائل در پیوند با تحولات میدانی جنگ اوکراین نشان‌دهنده تغییراتی استراتژیک  و مهم است. چند روز قبل برخی از رسانه‌ها اعلام کردند که آمریکا و غرب در حال فشار آوردن بر اوکراین به منظور آغاز مذاکرات صلح با روسیه هستند. از سوی دیگر در حالی که یکی از مقامات اوکراینی تاکید کرده تا ماه ژانویه دیگر پولی برای اوکراینی‌ها باقی نمی‌ماند، وزیر دفاع آلمان هفته پیش در اظهاراتی بی‌سابقه گفت که کی‌یف متحد ما نیست. در چنین شرایطی و همزمان با اینکه در داخل اتحادیه اروپا اختلافاتی بر سر کمک‌های مالی و نظامی به اوکراین وجود دارد، شاهد هستیم که در ماه‌های اخیر میان جمهوریخواهان و دولت بایدن نیز به منظور ارائه کمک‌ها به اوکراین شکافی عمیق پدید آمده است، به طوری که بودجه اضطراری کاخ سفید به منظور جلوگیری از تعطیلی دولت بدون ذکر نامی از اوکراین به تصویب رسیده است.

تمامی مواردی که ذکر شد وقتی با تحولات در غرب آفریقا و همچنین اختلافات میان ونزوئلا با گویان در آمریکای‌لاتین در یک پازل قرار بگیرد، نشان می‌دهد که ولادیمیر پوتین در حال خروج از انزوای دوساله قرار دارد و کشورهای عربی نظیر عربستان و امارات به عنوان متحدان کلیدی آمریکا در منطقه با توجه به شرایط کنونی یک سیاست متوازن به منظور بهره‌برداری حداکثری از تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای را در پیش گرفته‌اند.