مدیریت سیاست‌زده دانشگاه

فرج کمیجانی دبیرکل مجمع فرهنگیان: دولت انقلابی نگاه انتقادی دانشجویان را به رویکرد اعتراضی تبدیل کرد

علیرضا کیانپور- ابراهیم رییسی روز گذشته به دانشگاه شهید بهشتی رفت و از دستاوردهای دولت انقلابی در حوزه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی سخن گفت. سخنانی که در عین حال همراه بود با توصیه‌هایی به دانشجویان که به‌گفته او، «سیاسی» باشند، اما «سیاست‌زده»، نه! البته دقیقا روشن نیست منظور و مقصود ابراهیم رییسی و همفکرانش در دولت و مجلس انقلابی از این تعبیر چیست؟ اگر آنچه معمولا از این تعبیر مراد می‌شود، موردنظر باشد، احتمالا بیش از آنکه نیاز باشد رییسی در این رابطه به دانشجویان توصیه کند، لازم است رییسی به هشدارها و توصیه‌هایی توجه کند که در این دو، سه سال گذشته به ‌دفعات هم از جانب جامعه دانشگاهیان ایران و هم ازسوی بسیاری از دیگر کنشگران و فعالان مدنی و سیاسی مطرح شده و می‌شود. به‌ویژه باتوجه به آنکه نگاه سیاست‌زده دولت انقلابی به دانشگاه چنان است که این سیاست‌زدگی، نه‌تنها فعالیت جریان‌هایی را که با سیاست حاکم بر دولت همراه نیستند، محدود کرده، بلکه فراتر از آن، در بسیاری از موارد، عملا مانع از هرگونه فعالیت این جریان‌ها شده است. رویه‌ای که در این دو، سه سال حتی در برخی حوزه‌ها منجر به تسویه نیروهای ناهمسو با گرایش حاکم بر دولت انقلابی شد. روندی که منجر به اخراج و قطع همکاری با ده‌ها استاد دانشگاه در سراسر کشور شد تا فشارها به دانشگاه در دولت انقلابی، علاوه‌بر محدودیت‌هایی که معمولا برای دانشجویان ایجاد می‌شد، عملا به محدود کردن فعالیت استادان دانشگاه گسترش یابد.
این در حالی بود که از ابتدای مهرماه سال جاری و همزمان با آغاز سال تحصیلی، ٣٢ هزار استاد حق‌التدریسی از واحدها و رشته‌های مختلف دانشگاه آزاد اسلامی حذف شده و به‌جای آنان، ٢٠ هزار دانشجوی ترم اول و دوم مقطع دکتری این دانشگاه، برای تدریس به دانشجویان مقطع کاردانی و کارشناسی دانشگاه آزاد جذب شدند. اقدامی که درپی تصمیم مهدی طهرانچی در قامت رییس دانشگاه آزاد عملی شد و بر این اساس، این حدود ۲۰ هزار دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه آزاد، پس از ثبت‌نام در یک دوره آموزشی ۴٠‌ساعته با عنوان دوره «مُدرسی»، به کرسی استادی در دانشگاه آزاد رسیدند و قرار است بابت این حضور «جایزه تحصیلی» بگیرند و شهریه کمتری بپردازند!
موج اخراج استادان دانشگاه‌های ایران حتی پیش از آغاز سال تحصیلی و عملا از تابستان ۱۴۰۲ اتفاق افتاد. موجی که درپی آن، اخراج از دانشگاه، تعلیق، قطع یا کاهش حقوق، بازنشستگی اجباری، احضار توسط حراست دانشگاه، احضار از سوی نهادهای امنیتی و در نهایت محرومیت از فرصت‌های حرفه‌ای، بودجه‌های مطالعاتی و پروژه‌های علمی، مانع از فعالیت بسیاری از استادان دانشگاه‌های ایران شد. آن هم در حالی که از حدود یک‌سال پیش و پس از آغاز اعتراضات گسترده‌ای که درپی کشته شدن مهسا (ژینا) امینی در سراسر کشور برپا شد، محدودیت‌هایی در مسیر فعالیت بسیاری از دانشگاهیانی که همچون دیگر اقشار جامعه مدنی از این اعتراضات حمایت کردند، ایجاد شد. محدودیت‌هایی که به‌خصوص پس از آن اعمال شد که شماری از استادان دانشگاه در واکنش به برخورد امنیتی، اخراج و تعلیق دانشجویان معترض، از این دانشجویان حمایت کردند و در ادامه، کار به جایی رسید که علاوه‌بر فشار بر دانشجویان، این‌بار استادان دانشگاه نیز با برخوردهای قهری مواجه شدند.
آنچه نگرانی نسبت به این فشارها و برخوردهای حذفی را دوچندان کرد، این بود که حتی پیش از آغاز اعتراضاتی که از تابستان ۱۴۰۱ آغاز شد تصمیماتی در راستای برخورد با استادان و حذف شماری از آنان اتخاذ شده بود. تصمیماتی که البته پس از آن رسانه‌ای شد، به اجرا درآمد و منجر به «قطع همکاری با شماری از استادان دانشگاه» شد. آن‌هم در پی تصویب و اجرای مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی که تنها یک ماه پس از روی کار آمدن دولت انقلابی، ابلاغ شد و ابراهیم رییسی نیز در راستای اجرای آن، اقدام کرد. مصوبه‌ای که در آن، خطاب به هیات‌های عالی جذب اعضای هیات علمی، «شرایط قطع همکاری با استادان» تشریح شده بود. این در حالی بود که همزمان شورای‌عالی امنیت ملی نیز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواسته بود که ترتیب استخدام ۱۵ هزار عضو هیات علمی همسو با حکومت داده شود. این در حالی بود که هنوز سال تحصیلی ۱۴۰۲ آغاز نشده بود که کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران در بیانیه‌ای که در همان روزهای آغازین شهریورماه امسال صادر کرد، با اشاره به تشکیل «صدها پرونده» برای استادان دانشگاه، به موج اخراج استادان اعتراض کرد و خواهان توقف روند «احضار» و «اخراج» استادان دانشگاه‌ها شد.
مجموعه این برخوردها و فشارها و محدودیت‌ها، اما نه‌تنها صدای اعتراض دانشگاه و دانشگاهیان را خاموش نکرده و منجر به سکوت جامعه مدنی در قبال این رویکرد قهری دولت انقلابی نشده، بلکه مطابق انتظار واکنش اعتراضی دانشگاهیان را درپی داشته است. چنانکه به‌گفته دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اسلامی، «تصمیماتی که در اتاق فکر دولت انقلابی اتخاذ شده، صرفا باعث شده نگاه انتقادی دانشجویان به رویکرد اعتراضی تبدیل شود و صدای اعتراض آنان هر روز بلندتر شود.» فرج کمیجانی که در این رابطه با «جهان‌صنعت» به گفت‌وگو نشسته، در پاسخ به پرسشی درباره بررسی عملکرد دولت انقلابی در قبال دانشگاه‌ها و دانشگاهیان معتقد است: «می‌‌توان گفت این دولت در رابطه با دانشجویان و استادان دانشگاه عملکرد مثبتی نداشته است.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به محدودیت‌ها، فشارها و برخوردهایی که در این دو، سه سال با دانشجویان و استادان دانشگاه شد، می‌گوید: «در همین مدت دو، سه سالی که از آغاز به کار دولت رییسی می‌گذرد، شاهد این مساله بودیم که بسیاری از استادان دانشگاه‌ها اخراج شدند یا با محدودیت‌هایی که هر روز به یک بهانه برایشان ایجاد کردند، عملا باعث ممنوع‌الکاری استادان و سلب حق و حقوق آنان شدند. همچنین شاهد بودیم که برخوردی مشابه با دانشجویان شد و واقعیت این است که در هیچ‌یک از دولت‌های گذشته شاهد چنین برخورد تندی با دانشجویان و به‌طور کلی دانشگاهیان نبودیم.» دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران با اشاره به برخوردهای انضباطی‌ای که در این مدت با دانشجویان شده، می‌گوید: «نکته حائز اهمیت آن است که اتفاقا این تصمیمات و برخوردها در شورای انضباطی دانشگاه‌ها انجام می‌شود که کاملا در اختیار دولت است و اگر این دولت می‌خواست، می‌توانست مانع از بسیاری از این فشارها و برخوردهای قهری شود.»
فرج کمیجانی با تاکید بر اینکه «دولت رییسی می‌توانست به‌مراتب بهتر از آنچه در این دو، سه سال دیدیم، عمل کند»، گفت: «واقعیت این است که حق دانشجویان و استادان دانشگاه تا حد بسیار زیادی تضییع شد و شاید بتوان گفت که جامعه فرهنگی و دانشگاهی ما، بیش از تمامی بخش‌های جامعه از عملکرد این دولت آسیب دید و ضربه خورد.» او همچنین با تاکید بر برخورد مشابهی که در حوزه آموزش‌و‌پرورش، با معلمان و جامعه فرهنگیان می‌شود، می‌گوید: «حتی می‌توانیم بگوییم که برخوردی که با معلمان شد، از جهاتی شدیدتر از برخورد با دانشگاهیان اعم از دانشجویان و استادان دانشگاه‌ها بوده است، چراکه به‌هرحال بسیاری از معلمان ما در زندان به‌سر می‌برند و برخی نیز با محدودیت‌های مشابه آنچه در قبال استادان دانشگاه شاهد بودیم، مواجه شده‌اند.» دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اسلامی همچنین با تاکید بر اینکه در بحث برخوردها با معلمان همچون برخوردهایی که با دانشگاهیان می‌شود، دولت موثر است، می‌گوید: «شاهدیم که در هیات تخلفات که همچون شوراهای انضباطی زیرنظر دولت مدیریت می‌شود، برخوردهای بسیار تندی با معلمان می‌شود و بعضا احکامی بسیار عجیب و غریب علیه معلمان صادر شده است.» او همچنین با تاکید بر اینکه دولت حتی معیشت معلمان را نیز به فعالیت‌های مدنی و سیاسی جامعه دانشگاهی و فرهنگیان گره زده، معتقد است «این برخورد، اتفاقا مصداق برخورد سیاست‌زده است.» او می‌گوید: «در این مدت شاهد بودیم که در بحث رتبه‌بندی معلمان، حدود ۶۰ هزار نفر را به بهانه‌های مختلف محروم کردند و آنان را به‌دلیل اعتقادات سیاسی و اجتماعی‌شان، از حق مسلم‌شان در بحث رتبه‌بندی محروم کردند.» او بر این اساس می‌گوید: «واقعیت این است که دولت برخورد بسیار تندی با اهالی فرهنگ اعم از دانشجویان، استادان و البته معلمان داشته و نشان داده که به هیچ عنوان میانه خوبی با این بخش از جامعه ندارد.» این چهره سیاسی اصلاح‌طلب همچنین با اشاره به اعمال محدودیت در پوشش دانشجویان و دانشگاهیان می‌گوید: «واقعیت این است که ما خودمان به ‌هر حال مسلمان هستیم و بنابه اعتقاداتی که داریم، دوست داریم همه شهروندان جامعه و به‌خصوص اهالی فرهنگ این حدود را رعایت کنند، اما این نگاه، به معنای آن نیست که بخواهیم شهروندان را به رعایت این مسائل مجبور کنیم.» دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اضافه کرد: «به بیان دیگر اگرچه ما به حجاب و رعایت برخی شئون در بحث پوشش اعتقاد داریم، اما هرگز به حجاب اجباری اعتقاد نداریم و معتقدیم که شهروندان باید از این حیث آزاد باشند و بتوانند شخصا در این رابطه انتخاب کنند و تصمیم بگیرند.»
او در عین حال می‌گوید: «مشکل اساسی این است که کسانی که به‌زعم حاکمیت، پوشش مناسبی ندارند، در قبال این برخوردها صرفا واکنش منفی نشان می‌دهند و هرچقدر بیشتر محدویت ایجاد کنند، نگاه آن بخش از شهروندان نسبت به اصل قضیه بدتر و بدتر خواهد شد و با این برخوردهای خشن، بیش از پیش به اصل مساله ضربه می‌زنند.» کمیجانی در پایان در واکنش به پرسشی درباره ادامه مسیر دولت انقلابی در مواجهه با دانشگاه و دانشگاهیان گفت: «متاسفانه شاهدیم که تصمیمات در این دولت توسط اتاق‌های فکری اتخاذ می‌شود که صرفا افرادی با همین نوع نگاه در آن حضور دارند و تصمیمات‌شان نیز عجیب و غریب است. در واقع تصمیمات دولت و خروجی اتاق‌های فکر دولت، نه با علم و مسائل روز سازگار است و نه با اصول حکمرانی خوب؛ درنتیجه با این تصمیمات و این نوع برخورد، صرفا منجر به تشدید نارضایتی شده و درنتیجه شاهد خواهیم بود که درصورت تداوم این رویه، هر روز بر میزان نارضایتی دانشجویان افزوده شود.»