عبور بوشهر از بن‌بست «کوچه»

نادر نینوایی- از سال۱۳۹۶ با تولد فستیوال موسیقیایی کوچه، رفته‌رفته توجه‌ها به بوشهر، این شهر محروم و جنوبی کشور جلب شد. موسیقی محلی و فولکلور بهانه‌ای شد تا گردشگران از نقاط مختلف کشور راهی بندر بوشهر شوند. اگرچه در دوران کرونا فستیوال کوچه هم مثل سایر رویدادهای ملی و بین‌المللی با وقفه‌ای چند ساله مواجه شد اما میل و علاقه مردم به دیدن و شنیدن اجرای موسیقی‌های محلی و جاذبه‌های تماشایی بوشهر باردیگر خونی تازه در رگ‌های «کوچه» دواند.
در سال‌های گذشته غالبا از ۱۹تا ۲۵اسفند‌ماه، بوشهر به بهانه فستیوال «کوچه» میزبان گروه‌های موسیقی از لرستان گرفته تا آذربایجان، گیلان و خراسان بود. آوای دوست‌داشتنی موسیقی محلی، کوچه‌های شهر را فرا می‌گرفت و صد البته که این خود بهانه‌ای بود برای حضور گسترده مردم و گردشگران داخلی و خارجی در بندر تاریخی ایران.
این زمینه‌ساز توسعه گردشگری و ترویج نشاط میان مردم اما برای برخی چندان خوشایند نبوده است. سال گذشته به ناگاه جلوی برگزاری اختتامیه فستیوال را گرفتند و امسال چند روز مانده به برگزاری، خبر لغو «کوچه» روی خروجی رسانه‌ها و فضای مجازی قرار گرفت. واکنش‌های گسترده در شبکه‌های اجتماعی و مخالفت‌های مردمی با لغو این فستیوال موسیقیایی اما عاقبت دیوارها را فرو ریخت و مانع به بن بست خوردن «کوچه» شد.
مخالفت‌ها با برگزاری «کوچه»
اولین مخالفت‌ها با برگزاری فستیوال کوچه با انتشار مطالبی در فضای مجازی آغاز شد. کمی بعد و در آستانه برگزاری چهارمین دوره فستیوال، برخی این رویداد را مبتذل دانسته و عده‌ای اقدام به جمع‌آوری امضا و تهیه طوماری برای برگزار نشدن آن کردند. کلید واژه‌هایی نظیر ترویج اختلاط، رقص، کشف حجاب و شکستن خطوط قرمز از جمله پر تکرارترین صحبت‌های مخالفان درخصوص فستیوال کوچه بوده است.
در سوی مقابل اما طرفداران این رویداد ضمن اشاره به اهمیت ترویج موسیقی‌های محلی و حفاظت از میراث ناملموس فرهنگی ایران زمین، خواستار برگزاری آن شدند. موافقان «کوچه» البته به تاثیر مثبت این رویداد بر توسعه و رشد گردشگری در استان محروم جنوبی کشور اشاره دارند. استقبال پر شور مردم در سال‌های گذشته از فستیوال کوچه و پر شدن ظرفیت اقامتگاه‌های رسمی و غیر‌رسمی این شهر در ایام فستیوال و نیز تکمیل ظرفیت ناوگان حمل و نقل عمومی به مقصد بوشهر در ایام این فستیوال گواهی است بر اثرگذاری این رویداد بر توسعه گردشگری و امیدی برای بهبود و ارتقای اقتصاد محلی بوشهر؛ امیدی که نباید نادیده گرفته شود.
شکل‌گیری موج مردمی برای برگزاری «کوچه»
چند روز قبل و در حالی که بسیاری از علاقه‌مندان بلیت‌ها به مقصد بوشهر را خریداری کرده و برای حضور در فستیوال لحظه‌شماری می‌کردند، به ناگاه برگزارکنندگان متنی را منتشر کردند و خبر از لغو برگزاری «کوچه» دادند؛ آنچه همه را در بهت و حیرت و افسوس فرو برد.
برگزارکنندگان فستیوال نوشتند: «ما باختیم. بی‌هیچ خشم و طعنه‌ای تبریک می‌گیم به سمت برنده. تو نمی‌دانی در درازنای زمان چه را از خودت و مردم دریغ کردی اما تبریک! تو نمی‌دانی زانو به زانو نشوندن آدم از اون سر ارومیه تا این ور کاشمر تا آخرین خشکی قشم الی منتهای اهواز و اراک و اصفهون یعنی چه! همه کاهیدن‌ها و زدودن‌ها رو پذیرفتیم! پذیرفتیم اما نشد هی دیر شد، ولی نشد. ما حالا تا آنجا که تن یک آدم جا بدهد، شرمساریم.»
با انتشار این متن و بازتاب آن در رسانه‌ها و فضای مجازی اما واکنش‌های مردمی گسترده‌ای به لغو فستیوال شکل گرفت. بسیاری از کاربران این اقدام را مورد نقد قرار دادند. گروهی از بی‌نتیجه ماندن گرفتن مرخصی و هزینه‌های بالایی که برای حضور در فستیوال کرده بودند، گلایه داشتند و برخی معتقد بودند که حتی در صورت برگزار نشدن فستیوال هم در بوشهر حاضر خواهند شد و در کوچه‌های این شهر به موسیقی سنتی مردمان ایران زمین گوش خواهند سپرد.
این سیل واکنش‌ها و اعتراضات مردمی به لغو «کوچه» عاقبت نتیجه‌بخش شد و حتی سخنگوی دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را وادار به واکنش کرد.
واکنش دولت به لغو فستیوال
در پی انتشار خبر لغو فستیوال کوچه و شکل‌گیری موج نقدها در فضای مجازی، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «احترام به شادی‌های جمعی، بخشی از نگاه دولت به زیست فرهنگی جامعه است. از استاندار محترم بوشهر برای پیگیری موضوع ‎فستیوال کوچه قدردانی می‌کنیم. با احترام به همه دیدگاه‌ها، دستگاه‌های دولتی در چارچوب قانون و با آگاهی از مسوولیت خود در حفظ ارزش‌ها و نیز توجه به نشاط اجتماعی، تمام تلاش خود را برای حل مساله به‌کار گرفته‌اند. امید دارم موضوع به‌زودی به نتیجه‌ مطلوب مردم برسد.»
کمی بعد نیکنام حسینی‌پور، رییس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز گفت: «جلساتی برای هماهنگی نهادهای مختلف در سطح ملی و استان بوشهر برای برگزاری هرچه بهتر فستیوال کوچه برگزار شد. خوشبختانه مسیر خوبی در پیش گرفته شده است و با همراهی اهالی موسیقی، مدیران استان بوشهر و همه مردم، فستیوال کوچه برگزار می‌شود.»
در نهایت محمدحسین زندویان، سرپرست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر اعلام کرد که مجوز برگزاری این فستیوال صادر شده است و می‌تواند طبق قانون در تالار لیان برگزار شود. او گفت: «در حقیقت این فستیوال قبل‌تر اصلا مجوزی دریافت نکرده بود که بخواهد لغو شود و اکنون پس از گذراندن مراحل قانونی توانسته است مجوز برگزاری را دریافت کند به هر حال باید یک مجوز صادر شود که بعدا لغو شود البته که مجوز پس از صدور لغو نمی‌شود.»
«کوچه» چیزی بیش از یک جشن
در نهایت باید توجه داشت که فستیوال کوچه صرفا یک جشن نیست، فرصتی است برای احیای میراث ناملموس فرهنگی و موسیقی محلی ایران و بهانه‌ای برای توسعه گردشگری و درآمدزایی مردم محلی.
در دنیای امروز که دولت‌ها با هزینه‌های هنگفت اقدام به برگزاری جشنواره و فستیوال برای معرفی فرهنگ و توسعه گردشگری خود می‌کنند، انتظار می‌رود که در ایران نیز لااقل از رویدادهای مستقلی نظیر فستیوال کوچه که به همت مردم برگزار می‌شود به شکل جدی‌تر حمایت شود.
افزون بر این نباید فراموش کرد که برگزاری فستیوال موسیقی و رویدادهای مشابه که می‌تواند در زمینه ارتقای نشاط عمومی جامعه موثر باشد، در شرایط کنونی کشور که جامعه تحت فشار مضاعف اقتصادی و مشکلات ادامه‌دار زندگی شهری قرار دارد، بیش از هر زمان دیگر مورد نیاز است و نباید از آن غافل شد.