مروری بر مستندات و مطالعات ایران و جهان 

هوش مصنوعی، به عنوان یکی از فناوری‌های پیشرفته قرن، تحولاتی در حوزه سلامت ایجاد کرده است. این گزارش به بررسی فرصت‌ها، چالش‌ها و ملاحظات مرتبط با تنظیم‌گری استفاده از هوش‌مصنوعی در نظام سلامت می‌پردازد. فرصت‌های استفاده از هوش مصنوعی شامل بهبود تشخیص و درمان، خودکارسازی فرآیندها، و کاهش هزینه‌های نظام سلامت است. با این حال، چالش‌هایی همچون حفاظت از حریم خصوصی، سوگیری الگوریتمی و مخاطرات اخلاقی و اجتماعی نیز وجود دارد. علاوه بر این، کمبود قوانین شفاف و یکپارچه برای تنظیم‌گری به کارگیری هوش مصنوعی در سلامت می‌تواند مشکلاتی به همراه داشته باشد. تنظیم‌گری مناسب، شامل مسائلی از قبیل تعریف استانداردها، شفافیت الگوریتم‌ها و تضمین دسترسی برابر به خدمات هوش مصنوعی، نقش مهمی در کاهش چالش‌های مربوطه دارد.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی به بررسی فرصت‌ها و ملاحظات هوش‌مصنوعی در نظام سلامت(1): مروری بر مستندات و مطالعات ایران و جهان پرداخت.
در این مطالعه پیشنهاد شده است تا قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های لازم به منظور مواجهه مؤثر با چالش‌ها و ایجاد زمینه بهره‌برداری بهینه از فرصت‌های هوش مصنوعی نظیر حفاظت از داده‌ها، تعیین مسوولیت‌های هوش مصنوعی، تعریف چرخه توسعه ساختار یافته، تعادل بین شفافیت و حریم خصوصی، عدالت در دسترسی، مسوولیت مدنی و کیفری و … پیش‌بینی شود. این گزارش به بررسی فرصت‌ها، چالش‌ها و ملاحظات مرتبط با تنظیم‌گری استفاده از هوش مصنوعی در نظام سلامت می‌پردازد.
در این گزارش تصریح شده که فرصت‌های استفاده از هوش مصنوعی شامل بهبود تشخیص و درمان، خودکارسازی فرآیندها و کاهش هزینه‌های نظام سلامت است. با این ‌حال، چالش‌هایی همچون حفاظت از حریم خصوصی، سوگیری الگوریتمی و مخاطرات اخلاقی و اجتماعی نیز وجود دارد. علاوه‌بر این، کمبود قوانین شفاف و یکپارچه برای تنظیم‌گری به‌کارگیری هوش مصنوعی در سلامت می‌تواند مشکلاتی به‌همراه داشته باشد. تنظیم‌گری مناسب، شامل مسائلی از قبیل تعریف استانداردها، شفافیت الگوریتم‌ها و تضمین دسترسی برابر به خدمات هوش‌مصنوعی، نقش مهمی در کاهش چالش‌های مربوطه دارد.
در این گزارش بیان شد که هوش مصنوعی فرصت‌های متعددی از جمله ارتقای کیفیت خدمات پیشگیری، تشخیصی و درمانی، خودکارسازی فرآیندها و کاهش خطاهای انسانی، بهبود کیفیت آموزش پزشکی، عدالت الگوریتمی و تصمیم‌گیری دقیق‌تر، تسهیل در توسعه و ارزیابی اثربخشی داروهای جدید و مدیریت هوشمند داده‌ها و منابع سلامت به‌منظور تحول در نظام سلامت کشور فراهم می‌کند و همچنین هوش مصنوعی در نظام سلامت با چالش‌هایی از جمله نقض حریم خصوصی و امنیت داده‌ها، احتمال جایگزینی نیروی انسانی با این فناوری، انحصاری شدن بازار توسط توسعه‌دهندگان، کمبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و فنی، مسائل اخلاقی مربوط به استفاده از هوش مصنوعی در فرآیندهای حساس، تبعیض الگوریتمی و نابرابری‌های ناشی از آن و آگاهی ناکافی کارکنان و بیماران نسبت به فناوری و پذیرش آن مواجه باشد.
در یافته‌های این گزارش آمده که در سال‌های اخیر، گسترش و پیشرفت ابزارها و فناوری‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی تاثیر چشمگیری بر حوزه‌های مختلف، از جمله سلامت داشته است. با این ‌حال، مانند هر فناوری نوظهور دیگری، این پیشرفت‌ها علاوه‌بر فرصت‌ها، چالش‌هایی را نیز به‌همراه دارند که نیازمند پیش‌بینی و پیشگیری دقیق و در صورت لزوم، اقداماتی هوشمندانه برای مدیریت آنهاست تا از آسیب‌های احتمالی به سلامت جامعه جلوگیری شود. این مساله در حوزه سلامت اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا هدف اصلی این حوزه حفظ جان انسان‌هاست و هرگونه نقص در ارائه خدمات می‌تواند پیامدهای ناگوار مالی، جسمی و معنوی برای دریافت‌کنندگان خدمات سلامت به‌دنبال داشته باشد.
در جمع‌بندی یافته‌های این گزارش مرکز پژوهش‌ها آمده که در بسیاری از کشورها به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی در نظام سلامت پرداخته و طرح‌ها و دستورالعمل‌های مختلفی را برای قانونگذاری و تنظیم‌گری این فناوری پیشنهاد داده‌اند. هوش مصنوعی کاربردهای گسترده‌ای در حوزه سلامت دارد، از جمله بهبود پیشگیری از بیماری‌ها، ارتقای خدمات تشخیصی و درمانی، اولویت‌بندی خدمات و تسهیل تحقیقات و توسعه دارو که تاکنون نتایج مثبتی نیز به‌همراه داشته است. به همین دلیل، کشورهای پیشرو در حوزه فناوری، به توسعه زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری از این فناوری‌ها در نظام سلامت توجه ویژه‌ای نشان داده‌اند. با این ‌حال، باید دقت داشت که تصمیم‌گیری‌های عجولانه و بدون بررسی جوانب مرتبط، به‌ویژه در حوزه سلامت، می‌تواند پیامدهای منفی به‌همراه داشته باشد و اهداف توسعه‌دهندگان در راستای حفظ و ارتقای سلامت را تحت تاثیر قرار دهد. در این گزارش نهاد پژوهشی پیشنهاد شده است تا قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های لازم به‌منظور مواجهه مؤثر با چالش‌ها و ایجاد زمینه بهره‌برداری بهینه از فرصت‌های هوش مصنوعی نظیر حفاظت از داده‌ها، تعیین مسوولیت‌های هوش مصنوعی، تعریف چرخه توسعه ساختار یافته، تعادل بین شفافیت و حریم خصوصی، عدالت در دسترسی، مسوولیت مدنی و کیفری و … پیش‌بینی شود.