عدم تخصیص ارز؛ بلای جان صنعت روغن

این روزها قفسه خالی برخی فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها، گویای آن است که این بار کمبود یک محصول در بازار شامل حال روغن نباتی شده است؛ کمبودی که اگر ادامه پیدا کند، دامنه آن تا ماه رمضان و عید نوروز که اتفاقا از تقارن زمانی برخوردارند، کشیده خواهد شد و البته به صورت توامان هم صنف و صنعت و هم مصرف خانوار را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
صنف و صنعت به خصوص صنایعی مانند تولید سس، کیک و بیسکویت، شیرینی و شکلات، کنسرو و… وابسته به روغن هستند و کمبود این ماده اولیه بر تولیدات آنها تاثیر می‌گذارد، بنابراین در چنین شرایطی، تاثیر کمبود فعلی روغن بر سایر مایحتاج مردم هم دور از انتظار نخواهد بود؛ به خصوص این تاثیر در آستانه عید نوروز که قاعدتا شیرینی و شکلات بیشتر مورد مصرف قرار می‌گیرد، بیشتر خود را نشان خواهد داد. علاوه بر این، کمبود روغن به عنوان ماده اولیه صنف و صنعت، می‌تواند موجب تعدیل نیرو در کارخانه‌ها و اخراج کارگران شود که تبعات اجتماعی و اقتصادی خاص خود را به دنبال خواهد داشت.
در همین حال اهمیت روغن نباتی در سبد مصرف خانوارهای ایرانی هم کاملا واضح است و کمبود یا گرانی این ماده غذایی، تاثیر مستقیمی بر زندگی ایرانی‌ها دارد. این در حالی است که به طور سنتی میزان تقاضا و مصرف روغن در عید نوروز و ماه رمضان افزایش می‌یابد و حالا در شرایطی که کمی بیشتر از یک ماه به آغاز ماه رمضان مانده، نگرانی‌ها از گستردگی کمبود و البته گرانی روغن شدت گرفته است.
ظاهرا عدم تخصیص ارز به تهدیدی برای بازار روغن تبدیل شده اما در کنار این موضوع، خروج شرکت عربستانی «صافولا» از ایران هم در این کمبود بی‌تاثیر به نظر نمی‌رسد. اواسط دی ماه بود که خبر آمد، شرکت «صافولا» که بخش بزرگی از بازار روغن کشورمان را در دست داشت، از ایران خارج شده است. هرچند که دلیل خروج «صافولا» به طور رسمی اعلام نشد اما به نظر فعالان بخش خصوصی تنها دلیل قابل حدس این بود که پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و تصمیم عربستان برای کاهش سطح روابط خود با ایران، چنین نتیجه‌ای را رقم زد. نکته دیگر این است که با توجه به سهم بازاری که شرکت‌ «صافولا» داشت، از وضعیت بسیار خوبی برخوردار بود و جزو رهبران بازار به شمار می‌آمد، بنابراین این احتمال که شرکت صعودی به دلیل پایین بودن سودآوری از ایران خارج شده باشد، نمی‌تواند چندان درست باشد.
مطالبات ارزی برخی کارخانه‌ها به 9 ماه رسید
مهم‌تر از خروج این شرکت عربستانی از ایران، عدم تخصیص ارز از سوی دولت به واردات روغن خام است. به گفته علی فاضلی، رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی صنایع روغن نباتی در شرایطی که کارخانه‌ها توان واردات روغن خام جدید را ندارند، عدم تخصیص ارز از سوی دولت، موجب عدم تنظیم بازار روغن نباتی خواهد شد.
آنطور که فاضلی می‌گوید، برخی کارخانه‌های روغن نباتی که ارز واردات روغن خام ۹ماه پیش را دریافت نکرده‌اند، دیگر توان واردات روغن جدید برای تنظیم بازار را ندارند. این در حالی است که مطالبات ارزی کارخانه‌های روغن نباتی از دولت، به گونه‌ای شده که برخی از آنها هنوز حتی مطالبات ارزی بهار و تابستان گذشته خود را نگرفته‌اند و ادامه این روند با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی و کمبود نقدینگی در صنعت عملا میسر نیست.
به گفته رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی صنایع روغن نباتی، تاخیر طولانی‌مدت در پرداخت مطالبات ارزی کارخانجات، علاوه بر اینکه موجب تحمیل هزینه مالی هنگفت به تولید می‌شود، کاهش توان مالی و اعتبار ارزی آنان در واردات مجدد روغن خام را به دنبال دارد که این امر به معنی کاهش واردات و تولید در آینده خواهد بود.
فاضلی از عدم پرداخت ارزهای خریداری شده به عنوان مشکل جدید صنعت روغن نباتی یاد می‌کند و معتقد است علاوه بر طولانی شدن دوره پرداخت ارز، برخی کارخانه‌ها پس از ماه‌ها انتظار، موفق به تخصیص ارز شده‌اند و ریال خرید ارز خود را نیز پرداخت کرده‌اند اما متاسفانه ارز خریداری شده آنها پرداخت نشده است.
مکاتبه معاون وزیر صمت برای رفع کمبود روغن نباتی کارخانه‌ها
در همین حال خبری دیگر حاکی از آن است که معاون صنایع عمومی وزیر صمت در نامه‌ای به معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، خواستار اقدام این وزارتخانه برای جلوگیری از کمبود روغن نباتی به عنوان ماده اولیه شرکت‌های پایین‌دست و پیشگیری از ایجاد چالش در ماه‌های پایانی سال شد.
ابراهیم شیخ، معاون صنایع عمومی وزیر صمت در نامه‌ای به شهرزاد مشیری، سرپرست معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به مکاتبات و گلایه‌های صنعت غذا در خصوص کمبود روغن نباتی، خواستار این شد که به منظور جلوگیری از کمبود مواد اولیه شرکت‌های تولیدکننده صنایع پایین‌دست و پیشگیری از ایجاد چالش خصوصا در ماه‌های انتهای سال، این موضوع بررسی و اقدام لازم انجام و نتیجه آن جهت اقدامات آتی به این معاونت منعکس شود.
حالا باید منتظر ماند و دید که وزارتخانه‌ها و مسوولان ذی‌ربط چه تدابیری برای رفع این مشکل و جلوگیری از گسترده شدن دامنه آن به روزهای پایانی سال اتخاذ خواهند کرد؟