ممانعت از برگزاری جشن سده در بشرویه

نادر نینوایی- با نزدیک شدن به دهم بهمن‌ماه و جشن سده، دوستداران آیین‌های‌ باستانی و میراث ناملموس فرهنگی ایران خود را برای برگزاری این آیین ریشه‌دار ایرانیان آماده می‌کنند.
هر ساله در بسیاری از نقاط کشور از جمله در یزد، اردکان و بشرویه، زرتشتیان، دوستداران میراث فرهنگی ناملموس و حتی مردم عادی اقدام به برافروختن آتش و برپایی آیین ریشه‌دار جشن سده می‌کنند. با توجه به ثبت جشن سده به نام ایران در فهرست آثار معنوی جهان، برگزاری این آیین فرصت‌های مناسبی را در زمینه جذب گردشگر ایجاد کرده است.
در شرایطی که انتظار می‌رفت مسوولان امر با تسهیل امور امکان برگزاری شکوهمند این مراسم را فراهم کنند، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که برگزاری آیین سده لااقل در شهرستان بشرویه با محدودیت‌ها و مشکلاتی مواجه شده است. شنیده‌ها حاکی از آن است که با ممانعت نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان بشرویه، برگزاری این آیین تاریخی در سال جاری ممکن نیست. محدودیت در اجرای این آیین باستانی باعث آزرده‌خاطر شدن مردم این منطقه و دوستداران میراث فرهنگی ناملموس کشورمان شده و کارزاری مردمی نیز برای حمایت از برگزاری آیین سده در شهرستان بشرویه شکل گرفته است. این کارزار که خطاب به عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی نوشته شده با ذکر این نکته که «امسال در کمال تعجب برگزاری جشن سده به دلایل نامعلوم با ممانعت نمایندگی میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مواجه شده» از وزیر درخواست کرده که اقدام به لغو فوری ممانعت از برگزاری جشن سده در بشرویه کند.
اهمیت سده برای اهالی خراسان
جشن سده در جای‌جای کشورمان هر ساله برگزار شده و بسیاری از دوستداران این آیین باستانی با حضور در این مراسم این میراث ناملموس فرهنگی کشور را پاس می‌دارند. از دیرباز در خراسان نیز این جشن تاریخی همواره طرف توجه بوده است.
محمد فرقانی نویسنده کارزار خواستار حمایت از برگزاری آیین سده در شهرستان بشرویه درخصوص اهمیت این جشن برای اهالی خراسان و شیوه برگزاری آن در این منطقه به «جهان‌صنعت» گفت: «در منطقه خراسان بزرگ جشن سده تفاوت فاحشی با یزد و کرمان دارد. غروب دهم بهمن مردم روستاهای خراسان به جمع‌آوری هیزم می‌پردازند تا پایان قدرت سرما و تاریکی و غلبه خورشید را گرامی بدارند. در بشرویه و روستاهای اطرافش بوته‌ای مخصوص را از بیابانها جمع‌آوری می‌کنند که نام این بوته را سده گذاشته‌اند و ویژه همین مراسم استفاده می‌شود.» وی ادامه داد: «بعد از اذان و نماز مغرب و عشا مردم روستا از خانه‌های خود خارج می‌شوند و بعضی هم درب منزل‌شان آتشی کوچک برپا کرده‌اند و منتظر هستند تا با همسایه‌ها و دیگر اهالی به سده‌گاه بروند. سده‌گاه محلی است که مراسم در آن اجرا می‌شود. در حین اجرای مراسم یکی از اهالی که صدای بهتری دارد همزمان با نواختن دف شعری را می‌خواند و اهالی هم پاسخ می‌دهند که از این قرار است: اهمن و بهمن… آرد کن صد من… هیزم کن خرمن… دعوا دو چله رو بگذار با من… ای سده‌ای سده… سده سده مانه… صدبز به گله‌ی مانه… زنای بی‌شو، چله بدر شو… زنای شودار، به غم‌ گرفتار… ای سده‌ای سده… پنجاه به نوروز صد به غله… بی‌غله ور ریش غله داربخند… ‌ای سده‌ای سده.» این راهنمای گردشگری خاطرنشان کرد: «همان‌طور که می‌بینید این مراسم یک نماد از شادی و پیوند انسان با طبیعت و تذکر به دیگران برای نزدیک شدن به نوروز است. از شعری که در این مراسم خوانده می‌شود اینگونه برداشت می‌شود که با توجه به اقلیم سرد و خشک و گاها فراخشک خراسان و بارندگی کم و زمستان‌های خیلی سرد، مردم بهانه‌ای را ایجاد کرده‌اند برای دور هم بودن و خجستگی و نیکویی و بشارت پایان سرما و سختی.»
محدودیت ایجاد‌‌شده برای برگزاری جشن
فرقانی نویسنده کارزار «خواستار حمایت از برگزاری آیین سده در شهرستان بشرویه» درخصوص ممانعت ایجاد‌شده برای برگزاری این جشن به «جهان‌صنعت» گفت: «تاکنون علت ممانعت از برگزاری این جشن را اعلام نکرده‌اند. توجه داشته باشد که این آیین از قدیم در خراسان برگزار می‌شده و بیشتر حکم یک رسم سنتی را برای مردم این منطقه داشته است. برگزاری این رسم از قدیم در روستاهای خراسان متداول بوده و است و کسی هم نمی‌تواند آن را حذف کند. با این همه اینطور به ما اعلام شده که امسال کمیته فرق و مذاهب شورای تامین استان خراسان ‌جنوبی نامه‌ای در این خصوص (برگزار نشدن آیین سده) به فرمانداری ارسال کرده‌اند، این در حالی است که در این رابطه کسی به مردم و برگزار‌کنندگان جشن سده چیزی اعلام نکرده بود.»
وی افزود: «برای رفع این محدودیت پیگیری‌هایی انجام دادیم و در پاسخ به نامه کتبی که در آن خواستار برگزاری جشن سده شده بودیم به صورت تلفنی به ما اعلام کردند که جشن را برگزار نکنید، اما پاسخ کتبی ندادند. یک بار دیگر یعنی چهارشنبه هفته گذشته و آخر وقت اداری ما را به اداره اماکن خواستند و اعلام کردند که دادستان خواسته جشن سده برگزار نشود و در غیر این صورت با پیگرد قانونی مواجه خواهد شد. از آنجایی که اداره میراث فرهنگی نیز اعلام کرده بود که جشن سده را برگزار نکنیم کارزاری را خطاب به وزیر میراث فرهنگی نوشتیم و خواستار مساعدت شدیم.»
این فعال حوزه گردشگری ادامه داد: «به هر صورت جشن سده در بشرویه حکم یک رویداد گردشگری را دارد و حدودا پنج سال است که آن را برگزار کرده و گردشگر هم به منطقه می‌آید و هیچ ارتباطی هم به مسائل حاشیه‌ای که برخی مطرح می‌کنند، ندارد. صرفا مردم دور آتش جمع می‌شوند و شعرخوانی می‌کنند و این مساله از گذشته نیز وجود داشته و رایج بوده است.»
فرقانی ضمن تاکید به این نکته که تاکنون هیچ نامه کتبی‌ای برای ممانعت از برگزاری جشن سده به آنها نشان نداده‌اند، گفت: «تا این لحظه نامه‌ای که مدعی هستند از کمیته فرق و مذاهب آمده را به ما نشان نداده‌اند. برای پیگیری موضوع به فرماندار، دادستان و مدیرکل میراث فرهنگی استان نیز مراجعه کرده‌ایم، اما هیچ‌کس چنین نامه‌ای را به ما نشان نداده است.»
تبعات برگزار نشدن جشن سده
در سال‌های گذشته برگزاری جشن سده در بشرویه زمینه جذب گردشگر به این منطقه و خراسان‌ جنوبی را در فصل سرد سال فراهم کرده بود، اما با توجه به محدودیت ایجاد‌شده برای برگزاری این جشن، بیم آن می‌رود که آنچه فعالان گردشگری در سال‌های گذشته بافته‌اند، رشته شود.
فرقانی در مورد تبعات برگزار نشدن جشن سده در این منطقه گفت: «این نوع اقدامات ضربه به صنعت نوپای گردشگری مخصوصا در مناطق محروم وارد می‌کند.»
راهنمای گردشگری بشرویه افزود: «در حالی که در سال‌های گذشته به دلیل برگزاری همین رویداد ظرفیت تمام اقامتگاه‌های شهرستان بشرویه در اختیار گردشگران بوده است، اما امسال متاسفانه با کاهش شدید گردشگر و لغو تورها مواجه شدیم و از این بابت خسارت‌هایی به شهرستان وارد شده است.» با توجه به اهمیت جشن سده و نیز با نظر به اینکه وزارت میراث فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی هر ساله همایش‌ها و رویدادهایی را برای «بزرگداشت ثبت جهانی سده» برگزار می‌کند، انتظار می‌رود مسوولان این وزارتخانه به موضوع ورود کرده و شرایط را برای برگزاری هرچه موثرتر این جشن و آیین باستانی کشور در بشرویه، خراسان‌ جنوبی و در سراسر ایران فراهم کنند.