عدم شفافیت در سازمان بنادر

گروه حمل‌ونقل- تحریم‌های تازه آمریکا بر فعالیت‌های حمل‌ونقل و صنایع دریایی کشور نگرانی‌ها درباره کاهش سهم ایران در بازار حمل‌ونقل دریایی را تا اندازه‌ای دامن زده است؛ تحریم‌هایی که بخشی از آن از طریق موسسات رده‌بندی خارجی اعمال شده است‌. اهمیت موضوع رده‌بندی فعالیت‌های بندری و دریایی به اندازه‌ای است که کلیه فعالیت‌های دریایی و بندری کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد‌. پیش از این با خروج موسسات رده‌بندی خارجی از ایران، موسسه رده‌بندی ایرانیان ابعاد تحریم‌ها و اقدامات مورد نیاز ایران برای مقابله با آن را مورد بررسی قرار داد و بر اساس آن وجود این موسسه در کشور اهمیت بیشتری پیدا کرد‌. حالا فعالان حوزه دریا و بندر ابهامات متعددی را در مورد نحوه انتخابات هیات‌مدیره و فعالیت‌های این موسسه مهم و حیاتی مطرح کرده‌اند‌. آنها می‌گویند اساسنامه این موسسه نیازمند اصلاح است و در مورد نحوه برگزاری مجمع آن ابهاماتی وجود دارد‌.
به گفته حسین ابراهیم‌زاد فاضل، رییس هیات‌مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران، جامعه دریایی کشور امروز سوالاتی از سازمان بنادر به‌عنوان متولی اصلی و نهاد حاکم بر حوزه دریایی و بندری کشور دارد که همه بی‌پاسخ مانده است‌. او می‌گوید: «اینکه چرا در مورد انتخابات موسسه رده‌بندی ایرانیان اطلاع‌رسانی درستی نشده، یکی از سوالاتی است که با وجود چندین بار طرح‌شدن همچنان بی‌پاسخ مانده و بر پایه آن انجمن مهندسی دریایی ایران، معاون امور دریایی سازمان بنادر را به مناظره فراخواند‌.» این فعال حوزه دریایی می‌گوید: «مشکلات و مسائل زیادی در حوزه بنادر و دریانوردی وجود دارد که برخی از اساسی‌ترین مسائل آنها به معاونت امور دریایی این سازمان مربوط می‌شود‌. انجمن مهندسی دریایی ایران در پاسخ به مطالبات کارشناسان و متخصصان از این انجمن، پاسخگویی سازمان بنادر را خواستار شده و امیدوار است که سازمان بنادر توضیحاتی را برای عملکرد سازمان بنادر ارائه کند‌.»
بی‌اطلاعی مجمع از برگزاری انتخابات
کارشناسان و فعالان حوزه بندر این سوال را طرح کرده‌اند که چرا سازمان بنادر دچار روزمرگی شده و برنامه‌های بلندمدت و توسعه‌محور ندارد؟ رییس هیات‌مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران عملکرد معاونت بندری سازمان با وسعت دریاهای ایران را متناسب نمی‌داند و می‌گوید: به‌عنوان‌مثال یکی از موضوعاتی که اخیرا بسیار موجب تعجب جامعه دریایی شده است، انتخابات موسسه رده‌بندی ایرانیان است که با مجوز معاونت مذکور، مجمع برگزار شده است و تقریبا از هر کس از اعضای مجمع سوال شد، از برگزاری این مجمع اطلاع نداشت‌. تعدادی از مدیران سازمان بنادر نیز در تماس‌هایی اظهار بی‌اطلاعی و عنوان کردند که از برگزاری مجمع آن خبر نداشتند‌.
رییس هیات‌مدیره انجمن مهندسی دریایی ایران می‌گوید: ابهامات زیادی در اساسنامه موسسه رده‌بندی ایرانیان وجود دارد و این موضوع باعث شده تغییر مدیریت در این موسسه به وجود نیاید‌. این ابهامات در حالی است که سازمان بنادر که رسالتی اساسی درباره ایمنی شناورها و تجهیزات دریایی دارد، سکوت معناداری در این خصوص اختیار کرده و بیش از ۱۰ سال است که این موسسه چرخش مدیریتی نداشته است و همچون آبی که در یک‌جا بماند شاهد رشد ضعیف حوزه استانداردها و ایمنی در این موسسه مهم هستیم‌.
عدم برگزاری انتخابات مجدد
آخرین انتخابات موسسه رده‌بندی ایرانیان در اسفندماه سال ۱۳۹۳ برگزار شد‌. البته در آن زمان نیز شمارش آرا توسط نرم‌افزاری صورت گرفت که نهایتا برای اعضای مجمع مشخص نشد آن نرم‌افزار را چه سازمانی تایید کرده است و سازمان بنادر نیز در این خصوص توضیحی نداد‌. پس از شمارش آرا توسط نرم‌افزار، فایلی به حضار نشان داده شد که اسامی اعضای هیات امنا در آن نوشته شده بود‌. پس ‌از آن یعنی دو سال بعد اصولا باید در سال ۱۳۹۵ مجمع برگزار می‌شد و انتخابات این موسسه برای تغییر مدیریت انجام می‌شد ولی بنا به دلایل نامعلوم انجام نشد‌. برخی از کارشناسان معتقدند به دلیل تصمیم جامعه دریایی برای تغییر مدیریت در برخی از نهادها از جمله انجمن مهندسی دریایی ایران که انتخابات آن تغییرات جدی در مدیریت انجمن ایجاد کرد، واهمه‌ای در این خصوص وجود داشته است و مجمع را به تاخیر انداخته‌اند‌.
ابراهیم‌زاد فاضل می‌گوید: متاسفانه اخیرا مطلع شدیم که صورتجلسه مجمع ایرانیان ثبت شده است و سازمان بنادر برای ثبت آن مجوز صادر کرده است‌. با هر کدام از مدیران سازمان تماس گرفتیم از موضوع بی‌اطلاع بودند و با هرکدام از فعالان دریایی یا اعضای مجمع ایرانیان نیز تماس گرفتیم نمی‌دانستند که مجمع چگونه و در چه جایی برگزار شده است!
او ادامه می‌دهد: «ما نمی‌دانیم واقعا معاون امور دریایی سازمان بنادر چرا چشم خود را بر امور مهمی همچون ایمنی در دریا بسته است‌. این یکی از ده‌ها موضوعی است که مورد سوال جامعه دریایی است و سازمان بنادر باید به‌صورت جدی پاسخ دهد که چرا در مورد مجمع موسسه‌ای به این مهمی اطلاع‌رسانی درستی نمی‌شود و تلاش می‌شود مدیران قبلی به‌گونه‌ای در آن ابقا شوند‌. حتی مطلع شدیم یکی از نفراتی که به‌عنوان عضو هیات‌مدیره موسسه مزبور انتخاب شده در ایران نبوده؛ اینکه چگونه ایشان کاندیدا و انتخاب‌ شده خود جای سوال است‌.»
به گفته ابراهیم‌زاد‌فاضل مشکلات و مسائل زیادی در حوزه بنادر و دریانوردی وجود دارد که برخی از آنها به معاونت امور دریایی این سازمان مربوط می‌شود؛ اعتراضاتی در این خصوص به این انجمن رسیده است و تعدادی از متخصصان صنایع دریایی درخواست پاسخگویی سازمان بنادر را دارند؛ اینکه چرا عملکرد این معاونت در حد و شأن کشور بزرگ ایران و یک کشور مهم دریایی نیست‌. چرا سازمان بنادر برای حوزه بندری دچار روزمرگی شده و چشم‌انداز بلندمدت و برنامه‌های توسعه‌ای در دست اجرا ندارد‌.
وظیفه موسسات رده‌بندی چیست
بر اساس آنچه در توضیح شرح فعالیت‌های موسسه رده‌بندی ایرانیان، طراحی و تدوین و اجرای قوانین و مقررات، اعمال بازرسی‌های رده‌بندی، فنی، ایمنی قانونی، انجام ممیزی‌ها و ارائه مشاوره‌ها، مهندسی و آموزش‌های مرتبط به طراحی، ساخت و بهره‌برداری از کشتی‌ها و تاسیسات ساحلی و فراساحلی و دیگر محصولات، خدمات و تجهیزات دریایی و صنعتی به عهده این سازمان است‌. به طور عمومی به مجموعه عملیات و اموری که کشتی و یا سکوها و تاسیسات دریایی را بر اساس پارامترها و معیارهای دخیل در ایمنی دریانوردی درجه‌بندی می‌کند رده‌بندی گفته می‌شود‌.
طبق قوانین و عرف ملی و بین‌المللی‌، کشتی‌های تجاری در صورتی می‌توانند اجازه ورود به بنادر مختلف دنیا را اخذ کنند که در قدم اول تمامی گواهینامه‌های رده‌بندی فنی و ایمنی قانونی مشمول کنوانسیون‌ها، آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی و بین‌المللی را از موسسات رده‌بندی مجاز دریافت کرده باشند‌.
قانونا رده‌بندی عضوی از شبکه ایمنی دریانوردی است که سایر اعضای آن دولت‌های صاحب پرچم، مالکان، کشتی‌سازی‌ها‌، بیمه‌گرها، کشتیرانی‌ها، بانک‌ها و اجاره‌گرها هستند‌. امروزه موسسات رده‌بندی با حفظ اصول کلی خود و هماهنگ با سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌های صاحب پرچم، استانداردها و خدمات خود را به صورت بین‌المللی و یکپارچه ارائه می‌کنند و در این راه توانسته‌اند برای مراجع دریایی‌، مالکان شناورها، مسوولان ایمنی در سطح ملی و بین‌المللی، بیمه گران دریایی، کشتی‌سازها و تعمیرکاران کشتی، سازندگان قطعات و تجهیزات، اجاره‌کنندگان کشتی، صاحبان کالا، بانک‌ها و دیگر پیمانکاران و اشخاص ذی‌نفع در حمل‌ونقل و صنایع دریایی مفید واقع شده و همچنین به عنوان بازوی تحقیقات کاربردی در توسعه حمل‌ونقل و صنایع دریایی مطرح و جزء لاینفک طراحی، ساخت و بهره‌برداری در این صنعت مطرح شوند‌.
نقش رده‌بندی و موسسات رده‌بندی در کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان اشخاص در دریا و در پروتکل ۱۹۸۸ کنوانسیون بین‌المللی خطوط بار کشتی‌، نیز به رسمیت شناخته شده است‌.
موسسه رده‌بندی ایرانیان یک موسسه غیرانتفاعی است که توسط سازمان بنادر نظارت می‌شود‌. ‌هادی حق‌شناس، معاون امور دریایی سازمان بنادر در این ارتباط به «جهان‌صنعت» می‌گوید: نسبت موسسه رده‌بندی ایرانیان با سازمان بنادر به این صورت است که سازمان بنادر از طریق این موسسه و برخی موسسات دیگر از شناورهای دریایی بازرسی می‌کند‌. به گفته حق‌شناس نظارت بر آنچه در انتخابات مجمع این موسسه رخ می‌دهد بر عهده معاونت امور دریایی نیست‌. از سوی دیگر تلاش‌های «جهان‌صنعت» برای برقراری ارتباط با محمدعلی حسن‌زاده، معاونت امور بندری سازمان بنادر و پاسخگویی او بی‌نتیجه ماند‌.