معمای دوستی تجاری چین و روسیه

روی کاغذ، روابط تجاری بین روسیه و چین بزرگ به نظر می‌رسد: در سال ۲۰۲۳ گردش مالی تجاری بین دو کشور به ۲۴۰ میلیارد دلار رسید که تنها در یک سال ۳/۲۶درصد افزایش یافت. مسکو و پکن می‌توانند خوشحال باشند زیرا چنین آمارهای تملق‌آمیز این دیدگاه را تایید می‌کند که دو پایتخت از دوستی «بدون محدودیت» برخوردار هستند اما اگر به زیر سطح داده‌های تجاری روسیه و چین بپردازید تصویر ظریف‌تری پیدا می‌کنید. جای تعجب نیست که دومین اقتصاد بزرگ جهان (چین) و هشتمین اقتصاد بزرگ جهان (روسیه) با یکدیگر تجارت می‌کنند. همچنین تعجب‌آور نیست که این روابط تجاری در حال تقویت هستند زیرا تحریم‌ها مسکو را به سمت تغییر جهت تجارت از اروپا به آسیا سوق می‌دهد اما جالب‌تر پاسخ به این پرسش است که آیا شرکت‌های چینی روابطی غیرعادی با همتایان روسی خود برقرار کرده‌اند. اول، به این موضوع نگاه کنید که آیا گردش مالی بین روسیه و چین به‌طور غیرعادی بالاست یا خیر. تولید ناخالص داخلی اسمی روسیه بین برزیل و استرالیا قرار دارد. همانطور که قابل مشاهده است، گردش مالی تجاری روسیه، برزیل و استرالیا با چین به‌طور کلی برابر است. این کافی نیست تا به این نتیجه برسیم که چنین روابطی بین روسیه و چین چیز خاصی نیست اما حداقل نشان می‌دهد که لفاظی در مورد روابط ویژه بین دو کشور بر پایه‌های متزلزلی استوار است. واردات چین از روسیه در سال ۲۰۲۳، ۷/۱۲درصد رشد کرد. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۲، واردات چین از کانادا ۳۹درصد افزایش یافت اما تعداد کمی از ناظران معتقدند که پکن در حال ایجاد پیوند ویژه با اتاوا است. اگر بخواهیم مشخص کنیم آیا شرکت‌های چینی به‌طور نامتناسبی به کالاها و محصولات روسی متکی هستند یا خیر، نگاه به سطح واردات چین از روسیه ممکن است آموزنده‌تر باشد. این تصویر ممکن است کرملین را خوشایند نکند: روسیه همچنان تامین‌کننده کوچکی برای مشاغل چینی است. واردات چین از شرکت‌های روسی با ۱۲۹میلیارد دلار در سال گذشته تنها ۵درصد از کل واردات را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، افزایش صادرات به چین ممکن است یک شمشیر دولبه باشد: شرکت‌های کالایی روسی به‌طور فزاینده‌ای به چین به عنوان یک بازار صادراتی تکیه می‌کنند و به پکن اهرمی در برابر مسکو می‌دهند. شاید دوستی بی‌حد و حصر به دلیل بالا بودن صادرات چین به روسیه باشد؟ آنها مطمئنا ۹/۴۶درصد در سال ۲۰۲۳ رشد کردند که بالاترین نرخ در بین شرکای تجاری چین در آن سال بود اما، دوباره، نگاه کردن به داده‌ها از نظر سطح تجارت، تصویر متفاوتی به دست می‌دهد: شرکت‌های چینی به همان اندازه هلند به روسیه صادرات می‌کنند، اقتصادی تقریبا ۵/۲برابر کوچک‌تر از روسیه که مرز طولانی با چین ندارد. صادرات چین به روسیه با ۱۱۱میلیارد دلار کمتر از صادرات به ویتنام است. البته، مسائل کیفی و صادرات ابزارهایی که به روسیه در تولید تجهیزات نظامی کمک می‌‌کند، برای مسکو اهمیت حیاتی دارد. با این حال، در طرح بزرگ، کسب‌وکارهای روسی مشتریان بزرگی برای شرکت‌های چینی نیستند و این نشان می‌دهد که روابط تجاری این دو چقدر نامتعادل است.
در ادامه این گزارش به قلم آگاته دمارایس، کارشناس ارشد ژئواکونومی در شورای روابط خارجی اروپا آمده است: برجستگی جدید در روابط تجاری بین روسیه و چین به جای رونق، ممکن است به پایه غیرطبیعی پایین آن بازگردد. تجارت بین دو کشور تا زمان تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ توسعه نیافته بود. با توجه به اینکه تحریم‌ها اکنون ارتباط روسیه را با اروپا قطع کرده است، مسکو چاره‌ای جز روی آوردن به پکن ندارد و باعث افزایش رشد در این روند می‌شود. اگر تئوری همپایی catch-up theory درست باشد، تجارت روسیه و چین به زودی ممکن است تثبیت شود. رویدادهای اخیر این دیدگاه را تایید می‌کند. مذاکرات برای خط لوله گاز
۲ Power of Siberia متوقف شده است. علاوه‌بر این، تنها تعداد انگشت‌شماری از پالایشگاه‌های چینی می‌توانند نفت خام روسیه غنی از گوگرد را فرآوری کنند. هر دو عامل حاکی از آن است که فروش انرژی روسیه به چین به زودی تثبیت خواهد شد. در همین حال، در ماه مارس، بانک‌های چینی پردازش فروش تجهیزات فناوری اطلاعات به روسیه را متوقف کردند و احتمالا رشد صادرات پکن به مسکو را در این فرآیند متوقف کنند زیرا تجهیزات فناوری اطلاعات بخش عمده فروش چین به روسیه را تشکیل می‌دهند.
در سه ماهه اول سال‌جاری، صادرات چین به روسیه به‌طور کلی ثابت ماند. اینکه موسسات مالی چین به‌طور فزاینده‌ای نسبت به تجارت با شرکت‌های روسی محتاط هستند، نگرانی‌های فزاینده در چین را در مورد خطر گرفتار شدن در تحریم‌های ثانویه ایالات‌متحده نشان می‌دهد. با توجه به اینکه واشنگتن اکنون اجرای این اقدامات را تشدید می‌کند، چنین ترسی می‌تواند در ماه‌های آینده حتی شدیدتر شود بنابراین نرخ‌های رشد بسیار بالا برای تجارت بین روسیه و چین به زودی می‌تواند به موضوع گذشته تبدیل شود. مسکو و پکن ممکن است به دوستی بی‌حد و حصر خود ببالند اما به نظر نمی‌رسد که این نزدیکی به حوزه تجارت هم تسری پیدا کند.